Onze impact voor onderzoekers in 2020

'Het middel slaat aan bij 75 procent van de patiënten’

Alexander Nicastia is hoofd business development van onze afdeling Valorisatie. Hij deelt in juni 2020 een bijzondere ervaring in zijn werk. ‘Wij begeleiden medewerkers om hun innovatieve ideeën succesvol in de markt te zetten. Dat klinkt zakelijk, maar je bouwt echt een band met hen op. Ze verkopen vaak hun ziel en zaligheid om iets waarin zij geloven, te verwezenlijken.' 

Patent

'Zo ook een ex-onderzoeker van Hematologie. Hij had een patent gekregen op een techniek om het hele immuunsysteem te resetten bij extreme afstoting bij beenmergtransplantatie. Zijn droom: patiënten die nu ten dode zijn opgeschreven, toch te kunnen helpen. Hij verliet het Radboudumc en stapte in een bedrijf om met de techniek het medicijn te ontwikkelen. Maar na een aantal jaren stopte het bedrijf omdat ze er geen brood meer in zagen. Hij stond op straat, met alleen nog het patent op zak. En overwoog een eigen bedrijf op te richten om dan zelf het medicijn door te ontwikkelen. Hij wilde zich er niet bij neerleggen dat louter op economische gronden patiënten dit levensreddende middel niet zouden krijgen.' 

Pieken en dalen

'In dat kader kwam hij bij me langs voor hulp. Ik adviseerde hem een persoonlijke lening af te sluiten, heel spannend voor hem. Hierna heb ik hem door de jaren heen waar mogelijk geholpen. Het traject van een medicijn ontwikkelen duurt lang en is echt niet makkelijk. We hebben veel pieken en dalen met elkaar gedeeld. Ik kan het me nog heel goed herinneren toen hij enthousiast bij me langs kwam om te vertellen dat de eerste patiënten succesvol zijn behandeld.' 

Versneld medicijn op de markt

'En nu, na eerdere steun van Nederlandse investeerders, zijn een Amerikaanse en Britse investeerder er met een bedrag van 30 miljoen ingesprongen. Met dit geld wordt de klinische studie betaald om het medicijn versneld op de markt te krijgen. De eerste onderzoeksresultaten zijn veelbelovend, het middel slaat aan bij 75 procent van de patiënten die uitbehandeld waren. Zonder dit middel zouden ze overlijden. Mijn bijdrage was gering maar het doet me deugd dat een kleine bijdrage van meer dan tien jaar geleden kan leiden tot het redden van levens. Valorisation leads ‘to have a significant impact on healthcare’.

Vier vragen aan Kees Kramers

De UMC-Raad is een advies- en medezeggenschapsorgaan van het Radboudumc en telt 26 leden. De UMC-Raad bewaakt en bevordert kwaliteit en beleid van onderzoek, onderwijs en opleiding. Daarover wisselt de UMC-Raad van gedachten met bijvoorbeeld de Raad van Bestuur, beleidsmedewerkers van het Radboudumc en Radboud Universiteit, de Universitaire Gezamenlijke Vergadering en de rector magnificus. Voorzitter (in 2020 deels vicevoorzitter) Kees Kramers blikt terug op 2020.

1 Hoe kijk je terug op 2020?

'2020 was in alle opzichten een zeer bijzonder jaar, door de coronapandemie. Dit had invloed op onze manier van werken als UMC-Raad, maar natuurlijk ook op het onderwijs en onderzoek van het Radboudumc, de twee onderwerpen waar de UMC-Raad zich mee bezighoudt. Ik vind dat het Radboudumc zich tijdens de coronacrisis in 2020 van de beste kant liet zien, in zorg, onderwijs en onderzoek. Opeens bleek er een enorme creativiteit en flexibiliteit om tot oplossingen te komen. De UMC-Raad heeft ingezet op online vergaderen en het efficiënter maken van haar werkprocessen. We hebben geprobeerd daarbij de belangen van studenten en onderzoekers zo goed mogelijk te behartigen. Dit gebeurde onder andere door participatie in het Research Continuation Team, dat in de coronacrisis werd opgericht. Wij denken dat het Radboudumc sterker uit deze pandemie tevoorschijn komt; we verwachten dat de goede dingen van de oude én de nieuwe manier van werken geïntegreerd worden.'

2 Waar hebben jullie het onder andere over gehad in 2020?

'We spraken over diverse lopende zaken op het gebied van onderwijs, denk aan de inzet kwaliteitsgelden onderwijs en het onderwijs tijdens de pandemie. Ook leverden we input voor het proces van onderbouwing en benoeming van leerstoelen van hoogleraren. Ook dachten we mee over de Wetenschappelijke Carrièrepaden, die we van groot belang vinden. Het leidt tot een uniform, duidelijk en transparant carrièrebeleid voor onderzoekers. Tot slot was een belangrijk onderwerp de veranderende rol van medezeggenschap in het algemeen en de UMC-Raad in het bijzonder. Er is op ons initiatief een rapport geschreven over dit onderwerp en we sturen nu aan op optimalisatie en modernisering van de werkwijze van de UMC-Raad. Dit doen we in samenwerking met de andere medezeggenschapsorganen en de Raad van Bestuur.'

3 Op welk vraagstuk hebben jullie de meeste impact gehad?

'Dat is het toekomstbestendige model voor organisatie en besturing geweest. De UMC-Raad heeft actief vragen geformuleerd en onduidelijkheden blootgelegd, en we hebben een rol gehad in de vormgeving van het model. Daarmee hebben we als UMC-Raad voor een belangrijke mate bijgedragen aan de discussie over dit model. Dit leidde tot temporisering en aanpassingen, maar ook ook tot verduidelijking van noodzaak en inhoud van dit proces. Zo hebben we bijdragdragen aan het draagvlak en betrokkenheid van de hele organisatie rondom dit model. We hebben ook actief geparticipeerd in de Werkgroep Organisatie en Besturing van Onderzoek, die de organisatie en besturing van het onderzoek heeft uitgewerkt. Verder zijn we er heel blij mee dat met het verschijnen van het hooglerarenplan 2021-2024 een basis ligt voor een transparant benoemingsbeleid; iets waar we als UMC-Raad lange tijd op hebben aangedrongen. En we hebben impact gehad op onze studenten: we brachten verschillende kwesties die leefden onder de studenten onder het voetlicht, zoals de communicatie over veranderingen in de organisatie van het onderwijs in COVID-tijd en de doorstroom van bachelor naar master tijdens de pandemie. Dit heeft geleid tot verduidelijking, aanpassing van beleid en daarmee draagvlak onder studenten.'

4 Wat verwacht je van 2021?

'Ik verwacht dat het onderzoek en het onderwijs in een nieuwe fase komen na de coronacrisis. Het zal de kunst zijn om te komen tot the best of both worlds: welke oude manieren van werken pakken we weer op en welke nieuwe manieren koesteren we? En hoe integreren we deze twee manieren van werken? Daarnaast gaat de UMC-Raad bijdragen aan een meer inclusief en divers Radboudumc. Ook blijven we een actieve en kritische rol spelen in de verdere vormgeving van de nieuwe organisatie en besturing. En ik verwacht dat we effectiever kunnen zijn in het behandelen van onderbouwingen en benoemingen van hoogleraren. Ook denken we dan nog meer een loket voor studenten te kunnen zijn, zodat ook zij een rol kunnen hebben in de organisatie van onderwijs, zeker op dossiers waar door studenten knelpunten ervaren worden. Verder gaan we de werkwijze van de UMC-Raad tegen het licht houden en tot nieuwe uitgangspunten zullen komen.'

Kerncijfers onderzoek

Bekijk alle kerncijfers 2020 van het Radboudumc 

Corona en onderzoek

De coronacrisis en maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan hebben in 2020 impact gehad op alle onderzoekers. Er zijn grote vertragingen opgelopen in vrijwel alle onderzoeksprojecten, maar tegelijkertijd hebben veel onderzoekers hun kans gegrepen om bij te dragen aan onderzoek naar het virus en de behandeling van COVID-19.

COVID-onderzoek 

Tijdens de coronacrisis richtten we het COVID-19 Research Program Team op. Dit team coördineert de bijna 100 coronagerelateerde studies op samenhang en prioritering. Via open science werden bevindingen gedeeld met andere umc’s en was er (inter)nationale afstemming. Een deel van dit onderzoek heeft financiering verkregen van de EU, ZonMw of andere subsidieverstrekkers, een ander deel wordt uitgevoerd als onderdeel van bestaande projecten of eerstegeldstroom onderzoek.

De umc’s van Nederland, met elkaar verbonden in de Nederlandse Federatie van universitair medische centra, zijn snel in actie gekomen met onderzoek naar COVID-19. Dus ook het Radboudumc. In nationale media was veel aandacht voor onze ontdekking dat het coronavirus bloedvaten lek maakt, waardoor problemen in de ontstekingsfase kunnen verergeren. Ook werd de werking van optimale medicijnen hiertegen onderzocht. Daarnaast zetten we – samen met UMC Utrecht – drie studies in gang naar de beschermende werking van een tuberculosevaccinatie tegen het coronavirus. Dit BCG-onderzoek kreeg zeer veel (inter)nationale media-aandacht. Samen met de Universiteit Tilburg en internationale partners startten we ook met onderzoek naar de invloed van COVID-19 op baby’s, en ook onderzoeken we de gevolgen van stress rondom het coronavirus. Ons wetenschappelijk coronagerelateerde onderzoek kon relatief snel en goed starten. Dat kwam onder andere doordat de Commissie Mensgebonden Onderzoek versneld beoordeelde of het onderzoek mocht doorgaan in de voorgestelde vorm.

Een greep uit de nieuwsbericht over onze COVID-onderzoeken:

• Radboudumc onderzoekt of BCG-vaccin beschermt tegen COVID-19
• Genetische mutatie maakt duidelijk hoe coronavirus toeslaat 
• Suikerschaar speelt rol bij nier- en longlekkage COVID-19-patiënten
• Bij COVID-19-patiënten géén sprake van een te sterke afweerreactie
• Longecho betrouwbaar alternatief voor CT-scan bij vaststellen COVID-19
• Longen na COVID-19 herstellen in meeste gevallen goed
• Bloedbeeld van COVID-19-patiënt kan ernst verloop voorspellen

Voortgang van onderzoek 

Door de lockdown in maart 2020, kwam vrijwel al het onderzoek waar fysieke aanwezigheid op de campus voor nodig was plotseling stil te liggen. We richtten het Research Continuation Team (RCT) in, dat verantwoordelijk was voor het snel en verantwoord weer opstarten van andere onderzoeken. Hierin werd onderscheid gemaakt tussen laboratoriumonderzoek in niet-zorg gebouwen (fase 1), laboratoriumonderzoek in zorggebouwen (fase 2), onderzoek met patiënten die zich al in het Radboudumc bevonden en onderzoek met proefpersonen die voor het onderzoek naar het Radboudumc moesten komen (fase 3).

De grote vraag naar menskracht in de zorg tijdens de eerste corona golf heeft ertoe geleid dat een deel van de onderzoekers enige tijd geen onderzoek heeft kunnen doen. Een groot aantal promovendi met een medische achtergrond heeft op de Intensive Care of op andere plekken gewerkt om de zorg te verlenen die nodig was. Ook andere onderzoekers hebben op hun eigen manier bijgedragen om deze crisis het hoofd te bieden. Het Radboudumc is trots op de solidariteit waarmee dit gebeurd is. De meeste onderzoekers konden na drie maanden terugkeren naar hun normale werkzaamheden, hoewel het voor veel medisch specialisten die ook onderzoek doen daarna erg druk is gebleken.

Naast het onderzoek zelf, zijn ook de wetenschappelijke bijeenkomsten grotendeels stilgelegd of afgeblazen. De meeste bijeenkomsten zijn in een andere vorm (online) opnieuw gestart in september. Hierbij is veel creativiteit getoond om deze nieuwe vormen te ontwikkelen; een succesvol voorbeeld hiervan zijn de Online Ontdekdagen die plaatsvonden op 17 en 18 oktober 2020 en waar veel onderzoekers een bijdrage aan hebben geleverd.

Lees meer in het dossier

Op onze website staat uitgebreide en actuele informatie over ons wetenschappelijk onderzoek naar het coronavirus SARS-CoV-2 en de ziekte COVID-19: bekijk het dossier.

De patiënt betrekken bij onderzoek

Het Radboudumc betrekt patiënten, hun naasten en ondersteunende organisaties bij het wetenschappelijk onderzoek én bij het in de praktijk brengen van onze bevindingen. In 2020 zijn patiëntadviesraden en patiëntorganisaties op allerlei manieren betrokken bij en geïnformeerd over ons wetenschappelijk onderzoek. De patiëntenadviesraad van Women’s cancers heeft in 2020 een handleiding uitgebracht en training gegeven over de betrokkenheid van de patiënten bij de opzet en beoordeling van onderzoeksprojecten. De vertegenwoordigers van de centrale patiëntadviesraad (PAR) sluiten regelmatig aan bij de vergaderingen van onderzoeksinstituten.

Patient Involvement Award

Het Radboud Institute for Health Sciences (RIHS) heeft over het jaar 2020 voor het eerst de Patient Involvement Award toegekend. Deze award is voor de onderzoeker die met zijn of haar team op een kwalitatief hoogwaardige en zinvolle manier patiënten heeft betrokken bij het onderzoek. Winnaar van de Patient Involvement Award 2020 is onderzoeker Jose Custers en haar team van de onderzoeksgroep psychosociale oncologie (afdeling Medische Psychologie). Deze onderzoekers betrekken patiënten in hun projecten vanaf het eerste onderzoeksidee tot in alle verdere fases van het onderzoek. Ze vinden dit belangrijk, omdat ze door de feedback van patiënten hun onderzoeksmethoden en behandelingen beter kunnen laten aansluiten bij ervaringen uit de klinische praktijk.

In de prijzen met ons onderzoek

In 2020 ontvingen verschillende medewerkers van het Radboudumc prijzen en subsidies. Een greep uit de hoogtepunten:

Subsidies

• Michel Vermeulen (Moleculaire Biologie) en Peter Friedl (Celbiologie) nemen deel aan twee onderzoeksprojecten die een NWO-Groot subsidie hebben ontvangen in het domein Exacte en Natuurwetenschappen (ENW). In totaal is ruim 47 miljoen euro toegekend aan twintig onderzoeksprojecten.
• Irma Joosten gaat met 25 Europese partners de onderliggende ziektemechanismen van Colitis ulcerosa en Atopische dermatitis onderzoeken om de diagnose en behandeling van patiënten met deze aandoeningen te verbeteren. Hiervoor is 31 miljoen euro toegekend door het Innovative Medicines Initiative (IMI).
• Een subsidie van 30 miljoen euro van Zorginstituut Nederland en ZonMw is beschikbaar gesteld voor het ontwikkelen van een veelbelovende immuuntherapie bij lymfeklierkanker.
• Het internationale onderzoeksproject ImmunoSep, dat wordt gecoördineerd door Mihai Netea, ontvangt ruim 10 miljoen euro subsidie van de Europese Unie voor onderzoek naar de sterfte bij patiënten met sepsis (bloedvergiftiging).
• Een internationaal consortium van 16 kennisinstellingen en bedrijven, gecoördineerd door Frank van de Veerdonk, heeft 10 miljoen euro subsidie ontvangen van de Europese Unie voor onderzoek naar de sterfte door invasieve schimmelinfecties.
• De Europese Unie verstrekt een subsidie van ruim 9 miljoen euro voor onderzoek naar de beperking van hersenschade bij te vroeg geboren baby’s. De afdeling Medische Immunologie neemt deel aan dit grote PREMSTEM-onderzoek, uitgevoerd door een Europees consortium.
• Het Europese project CANDY, dat wordt gecoördineerd door Jan Buitelaar, heeft 6 miljoen euro subsidie ontvangen voor onderzoek naar ontwikkelingsstoornissen en ‘bijkomende’ aandoeningen zoals epilepsie en afweerstoornissen.
• 6 miljoen euro van de Bill & Melinda Gates Foundation voor internationaal BCG-onderzoek bij 10.000 zorgmedewerkers. In Nederland coördineren het Radboudumc en UMC Utrecht het onderzoek.
• Ruim 2,5 miljoen euro van KWF Kankerbestrijding voor 5 onderzoeken van het Radboudumc en de Radboud Universiteit.
• Neuroloog Bart van de Warrenburg en senior onderzoeker Marjan Meinders krijgen Europese subsidie van 2 miljoen euro voor onderzoek naar zeldzame ziekten van de kleine hersenen.
• De European Research Counsel (ERC) heeft André Marquand een Consolidator Grant toegekend van 2 miljoen euro voor het project ’Mental Precision’.
• Elke de Jong en Juul van Reek van de afdeling Dermatologie ontvangen een ZonMw-subsidie van 1,6 miljoen euro voor onderzoek samen met UZ Gent naar dosisvermindering van de nieuwste biologische geneesmiddelen voor psoriasis.
• COHERENT ontvangt een bedrag van 1,6 miljoen euro van KWF Kankerbestrijding voor de ontwikkeling en toepassing van nieuwe vormen van diagnostiek voor zeldzame vormen van bloedkanker.
• Subsidie van ZonMw van anderhalf miljoen euro voor onderzoek naar afbouw antidepressiva.
• Het project Radiologie van de Toekomst van de bedrijven Thirona, Quirem en het Radboudumc, ontvangt 1,5 miljoen euro van EFRO, met het oog op de versterking van de economie in Gelderland en Overijssel.
• Christian Beckmann, Annette Schenck en Sander Leeuwenburgh ontvangen ieder een Vici-onderzoeksbeurs van 1,5 miljoen euro van onderzoekorganisatie NWO.
• Onderzoeker en huisarts Erik Bischoff heeft met zijn onderzoeksgroep een ZonMw-subsidie gekregen van 680.000 euro en een bijdrage van 130.000 euro van de Arnhemse zorggroep Onze Huisartsen BV voor onderzoek naar cardiovasculair risicomanagement bij mensen met antipsychotica.
• De EU subsidieert het programma EDEMTET met 1 miljoen euro vanuit het programma Erasmus Plus. Met EDEMET ontdekken Tandheelkunde-studenten hoe culturele en contextuele verschillen van invloed zijn op de tandheelkundige zorg.
• Chirurg Hans de Wilt en collega’s van Heelkunde en van het Amsterdam UMC hebben een ZonMW-subsidie van ruim 900.000 euro gekregen om een protocol te ontwikkelen voor een nieuwe vorm van follow-up bij dikkedarmkanker.
• Een internationaal consortium onder leiding van ATRO Medical, een spin-off van Radboudumc en DSM, ontvangt 800.000 euro Europese financiering voor een innovatie gericht op patiënten met knie-artrose.
• De afdelingen Hematologie en Apotheek ontvangen een subsidie van 650.000 euro van ZonMw om een medicatie-afbouwstrategie te ontwikkelen voor patiënten met chronische myeloïde leukemie. 
• Chirurg Michiel Warlé en collega’s van Heelkunde, Klinische Farmacologie & Toxicologie en Genetica hebben een ZonMW-subsidie van bijna 600.000 euro gekregen voor onderzoek naar perifeer vaatlijden.
• De NWO heeft een Vidi-beurs van 800.000 euro per persoon toegewezen aan Francesco Ciompi, Laurien Buffart en Koen Haak. Hiermee kunnen zij een eigen, vernieuwende onderzoekslijn ontwikkelen en een onderzoeksgroep opzetten.
• Onderzoeker Charlotte Bekker krijgt 0,5 miljoen euro subsidie van ZonMw voor onderzoek naar de heruitgifte van ongebruikte orale antikanker geneesmiddelen.
• Ruim een half miljoen euro van de Provincie Gelderland en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling voor het project Diagnostiek-in-3D.
• Het expertisenetwerk ‘Ernstig NAH na coma’, dat verbonden is aan de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van het Radboudumc, ontvangt 0,5 miljoen euro subsidie van de Hersenstichting voor onderzoek naar intensieve neurorevalidatie.
• Neurologen Bart van de Warrenburg en Frank-Erik de Leeuw ontvangen samen met UMCU-onderzoeker Dennis Schutter bijna 400.000 euro subsidie van de Hersenstichting voor onderzoek naar behandeling van ziekten van de kleine hersenen.
• De NWO heeft zes jonge onderzoekers van het Radboudumc een Veni-beurs van maximaal 250.000 euro per persoon toegewezen. Hiermee kunnen ze de komende drie jaar hun onderzoeksideeën verder ontwikkelen.
• (Bio) medische gezondheidsonderzoekers Jonne Doorduin, Annemarie Boleij, Benoit Besson, Jorik Nonnekes en Sara Roig Merino hebben elk een Off Road subsidie van €100.000 ontvangen van ZonMw.
• Onderzoekers Marieke Klein, Sami Mohammed en neurowetenschapper Thomas Wolfers hebben een Rubicon-beurs van NWO ontvangen. Hiermee kunnen zij internationale onderzoekservaring opdoen.
• Een onderzoeksconsortium van Radboudumc, Universiteit Twente, UMC Groningen en vijf bedrijven gaat met een NWO-subsidie werken aan de optimalisatie van de behandeling van levertumoren met radioembolisatie. 
• De Idea Generator beurs van de Nationale Wetenschapsagenda viel ten deel aan Rebecca Halbach en Pascal Miesen (Experimentele Virologie), voor hun project over de bestrijding van ziekteoverdracht onder muggen.

Prijzen

• Vijf wetenschappers van Radboud universiteit en Radboudumc zijn gekozen tot nieuw lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. 
• IC-verpleegkundige Boukje Dijkstra heeft de Anna Reynvaan Praktijkprijs ontvangen.
• Maroeska Rovers, Machteld van Egmond en Niels van Heerbeek ontvangen één van de drie Radboud Science Awards. Hierdoor nemen de onderzoekers deel aan het educatieprogramma van het Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit (WKRU). 
• Universitair docent Ethiek van de gezondheidszorg Jos Kole kreeg een Comenius Senior Fellowship, een prestigieuze onderwijsbeurs.
• Orthopedisch chirurg Micha Holla ontving de Radboudumc Penning, neurochirurg Saman Vinke ontving de Junior Penning.
• Team Luchtbrug won de Radboudumc Innovation Award. Het team bestaat uit kinderlongartsen Peter Merkus, Jolt Joukema en kinderarts Lara van den Wijngaart. Luchtbrug is een online tool waarmee een deel van de poliklinische controles bij kinderen met astma worden vervangen door online zorg.
• Verpleegkundig specialist Jacqueline Knoll heeft de Maria ter Welle Prijs 2020 gewonnen, een oeuvreprijs voor haar jarenlange inzet voor kinderen met een nierziekte.
• Promovenda Nina Wubben won de best abstract prijs van de beroepsvereniging IC voor haar onderzoek naar het voorspellen van leven na een IC-opname.
• Tijdens de lintjesregen op 24 april ontvingen de volgende Radboudumc-medewerkers een koninklijke onderscheiding: Ad Hermus (Officier in de Orde van Oranje-Nassau), Judith Prins (Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw), John van Opstal (Officier in de Orde van Oranje-Nassau) en Paul Smits (Ridder in de Orde van Oranje-Nassau).
• Hoogleraren Iris Nagtegaal, Annette Schenck, Nico Sommerdijk en Baziel van Engelen zijn benoemd tot lid van de Academia Europaea, het Europese genootschap van wetenschappers die behoren tot de mondiale top.
• Bart Loeys ontvangt prestigieuze Belgische Nobelprijs.
• Verpleegkundig specialist Karin Kanselaar heeft de Els Borst Prijs gewonnen.
• Jorik Nonnekes ontvangt de KNAW Early Career Award.
• Prof. dr. Ronald de Groot, emeritus hoogleraar Kindergeneeskunde, is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
• Jan Jaap Schmitz is benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau.
• Jessie Reulen-Tillmans is benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Duurzaam onderzoek

Doen we de goede onderzoeken en doen we deze onderzoeken op de goede manier? Dit zijn de vragen die centraal staan als we het hebben over duurzaam onderzoek. Goede onderzoeken voegen waarde toe. De aandacht voor preventie, het voorkomen van ziekte, wordt hierin steeds groter. Denk bijvoorbeeld aan de relatie tussen pesticiden en parkinson. Diverse studies hebben aangetoond dat mensen gemiddeld jonger parkinson krijgen als ze zijn blootgesteld aan pesticiden. Of de relatie tussen voeding en gezondheid. Een gezond voedingspatroon verlaagt de kans op diverse ziektes.

Naast de aard van de onderzoeken is ook de manier waarop onderzoek uitgevoerd wordt van belang. Een duurzame onderzoekspraktijk streeft naar een lage CO₂-footprint, voorkomt onnodig grondstoffenverbruik en vindt plaats in een gezonde en inclusieve werkomgeving. In 2020 is onder andere vanuit onze afdeling Medische microbiologie een wetenschappelijke studie uitgevoerd, waarin is berekend dat 5.000 bezoekers van een congres van tropenartsen en -onderzoekers samen goed waren voor 44 miljoen vliegkilometers. Dit komt neer op een emissie van ruim 8.600 ton CO₂. Het bevorderen van bewustwording en, waar mogelijk, het vinden van duurzamere alternatieven voor internationale reizen zijn belangrijke speerpunten van ons nieuwe vliegbeleid. Naar verwachting wordt dit nieuwe vliegbeleid, dat wordt opgesteld in samenwerking met de Radboud Universiteit, in 2021 vastgesteld.

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Samenwerking op het gebied van onderzoek

De complexiteit van wetenschappelijk onderzoek neemt steeds verder toe, wat meer en meer samenwerking vereist. Dat gebeurt met andere umc's, andere zorginstellingen, kennisinstellingen en met bedrijven om ons heen. Hieronder leest u enkele mijlpalen in 2020 op het gebied van samenwerking in onderzoek.

Samenwerking in de regio

Het Radboudumc is aangesloten bij de NFU (Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra), en werkt in dat kader onder ander aan het plan ‘Onderzoek & Innovatie met en voor de gezonde regio’. Uitdagingen op het gebied van gezondheidszorg en preventie vragen om een gezamenlijke inspanning van direct betrokkenen in de regio. Het NFU-plan beschrijft hoe de umc’s in de regio hun kennis en expertise kunnen inzetten, samen met collega-ziekenhuizen, burgers, patiënten, zorgverleners, onderwijsinstituten, bedrijfsleven en zorgverzekeraars. Voor het opstellen en uitwerken van de kennis- en innovatieagenda voor onze regio sloten wij in 2020 aan bij bestaande samenwerkingsverbanden en -agenda's, zoals TopFit en One Planet. Daarnaast is in het hooglerarenplan voorzien in onderwerpen die voor de regio relevant zijn: preventie en innovatieve en waardegedreven zorg. 

Samenwerking Universiteit Twente en TURBO-programma

Het TURBO-programma van Radboudumc en Universiteit Twente kent jaarlijks vier gezamenlijk gefinancierde TURBO-grants toe van elk 80.000 euro. Per grant kunnen twee onderzoekers uit beide instellingen samen onderzoek doen dat bijdraagt aan de succeskans voor een gezamenlijke externe subsidieaanvraag. In 2020 is het TURBO-programma geëvalueerd en er is besloten dat we het programma voortzetten. 

Daarnaast is een inventarisatie gemaakt van de huidige onderzoekssamenwerkingen tussen het UT MedTech Center en Radboudumc en de wensen en onbenutte kansen. In 2021 wordt op basis hiervan een actieplan gemaakt.

TopFit

Het Radboudumc is een van de initiatiefnemers van TopFit, een open innovatieprogramma met Universiteit Twente, Wageningen Universiteit & Research Radboud Universiteit, andere kennisinstituten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. TopFit brengt medische, technologische en voedingsexpertise bijeen met als doel: burgers twee jaar langer gezond laten deelnemen in de maatschappij door preventie van ziekte en ziektelast. In 2020 is met name gewerkt aan de succesvolle verbreding van het consortium (met 7 HBO’s, ROC’s en regionale ziekenhuizen), aan de formalisering van de samenwerkingsovereenkomst, aan een nieuw basisprogramma Preventie en een verkenning van de datapositie en data infrastructuur Oost NL. Daarnaast zijn er consortia van onderzoekers gevormd. Tot slot zijn er bijeenkomsten geweest, gericht op delen van best practices. 

OnePlanet

Het technologie- en innovatiecentrum OnePlanet is bedoeld om innovaties voor voeding, landbouw en gezondheid te ontwikkelen en versnellen. De oprichters zijn de Wageningen University & Research, Radboud Universiteit en Radboudumc en imec Nederland. Binnen het onderzoekscentrum wordt onder andere gewerkt aan nieuwe technologieën voor de vroegtijdige signalering van ziektes bij mensen. In 2020 zijn de onderzoeksprogramma’s op het gebied van Preventive Health, Nutrition & Behaviour gedefinieerd en geprioriteerd. Radboudumc-hoogleraren Alain van Gool en Pim Assendelft zijn benoemd tot thematrekkers en samen met enkele business developers zullen zij zorgdragen voor een betere en bredere verbinding tussen OnePlanet en onderzoekers. 

Maastricht UMC+

Het Radboudumc en Maastricht UMC+ hebben een strategische alliantie. In 2020 hebben we samen een Academisch Alliantie Fonds (AAF) gestart. Hierbinnen wordt het mogelijk om gezamenlijke innoverende onderzoeksprojecten een impuls te geven. In december zijn hiertoe 88 projectvoorstellen ontvangen. In 2021 volgt besluitvorming hierover. 

Radboud Universiteit

Per 1 januari 2021 was de ontvlechting tussen Radboud Universiteit en Radboudumc een feit. Deze ontvlechting richtte zich puur op de besturing van beide organisaties en het toezicht daarop. De inhoudelijke samenwerking tussen Radboudumc en Radboud Universiteit zal echter nog sterker worden. We willen namelijk samen meer energie steken in onze gezamenlijke agenda op het gebied van wetenschap en innovatie in de regio. Wij hopen dat de interfacultaire onderzoekssamenwerkingen die we vanuit beide huizen bijvoorbeeld nu al faciliteren, zullen toenemen. 

Hoogleraren

In 2020 zijn 19 nieuwe hoogleraren benoemd (7 vrouwen, 12 mannen). Door tussentijds vertrek of emeritaat hebben 8 hoogleraren het Radboudumc verlaten. Eind 2020 had het Radboudumc daarmee 178 hoogleraren in dienst. Om een percentage van 30% vrouwelijke hoogleraren mogelijk te maken, heeft in 2020 een benoemingsprocedure voor 10 extra vrouwelijke hoogleraren in 2020 plaatsgevonden.

Hooglerarenplan 2021-2024

In november 2020 heeft het College van Bestuur van de Radboud Universiteit goedkeuring verleend aan het Hooglerarenplan Radboudumc 2021-2024. Dit plan is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de themaleiders onderzoek. Het hooglerarenplan bevat een investering in nieuwe hoogleraren in vier toekomstgerichte domeinen (Artificial Intelligence for Health, Biomedical diagnostics and therapies, Innovatieve en waardegedreven zorg en Preventie), in de sterkste onderzoekthema’s (Infectious diseases and global health, Medical Neurosciences, Renal disorders en Urological cancers) en in onderwijs. Het plan bevat ook beleidsvoornemens om tot een evenwichtiger hooglerarenbestand te komen en stappen om de benoemingsprocedures efficiënter te laten verlopen. De gedetailleerde planning voor de uitvoering van het plan voor 2021 is vastgesteld. 

Maak kennis met de nieuwe hoogleraren

In 2020 zijn benoemd tot hoogleraar:

• Prof. dr. Arnt Schellekens is per 1 januari 2020 benoemd tot hoogleraar Verslaving en Psychiatrie.
• Prof. dr. Marc Spaanderman is per 1 maart 2020 benoemd tot hoogleraar Verloskunde.
• Prof. dr. Bart van den Bemt is per 1 maart 2020 benoemd tot bijzonder hoogleraar Personalized Pharmaceutical Care.
• Prof. dr. Johan van der Vlag is per 1 maart 2020 benoemd tot hoogleraar Immunologie van nierziekten en niertransplantatie.
• Prof. dr. Martin Boeree is per 1 april 2020 benoemd tot hoogleraar Klinische tuberculose en andere mycobacteriële infecties.
• Prof. dr. Robert Jan van Geuns is per 1 april 2020 benoemd tot hoogleraar Interventiecardiologie.
• Prof. dr. Jan Hein Cornel is per 1 april 2020 benoemd tot hoogleraar Inflammatie bij artherosclerotisch cardiovasculair lijden.
• Prof. dr. Lia Fluit is per 1 april 2020 benoemd tot hoogleraar Innovatief en persoonsgericht leren en werken in de gezondheidszorg.
• Prof. dr. Amanda Kiliaan is per 1 april 2020 benoemd tot kernhoogleraar Anatomie.
• Prof. dr. Henri Timmers is per 1 mei 2020 benoemd tot hoogleraar Interne geneeskunde, in het bijzonder endocriene ziekten.
• Prof. dr. Mireille Broeders is per 1 mei 2020 benoemd tot hoogleraar Personalized cancer screening.
• Prof. dr. Marcel Verheij is per 1 juli 2020 benoemd tot kernhoogleraar Radiotherapie. 
• Prof. dr. Marianne Boenink is per 1 augustus 2020 benoemd tot hoogleraar Ethiek van de gezondheidszorg.
• Prof. dr. Annette Schenck is per 1 augustus 2020 benoemd tot hoogleraar Translational genomics of neurodevelopmental disorders.
• Prof. dr. Rogier Kievit is per 1 september 2020 benoemd tot hoogleraar Developmental Neuroscience. 
• Prof. dr. Tjitske Kleefstra is per 1 september 2020 benoemd tot bijzonder hoogleraar Klinische genetica en psychopathologie van zeldzame syndromen.
• Prof. dr. Nanda Rommelse is per 1 september benoemd tot bijzonder hoogleraar Neurobiologische Ontwikkelingsstoornissen.
• Prof. dr. Benjamin Mordmüller is per 1 oktober 2020 benoemd tot hoogleraar Experimental medical parasitology.
• Prof. dr. Rob Aarnoutse is met ingang van 16 november 2020 benoemd tot hoogleraar Translationele farmacologie van antimicrobiële middelen, in het bijzonder geneesmiddelen bij tuberculose.

Data raadplegen en delen

Voor het raadplegen en delen van wetenschappelijke data hebben we verschillende mogelijkheden. Bekijk de mijlpalen op dit vlak in 2020.

DRE: Digital Research Environment

Voor het raadplegen en delen van wetenschappelijke data hebben we de DRE: de Digital Research Environment. Op deze beveiligde en betrouwbare digitale omgeving kunnen onderzoekers geanonimiseerde data selecteren, bewerken en analyseren voor hun onderzoek. In december 2019 tekenden Radboudumc, Erasmus MC en UMC Utrecht een intentieverklaring voor het startsein voor een consortium met de naam accessible network Digital Research Environment alliance, ofwel anDREa. Sinds 2020 is de broncode van de DRE volledig in beheer bij het anDREa consortium. Dit consortium heeft een gedeelde support desk ingericht (bestaande uit Radboudumc, UMC Utrecht en Erasmus MC) die het mogelijk maakt om gezamenlijk support te leveren aan alle DRE-gebruikers.

Op onze website vindt u verschillende (engelstalige) verhalen van DRE-gebruikers.

Digital Competence Center

Met financiering van NWO zijn we eind 2020 gestart met een Digital Competence Center (DCC). Dit centrum gaat de data-gerelateerde services intergreren. Het wordt een centraal punt waar onderzoekers terechtkunnen  met data- en digital research-gerelateerde vragen.

IMPROVER

Binnen het Radboudumc-brede verbeterprogramma IMPROVER (Informatie Management Programma Voor Excellente Research) wordt de digitale strategie voor het onderzoek voorbereid, uitgewerkt, geprioriteerd en gerealiseerd. In 2020 zijn hierbinnen twee deelprojecten gestart die betrekking hebben op research data management.

FAIR

FAIR staat voor: Findable (vindbaar), Accessible (toegankelijk), Interoperable (uitwisselbaar), Reusable (herbruikbaar). Het zijn internationaal gebruikte richtlijnen voor de manier van beschrijven, opslag en publicatie van wetenschappelijke data. In 2020 hebben we een FAIR workshop opgenomen in het introductieprogramma van nieuwe PhD-studenten van RIHS en het Donders Instituut. In 2021 wordt deze workshop vervangen door een brede research data management cursus voor alle onderzoekers en voor elk type onderzoek binnen het Radboudumc. 

Carrièrepaden voor onderzoekers

Slechts een heel klein deel van alle wetenschappers kan hoogleraar worden. Misschien ambieert niet elke onderzoeker dat ook, maar om iedereen een duidelijk persoonsgericht perspectief te geven, om jonge talenten te steunen, én om in ons huis eenduidig te werk te gaan en helderheid te scheppen, hebben we in 2020 de ontwikkeling van het Wetenschappelijk Carrière Pad (WCP) voor onze onderzoekers afgerond. Na een zeer zorgvuldige rondgang langs alle belanghebbenden is in 2020 een besluit hierover genomen. Ook de UMC-Raad en Ondernemingsraad hebben hierop positief advies gegeven, zodat we het WCP in 2021 kunnen invoeren. 

Met de invoering van het WCP kunnen we onderzoekers helderheid geven over hun carrièremogelijkheden, met criteria voor elk van de verschillende stappen in een wetenschappelijke carrière. Ze kunnen loopbaanbegeleiding krijgen zodat hun kansen op de arbeidsmarkt worden versterkt. Daarnaast kunnen we ook het beste wetenschappelijk toptalent aantrekken. Het raamwerk is in lijn met het landelijke initiatief ‘Erkennen en waarderen van wetenschappers’.

Organisatie van onderzoek

Hoe was ons wetenschappelijk onderzoek georganiseerd in 2020?

Het Radboudumc heeft drie onderzoekinstituten: Donders Center for Medical Neuroscience (DCMN), Radboud Institute for Health Sciences (RIHS) en Radboud Institute for Molecular Life Sciences (RIMLS). En het Radboudumc heeft 18 onderzoekthema’s. Elk thema richt zich op de volle breedte: van molecuul tot mens tot populatie. Elk onderzoeksthema heeft een (junior) Principal Investigator (PI) als themaleider. 

SEP evaluatie 
Op basis van het Standard Evaluation Protocol (SEP) evaluatierapport, waren voor het RIHS en RIML als aandachtspunten opgenomen voor 2020: diversiteit, de training van de begeleiders binnen het PhD-programma, het postdoc beleid, uitbouwen van de verbinding tussen wetenschap en patiëntenzorg en het doortrekken van de persoonsgerichte strategie richting patiënten naar de medewerkers. De jaarlijkse kwaliteitscyclus voor de onderzoeksthema’s is ontwikkeld, waar vooral de verbeterpunten van de individuele thema’s aan bod kwamen. Er was veel aandacht voor viability (haalbaarheid) van het thema en betrokkenheid van de patiënten bij onderzoek.

In 2020 is een positief rapport van de SEP-evaluatiecommissie van het interfacultaire Donders Instituut (DI) verschenen. Met name onderzoek gerelateerd aan de thema’s Disorders of movement en Neurodevelopmental disorders sprong hier positief uit. Voor het thema Alzheimer’s disease zijn er enkele serieuze aandachtspunten, onder andere voor het criterium viability (haalbaarheid). Een plan van aanpak voor de verbeterpunten is opgesteld en de voortgang wordt jaarlijks gemonitord.

Radboudumc Technology Centers

Onmisbaar voor het onderzoek, onderwijs en de patientenzorg zijn goede technologische en methodologische faciliteiten. Het Radboudumc heeft deze ondergebracht in Radboudumc Technology Centers (RTC’s). Zij bieden optimale ondersteuning aan de onderzoeksthema’s. In 2020 hebben alle RTC’s de jaarlijkse rapportage ingediend. Hiermee wordt het makkelijker om gegevens met elkaar te vergelijken, meer inzicht te krijgen in de financiële stromen van ieder RTC en beter te kunnen sturen op verbeterpunten. In 2020 is voor het eerst een deel van de Radboud Research Rounds verzorgd door de RTC’s in zogenoemde Technology Editions.

Grant Support Office

Het Grant Support Office (GSO) geeft informatie en advies over subsidiemogelijkheden voor onderzoekers van het Radboudumc. Bovendien ondersteunt het GSO bij het opzetten, schrijven en indienen van subsidie-aanvragen. Ondanks de coronacrisis zijn er in 2020 een recordaantal subsidie-aanvragen ondersteund (493) waarvan er zeker 126 toegekend zijn aan onderzoekers binnen het Radboudumc. 

Toekomstbestendig onderzoeksmodel

In lijn met het programma Fit for the Future, startte in 2020 de werkgroep Organisatie en Besturing Onderzoek (OBO) met de verdere uitwerking van het toekomstige onderzoeksmodel. De opdracht van het team strekte zich tot een concretisering van de onderzoeksgroep, de onderzoeksgroepsleider en de onderzoeksprogramma’s. In 2021 worden de plannen verder uitgewerkt.