Onze impact voor onderzoekers in 2019

'De vragen vanuit de maatschappij staan centraal'

Sinds 1 augustus 2019 is Jan Smit decaan en vicevoorzitter van de Raad van Bestuur. Hij is in de Raad van Bestuur in het bijzonder belast met de portefeuille onderwijs en onderzoek. Wat drijft hem? En waar liggen zijn ambities in onderwijs en onderzoek? ‘Ik wil me richten op de vragen vanuit de maatschappij.’

Op 1 augustus 2019 werd je decaan van het Radboudumc. Wat voor dag was dat?

‘Helemaal nieuw was het niet, ik werk hier natuurlijk al sinds 2012 en was al waarnemend decaan. Toch viel me die eerste dag opnieuw op hoe warm, betrokken en gepassioneerd de collega’s ook in mijn nieuwe werkomgeving zijn. Het is zo’n dag in je leven dat je ergens vandaan komt en een andere richting opgaat. Niet alleen fysiek. Het was dieper, omdat existentiële vragen opkwamen als: wat zijn mijn wortels, wat is mijn kompas, waarom ben ik dit gaan doen, en wat drijft mij? Dat kwam wel even sterk binnen.’

Wat drijft je dan?

‘Waarde toevoegen, zingeving voor mensen om me heen. Dat is een van de redenen waarom ik Geneeskunde ging studeren. En die keuze heeft wellicht met mijn achtergrond te maken; ik ben gereformeerd opgevoed en hecht waarde aan het geloof. Ik vind menslievendheid een groot goed. En ik vind het belangrijk om iets waardevols te doen voor onze samenleving. Dat kan nu ook via mijn inzet voor onderzoek en onderwijs en voor het Radboudumc als geheel.’

Hoe was het jaar 2019 voor ons onderwijs?

'Daar mogen we met trots op terugkijken. De Radboudumc Health Academy (RHA), ons organisatieonderdeel waarin al het onderwijs en opleidingen georganiseerd zijn, heeft een intensief programma afgesloten: het programma toekomstbestendige RHA. Voor de verschillende werkterreinen zijn een heldere kernopdracht, missie en strategie uitgewerkt. Ook is de structuur van de RHA opnieuw ontworpen. De vakinhoudelijke expertise van docenten is georganiseerd in de afdelingen van het Radboudumc. De expertises op gebied van leren en ontwikkelen, organiseren en logistiek en onderwijsservices zijn binnen de RHA belegd. Daarnaast is er een plan opgesteld voor digitale onderwijsinnovatie. Hierbij hebben we samengewerkt met de Radboud Universiteit. Vanaf begin 2019 wordt een sterk aangepast masterprogramma Geneeskunde aangeboden dat beter aansluit op de eerder ontworpen bachelor Geneeskunde. De implementatie en verdere ontwikkeling verloopt volgens plan. Op gebied van docentprofessionalisering hebben we in 2019 ook een mooie stap gezet. We hebben een soort 'menukaart' opgesteld voor een flexibeler aanbod in het kader van Basiskwalificatie Onderwijs-trajecten en daarbuiten.'

En hoe was 2019 voor ons onderzoek?

'Als het gaat om het binnenhalen van persoonsgebonden beurzen, was het een succesvol jaar. Denk aan de ERC grants, Vernieuwings Impuls en de Horizon2020 beurzen. We hebben een indrukwekkende lijst beurzen, subisidies en prijzen. Besef wel dat onze onderzoekers hier ontzettend hard voor moeten werken, het blijft een uitdaging. In oktober 2019 werd het Donders Instituut bezocht door een externe visitatiecommissie als onderdeel van het Standard Evaluation Protocol (SEP). De eerste uitslag is zeer positief. We hebben bijeenkomsten georganiseerd over Open Access en delen van data en we hebben een Open Access beleid geformuleerd met de preliminary guidelines voor onderzoekers. We blijven ook scherp op de kwaliteit en integriteit van onze wetenschappelijke output. In 2019 zijn nieuwe richtlijnen voor een Radboudumc-proefschrift gepubliceerd, waarin de vereisten en aanbevelingen voor een proefschrift duidelijk zijn beschreven. Deze richtlijnen zijn in lijn met de focus op kwaliteit in plaats van kwantiteit. Ons werk moet meer dan goed zijn.'

Wat zijn je ambities voor onderwijs?

‘De opleidingen Geneeskunde, Biomedische Wetenschappen en Tandheelkunde hebben zich al afgevraagd wat onze maatschappij in de toekomst nodig heeft van professionals. Daarmee zijn die opleidingen radicaal veranderd. Studenten hebben nu vanaf dag één contact met patiënten. Dat heeft andere afgestudeerde bachelors opgeleverd; ze communiceren makkelijker, zijn vrij en stellen ons vragen als: "Waarom doe jij dit? Waar is dit goed voor?" Ik heb dat zelf gemist in mijn opleiding. Wij kunnen daar allemaal wat van leren. Het zou mooi zijn als de feedback van studenten aan zorgverleners een grotere plaats zou krijgen. Dan hebben we echt tweerichtingsverkeer. Een ander belangrijk thema is werkplekleren: wat hebben studenten nodig van docenten, wat hebben ze nodig om optimaal te leren? En ik wil focussen op interdisciplinair leren, waarmee we meer gebruik maken van ervaringsdeskundigen, klanten, professionals van andere faculteiten, mens- of managementwetenschappers. Als we professionals met elkaar verbinden, nieuwsgierig zijn, samen vragen stellen als "Waarom doen we wat we doen?" en "Wat is de vraag van onze klanten, patiënten, studenten en de onderzoekswereld?", dan komt die maatschappelijke impact vanzelf.’

Hoe vertaal je die maatschappelijke vraag naar het onderzoek?

‘Van oudsher doen we onderzoek naar mechanismen van ziekten, en bedenken we nieuwe behandelingen. Dat is en blijft cruciaal. Maar om een gezonde samenleving te bereiken, moet onze vraag verder gaan. Onze zoektocht naar molecuul, mens en populatie moet zich dan uitstrekken tot buiten de gebieden van diagnostiek en behandeling. We moeten sterk inzetten op preventie. Maar ook op de begeleiding van mensen met chronische ziekten en hun kwaliteit van leven. En mensen die voor de keuze staan om te behandelen of juist niet te behandelen. Onderzoek op die gebieden voegt daarmee ook waarde toe. Ik wil het belang van nieuwsgierigheid-gedreven en fundamenteel onderzoek ook benadrukken: goed onderzoek is maatschappelijk relevant, ook als er niet direct een toepassing uit voortkomt. En goed onderzoek ís innovatief: het is een misverstand om onderscheid te maken tussen onderzoek en innovatie. Innovaties komen voort uit het omzetten van ideeën in oplossingen waarvan de waarde moet worden onderzocht. Daarnaast nemen prachtige technologieën als Artificial Intelligence, nanotechnologie en e-health een enorme vlucht. Hier kunnen we ons ook afvragen: "Wat willen we ermee doen? Hoe zetten we die in?" Dat is de reden waarom bèta-wetenschappers de alfa- en gammawetenschappen nodig hebben, en vice versa. Voor een gezonde samenleving is het van belang dat zij met elkaar in verbinding staan. Ook op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Die koers wil ik graag versterken. We zijn al goed op weg.'

NB. In dit interview is niet de verwachte impact van de coronacrisis in 2020 meegenomen.

Vier vragen aan Dorine Swinkels

De UMC-Raad is een advies- en medezeggenschapsorgaan van het Radboudumc en telt 26 leden. De UMC-Raad bewaakt en bevordert kwaliteit en beleid van onderzoek, onderwijs en opleiding. Daarover wisselt de UMC-Raad van gedachten met bijvoorbeeld de Raad van Bestuur, beleidsmedewerkers van het Radboudumc en Radboud Universiteit, de Universitaire Gezamenlijke Vergadering en de rector magnificus. Voorzitter (en deels vicevoorzitter) Dorine Swinkels blikt terug op 2019.

1 Hoe kijk je terug op 2019?

'Bijzonder trots ben ik op de inbreng van de UMC-Raad bij de SEP-evaluatie (Standard Evaluation Protocol) van de onderzoeksinstituten RIHS en RIMLS. In de loop van 2019 is het definitieve assessment report van de evaluatiecommissie, bestaande uit internationale, gerenommeerde wetenschappers, ontvangen. Er is een plan van aanpak geformuleerd door de onderzoeksthema’s en instituten. De UMC-Raad heeft adequaat en tijdig de juiste toevoegingen kunnen voorstellen. Ook ben ik trots op de evaluatie van de UMC-Raad. Deze is uitgevoerd door Kevin Kuster, een masterstudent Bestuurskunde van de Radboud Universiteit. Zijn rapport geeft uitstekende handvatten voor verbetering aan onze UMC-Raad en de Raad van Bestuur. De verbeterpunten gaan bijvoorbeeld over de transparantie binnen het Radboudumc, de zichtbaarheid van de UMC-Raad en de communicatie in de voorbereiding vanuit het ondersteunende bureau van de decaan. De realisatie van de adviezen uit de evaluatie moeten we op een duidelijke manier monitoren; dat is een aandachtspunt.'

2 Waar hebben jullie het onder andere over gehad in 2019?

'Al jaren neemt het aantal adviezen dat de UMC-Raad aanbiedt toe. Ook in 2019 kwamen veel onderwerpen aan bod waarbij de input vanuit de UMC-Raad een wenselijke toevoeging bleek. Bijvoorbeeld: het rapport van de SEP-evaluatie, de wetenschappelijke vorming in de opleidingen Geneeskunde, Tandheelkunde en Biomedische Wetenschappen, het rapport van Kevin Kuster over de evaluatie van de UMC-Raad, en de toestemming die geïnformeerde patiënten geven (informed consent) voor het gebruik van lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek (restmateriaal). Ook adviseerde de UMC-Raad over hoogleraarposities en bijzondere leeropdrachten, waarbij de UMC-Raad zich in het bijzonder heeft gebogen over het proces om meer vrouwelijke hoogleraren te benoemen.'

3 Op welk vraagstuk hebben jullie de meeste impact gehad?

'Lastig, want we hebben veel invloed gehad op verschillende onderzoeksvraagstukken. Maar ik denk dat we de meeste impact hebben gehad op de benoemingsprocedures van hoogleraren. Deze procedures zijn noodzakelijke stappen waarmee we in het Radboudumc komen tot de benoeming van een hoogleraar. Dan heb je het over het maken van structuurrapporten waarin de functie van de (kern)hoogleraar staat omschreven, de onderbouwingen voor de overige hoogleraarbenoemingen, het verloop van de benoemingsprocedures en het maken van het benoemingsadviesrapport. In dat rapport staat het advies tot voordracht van een hoogleraar en diens leeropdracht of bijzondere leeropdracht. Het proces van de benoemingsprocedures verloopt al jarenlang niet gedegen. De kwaliteit van de structuurrapporten, onderbouwingen en de benoemingsadviesrapporten die ons worden aangereikt zijn niet optimaal. Dat wil zeggen dat ze meer dan eens onvolledig, weinig gestructureerd, eenzijdig op één kerntaak ingestoken zijn, of inconsequenties bevatten. Daarnaast is het nog veel winst te behalen in transparantie van het hooglerarenplan, vermindering van het aandeel gesloten procedures, snelheid van procedures en persoonsgerichtheid. Hierdoor is de efficiëntie van het hele proces laag, loop het Radboudumc het risico om top kandidaten mis te lopen en vormt zich ongewenst een weinig divers hooglerarencorps. De UMC-Raad heeft hierover veel kritiek geuit. We hebben bij de Raad van Bestuur aangedrongen op een consequente jaarlijkse evaluatie en een plan van aanpak om tot verbetering te komen. En dat heeft geholpen: het verbetertraject is in oktober 2019 van start gegaan.'

4 Wat verwacht je van 2020?

'In 2020 gaat de UMC-Raad proactief meedenken en een kritisch klankbord zijn op strategische onderwerpen die focussen op ons onderzoek en onderwijs. Denk bijvoorbeeld aan het toekomstbestendig model voor besturing en organisatie, de verdeling van de eerste geldstroom voor onderzoek (de rijksbijdrage), de verbetering van processen rondom benoemingsprocedures van (met name de vrouwelijke) hoogleraren, de verdeling van (extra toegekende) onderwijsgelden, internationalisatie van onderzoek en onderwijs en de ontvlechting van de Radboud Universiteit en Radboudumc. We blijven in 2020 flexibel, slagvaardig en creatief. We houden nauw contact met studenten en onderzoekers. We moderniseren en vergroten de effectiviteit en efficiëntie van onze adviesfunctie. Dat doen we onder andere door samen met de andere medezeggenschapsorganen de toekomstscenario’s voor medezeggenschap te verkennen. Ook willen we op concrete onderwerpen nóg meer gaan samenweken met andere faculteiten van de Radboud Universiteit en andere universiteiten. We gaan ook bekijken hoe we onze zichtbaarheid in het Radboudumc kunnen verbeteren, en hoe we met online platforms op een andere manier kunnen gaan samenwerken.'

NB. In dit interview is niet de verwachte impact van de coronacrisis in 2020 meegenomen.

Kerncijfers onderzoek

De patiënt betrekken bij onderzoek

Het Radboudumc betrekt patiënten, hun naasten en ondersteunende organisaties bij het wetenschappelijk onderzoek én bij het in de praktijk brengen van onze bevindingen. Dat kan vooral goed plaatsvinden in onze klinische expertisecentra. Wat hebben we in 2019 op dit vlak bereikt?

Patiënten helpen bij onderzoek

In 2019 zijn patiëntadviesraden en patiëntorganisaties op allerlei manieren betrokken bij en geïnformeerd over ons wetenschappelijk onderzoek. Denk bijvoorbeeld aan een bijdrage aan een grote subsidie-aanvraag voor wetenschappelijk onderzoek of het mee organiseren van een publieksdag. En de centrale patiëntadviesraad spreekt regelmatig met de wetenschappelijk directeuren van de onderzoeksinstituten.

Klinische expertisecentra

Klinische expertisecentra (lees: wat zijn expertisecentra?) vormen bij uitstek de plek waar excellent onderzoek vertaald kan worden naar zeer gespecialiseerde, complexe patiëntenzorg. In de periode 2015-2019 zijn 40 Radboudumc expertisecentra voor zeldzame aandoeningen erkend door het Ministerie van VWS. 27 van deze centra participeren in zogenaamde European Reference Networks (ERN). Dat zijn virtuele netwerken van zorgverleners in heel Europa, die staan voor een Europese aanpak van complexe, zeldzame aandoeningen. In 2019 hebben zes centra een ERN-aanvraag ingediend. Voor twee van de vierentwintig ERN’s ligt de coördinatie binnen het Radboudumc: GENTURIS en eUROGEN).

In de prijzen met ons onderzoek

In 2019 ontvingen verschillende medewerkers van het Radboudumc prijzen en subsidies. Een greep uit de hoogtepunten:

Subsidies

• Hoogleraren André van der Ven en Mihai Netea en collega’s van de afdeling Interne Geneeskunde ontvangen 15 miljoen euro van farmaceut ViiV Healthcare voor onderzoek naar nieuwe manieren om het hiv-virus te bestrijden.
• Onderzoekers van het Radboudumc krijgen ruim acht miljoen euro van het Britse MRC Wellcome Trust en het Amerikaanse National Institute of Health voor onderzoek naar behandelingen die de overleving van patiënten met tuberculose meningitis kunnen verbeteren.
• Het PD-MitoQUANT consortium krijgt voor 7 miljoen euro ondersteuning van het EU Innovative Medicines Initiative voor onderzoek naar een beter begrip van het ontstaan van de ziekte van Parkinson.
• KWF Kankerbestrijding kent begin 2019 ruim 5 miljoen euro toe aan nieuw kankeronderzoek in het Radboudumc.
• Het Netherlands Centre for One Health ontvangt ongeveer 10 miljoen euro voor onderzoek naar hoe we in Nederland beter voorbereid kunnen zijn op infectieziekten overgedragen door muggen. Het Radboudumc, dat partner is van dit centrum, heeft met internationale partners een Europese subsidie gekregen van 4,8 miljoen euro voor preventie van tuberculose.
• Prof. dr. Teun Bousema en dr. Ioannis Sechopoulos ontvangen ieder een ERC Consolidator Grant van twee miljoen euro per stuk.
• Onderzoekers van het Radboudumc krijgen samen met collega’s uit acht Europese landen 4 miljoen euro EU-subsidie voor onderzoek naar het proportionele gebruik van palliatieve sedatie bij ernstig zieke patiënten.
• Een consortium onderzoekers onder leiding van Folkert Kuipers (UMCG) en Mihai Netea (Radboudumc) heeft een Impulse Grant van 3 miljoen euro van de Hartstichting ontvangen voor IN-CONTROL II, een onderzoek naar aderverkalking, met focus op de rol van de darmflora.
• KWF Kankerbestrijding kent ruim 2,6 miljoen euro toe aan nieuw kankeronderzoek in het Radboudumc. Met dat bedrag kunnen vijf verschillende projecten van start gaan: van immuuntherapie tot erfelijkheid en van longkanker tot eierstokkanker.
• Onderzoekers Carl Figdor en Mihai Netea van het Radboudumc ontvangen ieder een ERC Advanced Grant van ongeveer 2,5 miljoen euro.
• Internist-endocrinoloog Marco Medici heeft met een landelijk samenwerkingsverband 1,9 miljoen euro voor een klinische studie naar schildklierhormonen verkregen.
• Het internationale consortium PanACEA ontvangt 12 miljoen euro van EDCTP voor onderzoek naar een kortere behandeling van tuberculose (SimpliciTB), waarvan een budget van 1,6 miljoen euro voor het Radboudumc.
• Neuroloog Bart van de Warrenburg heeft, samen met partners in het LUMC, van ZonMW een subsidie ontvangen van 1,5 miljoen euro voor de ontwikkeling van AON-therapie voor de zeldzame erfelijke ziekte SCA1.
• ZonMw heeft 1,5 miljoen euro subsidie toegekend aan een onderzoeksproject van Nanda Rommelse naar bio-psycho-sociale mechanismen die tot ADHD leiden.
• Onderzoekers van de afdelingen Gynaecologie, Urologie en Genetica en twee Nijmeegse bedrijven hebben een EFRO-grant gekregen van 948.808 euro voor onderzoek naar bekkenbodemproblemen.
• Het project Empower2Decide heeft een subsidie van 900.000 euro ontvangen van het Zorginstituut Nederland. Doelstelling van het project is om ‘samen te beslissen’ te implementeren in de curatieve zorg binnen de netwerkregio Nijmegen.
• Chris de Korte ontving een OTP-beurs (Open Technology Programme) van 900.000 euro van NWO Engineering and Applied Sciences voor zijn werk op het gebied van vasculaire flow imaging met behulp van echografie.
• ZonMW en Oncode Instituut hebben een beurs van 850.000 euro verstrekt aan het Radboudumc en drie Nederlandse ziekenhuizen voor een gezamenlijke studie naar een alternatieve behandeling van uitgezaaide darmkanker.
• Cardiologen van elf ziekenhuizen, onder leiding van Kevin Vernooy van Radboudumc en Maastricht UMC+, hebben acht ton subsidie van ZonMw ontvangen om te onderzoeken of ze de prognose van gecompliceerde hartfalenpatiënten kunnen verbeteren.
• Hoogleraar Gerard Molleman ontving als medeprojectleider een subsidie van 800.000 euro voor onderzoek van het Radboudumc, Universiteit van Maastricht, Wageningen Universiteit, RIVM en negen GGD-en naar de effectiviteit van de ‘Gezonde scholen-aanpak’.
• Floris Schreuder ontving een Dekkersbeurs van de Hartstichting. Het is een persoonsgebonden beurs van 369.000 euro.
• Siroon Bekkering ontving een Dekkersbeurs van de Hartstichting, een beurs van 209.000 euro.
• Teun Bousema heeft de Ammodo Science Award ontvangen voor zijn onderzoek naar malaria. Hij krijgt 300.000 euro voor fundamenteel onderzoek naar malaria.
• Arts-onderzoekers Richard ten Broek (Heelkunde) en Geert Wanten (MDL) krijgen beiden een subsidie van 150.000 euro van de Maag Lever Darm Stichting voor onderzoek naar nieuwe diagnostiek voor spijsverteringsziekten.
• Vier Radboudumc-onderzoekers ontvangen elk een Vidi-subsidie uit de Vernieuwingsimpuls van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO): Matthijs Jore (Medische Microbiologie), Johannes Textor (Tumor Immunologie), Ritse Mann (Radiologie en Nucleaire Geneeskunde) en Daniele Tauriello (Celbiologie).
• Zes Radboudumc-onderzoekers ontvangen elk een Veni-subsidie van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO): dr. Rob Arts (Interne Geneeskunde), dr. Martijn van den Bosch (Experimentele Reumatologie), dr. Myrthe Faber (Cognitive Neuroscience), dr. Jitske Jansen (Pathologie en Kindernefrologie), dr. Jilly Naaijen (Cognitive Neuroscience) en dr. Annie Yang (Medische Parasitologie).
• Onderzoeker Linda Heskamp kreeg een Rubiconbeurs van NWO.
• Benno Roozendaal heeft een TOP-subsidie ontvangen van ZonMw om de rol van het stresshormoon cortisol te onderzoeken bij de exposure-therapie die wordt toegepast bij patiënten met posttraumatisch stresssyndroom (PTSS).

Prijzen

• Roel Boumans won de eerste prijs bij de Human-Robot Interaction conferentie in Zuid-Korea met onze zorgrobot Pepper.
• Hoogleraar Jan Kremer heeft de Planetree Award voor mensgerichte zorg gewonnen.
• Jakko van Ingen ontving de ESCMID Young Investigator Award voor zijn baanbrekende werk naar niet-tuberculeuze mycobacteriële ziekten.
• Prof. dr. Hans van der Hoeven heeft de Erepenning van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) ontvangen.
• Prof. dr. Jelle Barentsz is benoemd tot erelid van de Japanese Radiological Society.
• Daniël van Dort (Hartlongchirurgie) heeft een startup-prijs van de Academic Startup Competition gewonnen voor zijn innovatie CardiacBooster.
• Ontwerper Emma van der Leest, bioloog Aneta Schaap-Oziemlak en Paul Verweij en Sybren de Hoog van het Radboudumc wonnen samen de Bio Art & Design Award van ZonMw, MU Artspace(Eindhoven) en BioArt Laboratories (Eindhoven).
• Het project Blue Zone heeft de tweede prijs gewonnen bij de CZ Zorgprijs
• Early Career Award van KNAW voor Geert Litjens.
• Ig Nobelprijs voor Nijmeegs onderzoek naar Dirty Money.
• Prof. dr. Joost Hoenderop heeft van de Radboud Universiteit de universitaire Onderwijsprijs voor senior docenten 2019 ontvangen.
• Dr. Monique Keuter heeft de Internationaliseringsprijs van de Radboud Universiteit ontvangen.
• Christiaan Keijzer heeft de Opleidingsprijs 2019 gewonnen.
• Jeroen Meijerink heeft met ‘De Groene OK’ de prijs gewonnen voor Duurzame Zorgprofessional 2019.
• Prof. dr. Mihai Netea heeft op 7 november een eredoctoraat in ontvangst mogen nemen van de Iuliu Hațieganu University of Medicine and Pharmacy in Cluj-Napoca in Roemenië.
• Siroon Bekkering heeft de Nationale Postdocprijs 2019 gewonnen.
• Cardioloog Angela Maas is uitgeroepen tot Meest invloedrijke vrouw van Nederland in de Top100 van Opzij.
• Neuroloog en neurofysioloog Nens van Alfen heeft op 3 december de Avicenna-prijs in ontvangst genomen van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie.
• Neuroloog Bas Stunnenberg heeft de Hermesdorf-Talentprijs 2019 gewonnen.
• Merel Ritskes-Hoitinga is benoemd tot honorary Skou Professor aan de Aarhus University in Denemarken. Ook ontving zij de koninklijke onderscheiding tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Artificial Intelligence

Op 16 september 2019 opende het Radboudumc twee nieuwe initiatieven op het gebied van Artificial Intelligence: Radboud AI for Health en Thira Lab. Dit zijn de eerste twee ‘labs’ in Oost-Nederland die een samenwerking zijn tussen een kennisinstelling en een ziekenhuis. Met deze twee initiatieven zetten we samen met de Radboud Universiteit en andere partners fors in op de toepassing van Artificial Intelligence in de gezondheidszorg. In totaal startten twaalf promotieonderzoeken en 35 studentprojecten. Daarnaast kunnen onze medewerkers een verkorte AI-opleiding volgen; de eersten zijn daarmee in november 2019 gestart. De tweede ronde start in september 2020.

Samenwerking op het gebied van onderzoek

De complexiteit van wetenschappelijk onderzoek neemt steeds verder toe, wat meer en meer samenwerking vereist. Dat gebeurt met andere umc's, andere zorginstellingen, maar ook met bedrijven om ons heen. Hieronder leest u enkele mijlpalen in 2019 op het gebied van samenwerking in onderzoek.

Samen met de andere umc's

In april 2019 boodt de NFU (Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra) aan minister Bruins het NFU-plan ‘Onderzoek & Innovatie met en voor de gezonde regio’ aan. Uitdagingen op het gebied van gezondheidszorg en preventie vragen om een gezamenlijke inspanning van direct betrokkenen in de regio. Het NFU-plan beschrijft hoe de umc’s in de regio hun kennis en expertise kunnen inzetten, samen met collega-ziekenhuizen, burgers, patiënten, zorgverleners, onderwijsinstituten, bedrijfsleven en zorgverzekeraars. Gezamenlijk met de GGD’s in de regio is in 2019 een start gemaakt met de uitvoering van het plan, in nauwe afstemming met de programma’s Topfit en OnePlanet.

Regionale onderzoeksstrategie

Samen met het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Rijnstate en Sint Maartenskliniek heeft het Radboudumc in 2019 een gezamenlijke ambitie voorbereid op het gebied van onderzoek, gericht op innovatieve persoonsgerichte netwerkzorg. De ziekenhuizen werkten al nauw samen, onder andere door gezamenlijk promotietrajecten in te stellen. En jaarlijks worden er junior onderzoeker plaatsen toegekend, één per samenwerkingspartner.

Universiteit Twente

Het TURBO-programma van Radboudumc en Universiteit Twente kent jaarlijks vier gezamenlijk gefinancierde TURBO-grants toe van elk 80.000 euro. Per grant kunnen twee onderzoekers uit beide instellingen samen onderzoek doen dat bijdraagt aan de succeskans voor een gezamenlijke externe subsidieaanvraag. Ook in 2019 zijn veel interessante aanvragen ingediend, van combinaties van onderzoekers die elkaar voorheen niet kenden. Vier innovatieve projecten zijn toegekend. Begin 2020 wordt geëvalueerd of het programma wordt voortgezet.

TopFit

Het Radboudumc is een van de initiatiefnemers van TopFit, een open innovatieprogramma dat in maart 2019 werd gelanceerd. Het programma wordt gedaan samen met Universiteit Twente, Wageningen Universiteit & Research Radboud Universiteit, andere kennisinstituten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. TopFit brengt medische, technologische en voedingsexpertise bijeen met als doel: burgers twee jaar langer gezond laten deelnemen in de maatschappij door preventie van ziekte en ziektelast. In 2019 is Topfit goed gepositioneerd, is het Citizenlab TopFit Oost vanuit de regiodeal Twente van de grond gekomen en zijn voor vier missieprogramma’s meerdere grote consortiumaanvragen ingediend.

OnePlanet

De Provinciale Staten hebben in 2019 gestemd voor de opening van het nieuwe technologie- en innovatiecentrum OnePlanet in Gelderland. De provincie investeert een bedrag van 65 miljoen euro voor een periode van acht jaar om innovaties voor voeding, landbouw en gezondheid te ontwikkelen en versnellen. De oprichters zijn de Wageningen University & Research, Radboud Universiteit en Radboudumc en imec Nederland. Binnen het onderzoekscentrum wordt onder andere gewerkt aan nieuwe technologieën voor de vroegtijdige signalering van ziektes bij mensen.

Maastricht UMC+

Samen met Maastricht UMC+ vormt het Radboudumc de 'academische alliantie', waarbinnen we samenwerken op het gebied van zorg, onderzoek en onderwijs. In 2019 waren er succesvolle 'exploration meetings' op het gebied van infectieziekten en oncologie. Onderzoekers uit beide instellingen kwamen bijeen en vertaalden ideeën naar concrete plannen. Denk aan bijvoorbeeld een gezamenlijke (klinische) onderzoekslijn, het schrijven van een review of gebruik van elkaars technologie. Voor 2020 staat een exploration meeting op het gebied cardiovasculaire aandoeningen op de planning.

Healthy Brain

Het Radboudumc, de Radboud Universiteit en het Max Planck Institute for Psycholinguistic hebben ‘Healthy Brain’ als gezamenlijk onderzoeksthema. De Nijmeegse onderzoekers geven samen antwoord op de vraag wat nu een ‘gezond brein’ maakt. De Healthy Brain studie ging in september 2019 officiëel van start. In november 2019 waren al de eerste 75 vrijwilligers (gezonde dertigers) geïncludeerd. Meerdere onderzoekers van het Radboudumc hebben hun onderzoeksvragen ingebracht en daarmee invloed gehad op data die de studie gaat opleveren.

Europa

Op 1 januari 2021 gaat het volgende Horizon Europe van start: het Europese kaderprogramma voor onderzoek en innovatie. In 2019 heeft de Europese Commissie veel activiteiten georganiseerd in het kader daarvan. Het Radboudumc heeft in 2019 actief deelgenomen aan consultaties en bijeenkomsten. Onze bijdragen zijn ook verwerkt in onder meer position papers en andere (in)formele reacties via verschillende koepels als de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra en via Horizon 2020 klankbordgroepen. Daarnaast zette het Radboudumc de ‘Health Deans working group’ op van The Guild. Het werk van deze werkgroep leidde tot diverse contacten met hoge functionarissen en commissarissen van de Europese Commissie. 

Samenwerking tussen verschillende faculteiten

Na de positieve reacties op de eerste call in 2018 voor interfacultaire samenwerkingsvoorstellen, is er in 2019 een nieuwe oproep daartoe uitgezet door het College van Bestuur van de Radboud Universiteit. Binnen het Radboudumc is dit proactief opgepakt. In overleg met de samenwerkende faculteiten zijn 14 voorstellen ingediend met Radboudumc als hoofdaanvrager en 13 waarbij Radboudumc mede aanvrager is. Begin 2020 waren de meeste aangepaste voorstellen al toegekend.

Nucleair instituut NRG in Petten

Het Radboudumc gaat samenwerken met het nucleaire instituut NRG in Petten. In het nieuwe testlab (Field-lab) gaan onderzoekers en artsen van verschillende ziekenhuizen samenwerken. Hierdoor kan de ontwikkeling van nieuwe nucleaire geneesmiddelen flink versnellen. Het testlab is een initiatief van het concortium Advancing Nuclear Medicine. Dit bestaat uit het Radboudumc, het Antoni van Leeuwenhoek, Stichting Voorbereiding Pallas-reactor, Erasmus MC, Amsterdam UMC, NucMed en het Nijmeegse bedrijf FutureChemistry. Aan dit initiatief is in 2019 een Europese subsidie van 6,8 miljoen euro toegekend.

Janssen

Radboudumc en Radboud Universiteit hebben op 12 maart 2019 een intentieverklaring getekend voor intensievere samenwerking getekend met Janssen (Janssen Pharmaceutica NV, Janssen-Cilag B.V. en Janssen Vaccines & Prevention B.V.). De samenwerking moet onderzoekers in staat stellen om hoogstaand academisch innovatief onderzoek nog beter te koppelen aan de vertaalcapaciteiten van de industrie. Biomedisch, farmaceutisch en klinisch onderzoek komt zo sneller beschikbaar voor de patiënt.

Top Sector Life Sciences & Health

In 2019 is besloten dat onderzoekers van het Radboudumc, Universiteit Twente, Leids UMC, Boehringer Ingelheim en Stichting Proefdiervrij een orgaan-op-een-chip model gaan ontwikkelen. Hiermee zijn oogziekten bij de mens te onderzoeken. Het gaat om leeftijdsgebonden maculadegeneratie, waarbij netvliescellen van individuele patiënten worden opgekweekt uit stamcellen. De Top Sector Life Sciences & Health ondersteunt zeven orgaan-op-een-chip projecten.

Quirem Medical 

Het Radboudumc en Quirem Medical hebben in oktober 2019 een overeenkomst ondertekend voor gezamenlijk onderzoek. De overeenkomst omvat verschillende bestaande en toekomstige projecten op basis van kleine radioactieve bolletjes (holmium-166 microsferen). De intensievere samenwerking moet de behandeling van patiënten met kanker verbeteren en het onderzoek naar nieuwe toepassingen stimuleren.

Duurzaam onderwijs en onderzoek

Ons duurzame gedachtegoed verweven we ook in ons onderwijs en onderzoek. Op verschillende manieren besteedden we daar in 2019 aandacht aan.

Radboud Centre for Sustainability Challenges

In juli 2019 is het Radboud Centre for Sustainability Challenges (RCSC) gestart. Dit is bedoeld voor alle faculteiten van de Radboud Universiteit, waaronder dus ook de Faculteit der Medische Wetenschappen (Radboudumc). Het RCSC bevordert gezamenlijk onderwijs en onderzoek binnen de faculteiten, gerelateerd aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

Onderzoek
RCSC verbetert de samenhang van onderzoek naar duurzaamheid en duurzame ontwikkeling binnen de Radboud Universiteit en het Radboudumc. Dat gebeurt door onderzoekers bij elkaar te brengen, in seminars, gezamenlijke projecten en onderzoeksvoorstellen. Daarnaast vergroot RCSC de impact van het onderzoek op de veranderingen en verbindingen die nodig zijn om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen te halen.
 
Onderwijs
RCSC stelt zich tot doel dat alle afgestudeerden van de Radboud Universiteit en het Radboudumc weten wat duurzaamheid betekent in relatie tot hun vakgebied. De minor Sustainability Challenges is voor alle studenten beschikbaar. Daarnaast is er in 2019 een cursus Sustainable Development Goals gestart.  

Living Labs

We versterken de kruisbestuiving tussen onderwijs, onderzoek en de zorg. We nodigen studenten bijvoorbeeld uit om tijdens hun studie een bijdrage te leveren aan het verduurzamen van de campus door het doen van onderzoek. Het Radboudumc en de Radboud Universiteit vervullen daarin de rol van een ‘living lab’. In 2019 hebben we op deze manier 11 Living Lab projecten afgerond. Zo werd bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar het terugdringen van medicijnverspilling. Een ander project leidde tot mogelijke maatregelen om de CO2-uitstoot van internationale zakenreizen terug te dringen.

Hoogleraren

In 2019 zijn 19 nieuwe hoogleraren (6 vrouwen, 13 mannen) en 16 Associate Professors (7 vrouwen, 9 mannen) benoemd. Door tussentijds vertrek of emeritaat hebben 13 hoogleraren het Radboudumc verlaten. Eind 2019 had het Radboudumc daarmee 167 hoogleraren in dienst. Om een percentage van 30% vrouwelijke hoogleraren mogelijk te maken, is eind 2019 een start gemaakt met een benoemingsprocedure voor 10 extra vrouwelijke hoogleraren, dat eind 2020 wordt afgerond.

Maak kennis met de nieuwe hoogleraren

In 2019 zijn benoemd tot hoogleraar:

• prof. dr. Ignacio Malagon, strategische leerstoel Kinderanesthesiologie, per 1 januari 2019
• prof. dr. Wim Schreurs, bijzonder hoogleraar Landelijke Registratie Orthopedische Implantaten en Operatieve Verrichtingen vanwege Nederlandse Orthopaedische Vereniging, per 1 januari 2019
• prof. dr. Judith Homberg, profileringsleerstoel Translational Neuroscience, per 1 februari 2019
• prof. dr. Marc Thelen, bijzonder hoogleraar Kwaliteit in de medische laboratoriumzorg per 1 maart 2019
• prof. dr. Debby Gerritsen, bijzonder hoogleraar Welbevinden voor kwetsbare ouderen en mensen met een chronische ziekte in de langdurige zorg, vanwege UKON, per 1 april 2019
• prof. dr. Frank Bosch, bijzonder hoogleraar Acute Interne Geneeskunde in een Academisch Medisch Netwerk vanwege Rijnstate, per 1 april 2019
• prof. dr. Geraline Leusink, profileringsleerstoel Geneeskunde voor mensen met een verstandelijke beperking, per 1 mei 2019
• prof. dr. Robin Nijveldt, profileringsleerstoel Cardiovasculaire Beeldvorming, per 1 juni 2019
• prof. dr. Ronald van Rij, profileringsleerstoel Experimentele Virologie, per 1 juli 2019
• prof. dr. Kit Roes, kernleerstoel Biostatistiek, per 1 augustus 2019
• prof. dr. Henk Verheul, profileringsleerstoel Translationeel Onderzoek in de Oncologie, per 1 juni 2019
• prof. dr. Yvonne Engels, profileringsleerstoel Zingeving in de Gezondheidszorg, per 1 augustus 2019
• prof. dr. Willem-Pieter de Boode, strategische leerstoel Neonatologie, per 1 oktober 2019
• prof. dr. Indira Tendolkar, profileringsleerstoel Clinical Neuroscience in Psychiatry, per 1 oktober 2019
• prof. dr. Clara van Karnebeek, profileringsleerstoel Metabole Ziekten, per 1 november 2019
• prof. dr. Haiko Bloemendal, profileringsleerstoel Netwerken in Oncologie, per 1 november 2019
• prof. dr. Bart Berden, bijzondere leeropdracht Organisatieontwikkeling van het ziekenhuis, per 1 november 2019
• prof. dr. Robert Takes, profileringsleerstoel Hoofd-Hals Oncologie, per 1 november 2019
• prof. dr. Jurgen Fütterer, profileringsleerstoel Beeldgestuurde Oncologische Interventies per 1 december 2019

Data raadplegen en delen met DRE 2.0

Voor het raadplegen en delen van wetenschappelijke data hebben we de DRE: de Digital Research Environment. Op deze beveiligde en betrouwbare digitale omgeving kunnen onderzoekers geanonimiseerde data selecteren, bewerken en analyseren voor hun onderzoek. In december 2019 tekenden Radboudumc, Erasmus MC en UMC Utrecht een intentieverklaring voor het startsein voor een consortium met de naam accessible network Digital Research Environment alliance, ofwel anDREa. Hiermee brengen we de DRE naar de volgende fase.

DRE 2.0

Eind 2018 werd al aangekondigd dat de DRE 2.0, gebouwd op het Microsoft Azure platform en in eigen beheer, in gebruik was genomen. In 2019 is hard gewerkt aan verbeterde en nieuwe functionaliteiten, waarmee de nieuwe DRE in juli 2019 klaar was voor gebruik in het hele Radboudumc. Het Radboudumc Technology Center Data Stewardship bezocht alle research afdelingen om de DRE te herintroduceren, en om een strategie af te stemmen voor de implementatie van DRE in hun research datamanagement.

Op onze website vindt u verschillende (engelstalige) verhalen van DRE-gebruikers.

Organisatie van onderzoek

Hoe was ons wetenschappelijk onderzoek georganiseerd in 2019? Bekijk hieronder de thema's, instituten en Radboudumc Technology Centers.

Instituten en thema's

Het Radboudumc heeft drie onderzoekinstituten: Donders Center for Medical Neuroscience (DCMN), Radboud Institute for Health Sciences (RIHS) en Radboud Institute for Molecular Life Sciences (RIMLS). En het Radboudumc heeft 18 onderzoekthema’s. Elk thema richt zich op de volle breedte: van molecuul tot mens tot populatie. Elk onderzoeksthema heeft een (junior) Principal Investigator (PI) als themaleider.

Op 3 en 4 december 2018 werden twee van onze drie onderzoeksinstituten (RIHS en RIMLS) bezocht door een externe visitatiecommissie als onderdeel van het Standard Evaluation Protocol (SEP). Internationale, bekende wetenschappers stelden in 2019 een rapport hierover op. Naar aanleiding van dat rapport hebben onze onderzoeksthema's en instituten een een plan van aanpak geformuleerd.

Aandachtspunten
De aandachtspunten van de commissie waren bijvoorbeeld: diversiteit (stimuleren van vrouwelijk talent), werving van internationale wetenschappers, de training van de begeleiders binnen het PhD-programma, uitbouwen van de verbinding tussen wetenschap en patiëntenzorg en het doortrekken van de persoonsgerichte strategie richting patiënten naar de medewerkers. Daar gaan we mee aan de slag.

Visitatie van het Donders Center for Medical Neuroscience
Het andere onderzoeksinstituut, het Donders Center for Medical Neuroscience, en de vijf bijbehorende onderzoeksthema’s, werd gevisiteerd in oktober 2019. Ook hier was de eerste terugkoppeling zeer positief. Het definitieve rapport wordt begin 2020 verwacht. Op basis hiervan zullen we in de loop van 2020 een plan van aanpak formuleren.

Radboudumc Technology Centers

Onmisbaar voor het onderzoek, onderwijs en de patientenzorg zijn goede technologische en methodologische faciliteiten. Het Radboudumc heeft deze ondergebracht in Radboudumc Technology Centers (RTC’s). Zij bieden optimale ondersteuning aan de onderzoeksthema’s.

In 2019 is de grote evaluatie van alle RTC’s afgerond. Uit deze evaluatie volgde een advies met aanbevelingen voor financiën (investeringen), verbeterpunten voor individuele RTC’s en de RTC’s als geheel en suggesties voor een managementteam en adviesraad. In september 2019 is de RTC Board geïnstalleerd, die de langetermijnstrategie uitzet voor de technologische ondersteuning van het onderzoek.

In 2019 zijn alle RTC’s gevraagd een adviesraad in te stellen voor april 2020. Ook wordt ieder RTC gevraagd om jaarlijks een rapportage aan te leveren aan het RTC Board, om zo meer inzicht te krijgen in de financiële stromen van ieder RTC, om beter te kunnen aansturen op verbeterpunten en om best practices met elkaar te kunnen delen.

Grant Support Office

Het Grant Support Office (GSO) geeft informatie en advies over subsidiemogelijkheden voor onderzoekers van het Radboudumc. Bovendien ondersteunt het GSO bij het opzetten, schrijven en indienen van subsidie-aanvragen. In 2019 is het GSO-team aangevuld met drie grant advisors die onderzoekers ondersteunen binnen een van de drie onderzoeksinstituten. Zij adviseren proactief onderzoekers en onderzoeksthema’s op subsidiemogelijkheden. Verder heeft het GSO in 2019 aandacht besteed aan het registreren van alle subsidieaanvragen binnen het Radboudumc en welke bijdrage het GSO heeft geleverd bij het proces daarvan.