Onderzoeken en diagnose

De diagnose mitochondriële aandoening wordt vastgesteld op grond van onderstaande onderzoeken. NB: dit is een richtlijn, waarvan kan worden afgeweken indien er specifieke symptomen zijn die directere diagnose mogelijk maken. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld een bepaalde mitochondriele ziekte die in de familie voorkomt.

U heeft een verwijzing van de kinderarts/huisarts/perifeer specialist en u wordt ingepland op de poli (kindergeneeskunde bij kinderen, interne geneeskunde bij volwassenen). Na een eerste gesprek vind bij u of uw kind het lichamelijk onderzoek plaats om een beeld te krijgen van de klachten. Als hiertoe aanleiding blijkt volgt metaboliet onderzoek in bloed en urine. Als hiertoe aanleiding blijkt volgt multidisciplinair (lichamelijk) vervolgonderzoek.

Op grond van bovenstaande volgt wel of geen sterke verdenking op het hebben van een mitochondriële aandoening. Als er op grond van bovenstaande onderzoeken geen verdenking is op een onderliggende mitochondriele ziekte wordt er geen aanvullend onderzoek verricht.

Bij een verdenking volgt een spierbiopt en/of DNA onderzoek. Welk onderzoek het eerst wordt ingezet hangt af van het oordeel van de arts. Het spierbiopt wordt bij kinderen afgenomen uit het bovenbeen onder algehele narcose, bij volwassenen door middel van een naaldbiopt onder lokale verdoving op de afdeling neurologie.

Het spierweefsel wordt onder de microscoop bekeken en er wordt enzymonderzoek verricht.

Op grond van de combinatie van het verhaal, lichamelijk onderzoek, metaboliet onderzoek, resultaten van spierbiopt en/ of DNA onderzoek kan de diagnose mitochondriele ziekte in de meeste gevallen gesteld of verworpen worden.
Patiëntenzorg Aandoeningen Mitochondriële aandoeningen

Wat zijn mitochondriële aandoeningen?

Mitochondriën bevinden zich in bijna elke cellen waaruit ons lichaam is opgebouwd. Een belangrijke functie van mitochondriën is het maken van energie; het zijn de 'energiefabrieken' van de cel.

lees meer

Wat zijn mitochondriële aandoeningen?

De term mitochondriële aandoening, ook wel energiestofwisselingsziekte genoemd, is een verzamelnaam voor alle ziekten waarbij de energiestofwisseling niet optimaal werkt. Mitochondriën bevinden zich in bijna elke cel waaruit ons lichaam is opgebouwd. Een belangrijke functie van mitochondriën is het maken van energie; het zijn de 'energiefabrieken' van de cel. Voordat energie gemaakt kan worden, vinden heel veel chemische processen plaats waarvoor enzymen of enzymcomplexen nodig zijn.

Als deze chemische processen niet goed verlopen, is er sprake van een mitochondriële stoornis. Een grote groep patiënten met een mitochondriële ziekte heeft een fout in het pyruvaat dehydrogenase complex of in een of meerdere enzymcomplexen van het oxydatieve fosforyleringssysteem. Een van de gevolgen hiervan is een tekort aan energie. Daardoor ontstaan vaak problemen met organen of weefsels die veel energie nodig hebben, zoals de hersenen, hartspier en de skeletspier.

Klachten

De eerste verschijnselen van een mitochondriële aandoening ontstaan meestal bij kinderen, maar in sommige gevallen uit de aandoening zich pas op volwassen leeftijd. Soms zijn er alleen klachten in een spier of orgaan, maar vaak zijn de klachten uitgebreider. Een mitochondriële aandoening zorgt vaak voor algemene klachten die lijken op de eerste verschijnselen van andere ziekten. Daardoor wordt er vaak pas in een laat stadium aan een energiestofwisselingsziekte gedacht. Veel voorkomende klachten zijn: spierzwakte, spierpijn, lage spierspanning, vermoeidheid, ontwikkelingsachterstand, problemen met zien, problemen met horen, hartspierproblemen of hartritmestoornissen, groeiproblemen, ademhalingsproblemen, suikerziekte en schildklierziekte.

Het aantal symptomen en de ernst van de symptomen verschilt per persoon. Dit hangt onder andere af van de soort mutatie (fout) in het DNA en van het aantal zieke mitochondriën.

Oorzaak en ontstaan

Mitochondriële aandoeningen kunnen op meerdere manieren worden ingedeeld:

  • Klinisch: mono-oligo- en multisystemisch;
  • Genetisch: mutatie (fout) in het kern-DNA of in het mitochondriële DNA;
  • Biochemisch: afwijkingen in het transport van eiwitten, enzymen of enzymcomplexen.

Een grote groep patiënten met een mitochondriële aandoening heeft of een fout in het pyruvaat dehydrogenase complex of in een of meerdere enzymcomplexen van het oxydatieve fosforyleringssysteem. Een van de gevolgen is een tekort aan energie. Dit, en andere gevolgen, geven aanleiding tot ziekte. Vaak zijn er problemen met die organen of weefsels die juist veel energie nodig hebben. Voorbeelden hiervan zijn: hersenen, hartspier en skeletspier.

Een mitochondriële aandoening wordt meestal veroorzaakt door een fout in het erfelijk materiaal. De fout kan liggen in zowel het erfelijk materiaal dat is opgeslagen in de kern van de cel (in de vorm van chromosomen) als in het erfelijk materiaal van het mitochondrion zelf (mitochondrieel DNA). De plaats van de fout in het erfelijk materiaal (kern of mitochondrion zelf) heeft gevolgen voor de manier waarop de ziekte overerft. 

Er is een grote variatie in de leeftijd waarop mitochondriële aandoeningen zich kunnen presenteren (vrijwel direct naar de geboorte tot op latere volwassen leeftijd) als ook in ernst en het beloop van de ziekte.

Symptomen en prognose

De eerste verschijnselen van een mitochondriële aandoening ontstaan meestal bij kinderen, maar in sommige gevallen het zich pas op volwassen leeftijd. Soms zijn er alleen klachten in een spier of orgaan, maar vaak zijn de klachten uitgebreider. Een mitochondriële aandoening zorgt vaak voor algemene klachten die lijken op de eerste verschijnselen van andere ziekten. Daardoor wordt er vaak pas in een laat stadium aan een energiestofwisselingsziekte gedacht. Veel voorkomende klachten zijn: spierzwakte, spierpijn, lage spierspanning, vermoeidheid, ontwikkelingsachterstand, problemen met zien, problemen met horen, hartspierproblemen of hartritmestoornissen, groeiproblemen, ademhalingsproblemen, suikerziekte en schildklierziekte.

Sommige mitochondriële aandoeningen zijn zo ernstig dat kinderen jong overlijden. Bij anderen kan het beloop relatief milder zijn met ook qua levensverwachting een veel betere prognose. Niet altijd is op basis van kliniek, biochemisch onderzoek of moleculair onderzoek is hier een goede inschatting van te maken en zal het beloop van de aandoening uiteindelijk meer duidelijkheid geven.

Afspraak maken

Op verwijzing van uw huisarts of een specialist kunt u een afspraak maken bij het RCMM. Hoe maak ik een afspraak

Afspraak maken

Kinderen
De Polikliniek voor Kinderen & Jeugdigen is telefonisch bereikbaar van 08.00-12.00 uur en van 13.00-16.00 uur via telefoonnummer: (024) 361 44 15.

Heeft u na het eerste bezoek vragen over de behandeling van uw kind of u wilt telefonisch contact met de behandelend specialist van uw kind? Dan kunt u ‘s ochtends tussen 08.30 en 12.30 uur bellen naar het verpleegkundig spreekuur van de Polikliniek voor Kinderen & Jeugdigen: (024) 361 44 13. Een verpleegkundige behandelt uw vraag, noteert uw boodschap voor de arts en/of maakt een afspraak voor een telefonisch consult met de arts.

Volwassenen
De polikliniek voor volwassenen is telefonisch bereikbaar op (024) 361 65 04 en per e-mail via isp-blauw@umcn.nl.

Uw eerste afspraak kunt u maken als u een verwijsbrief heeft. Uw huisarts stuurt de verwijsbrief naar ons toe. Vervolgens krijgt u binnen zeven dagen een schriftelijke oproep. Als uw huisarts u doorverwijst via Zorgdomein, dan kunt u na drie werkdagen bellen voor het maken van een afspraak.

Spoed
Voor dringende medische zaken kunt u 's middags tussen 12.30 en 17.00 uur bellen naar: (024)  361 44 13. Zorg ook voor uw bereikbaarheid: geef wijzigingen in adres of telefoonnummer altijd zo snel mogelijk door.


Radboudumc Expertise­centrum voor Erfelijke Metabole Ziekten

Het Radboudumc Expertisecentrum voor Erfelijke Metabole Ziekten is een nationaal en internationaal erkend expertisecentrum voor klinische zorg, diagnostiek en onderzoek voor patiënten met verschillende metabole ziekten.

lees meer

Mitochondriële aandoeningen een overzicht

De meest voorkomende mitochondriële aandoeningen worden hieronder toegelicht.
  • Chronisch progressieve externe ophthalmoplegie

    lees meer


Onderzoeken en diagnose

Er is niet één makkelijke bloed test waarmee de vraag beantwoord kan worden of iemand wel of niet een mitochondriële ziekte heeft. Daarom wordt vaak samen met de klinische informatie eerst oriënterend bloed en urine onderzoek gedaan. lees meer

Behandeling van mitochondriële aandoeningen

Gezien de grote variatie en complexiteit van mitochondriële ziekten zijn algemene opmerkingen over ernst, beloop en hoe te handelen niet juist. lees meer

Behandeling van mitochondriële aandoeningen

Gezien de grote variatie en complexiteit van mitochondriële ziekten zijn algemene opmerkingen over ernst, beloop en hoe te handelen niet juist. Zeker bij mitochondriële ziekten is het zo dat per patiënt maatwerk in informatie, begeleiding en behandeling essentieel is om enerzijds patiënten niet te overbelasten maar anderzijds ook kinderen en volwassenen niet onnodig in hun mogelijkheden te beperken.

Zeker bij kinderen adviseren wij om, binnen de mogelijkheden van het kind, wat hij of zij vaak zelf het best kan aangeven, een zo gewoon mogelijk leven na te streven. In overleg met onze specialisten en de informatie door hen verstrekt tijdens het polikliniek bezoek of een klinische opname kunnen de juiste adviezen gegeven worden.

Zorgpad

Doordat een mitochondriële aandoening over het algemeen een multi-systemisch karakter heeft zijn er veel specialisten en disciplines bij de behandeling van deze patiënten betrokken. lees meer

Zorgpad

Zorg op maat

Patiënten met een mitochondriële aandoening worden vanwege de medische expertise op dit vakgebied (RCMM), vaak gediagnosticeerd en gecontroleerd in het Radboudumc. Doordat een mitochondriële aandoening over het algemeen een multi-systemisch karakter heeft zijn er veel specialisten en disciplines bij de behandeling van deze patiënten betrokken. Er heerst in deze nog jonge in ontwikkeling zijnde zorgketen, een discrepantie tussen de optimale en feitelijke zorg. Gedreven door algemene individualisering in de maatschappij wenst de patiënt dat de zorg aan sluit op de eigen specifieke behoeften.

Doelstelling

Zorg op maat: afstemming van de diagnostiek en therapie van patiënten met een mitochondriële aandoening op de specifieke eigenschappen en behoefte van de patiënt (personalized healthcare). Verbeteren van de kwaliteit van leven voor deze groep patiënten.

Tijdens het diagnostisch traject werd door middel van klinische, beeldvormende, elektrofysiologische en uitgebreide laboratorium-onderzoeken getracht om kinderen en volwassenen grondig in kaart te brengen.
Om te komen tot ondersteunende maatregelen/behandeling op maat wordt al dan niet besloten tot onderstaand aanvullend klinisch onderzoek:

Voor kinderen: de Mitoroute

Diverse orgaansystemen kunnen structureel geëvalueerd worden d.m.v functieonderzoeken, zoals o.a. EEG, spierecho, echocardiografie, MRI cerebrum. De functionele vaardigheden worden gescreend door de afdeling revalidatiegeneeskunde en paramedische disciplines: fysiotherapie, logopedie, ergotherapie. Medewerkers van de afdeling diëtetiek, medisch maatschappelijk werk en psychologie gaan na of er op hun gebied adequate ondersteuning is. De uitvoering van beleid vindt dit veelal plaats in samenwerking met professionals in de directe omgeving van de patiënt.

Bij volwassenen: de Mitostraat

De mitostraat is een 3 daagse multidisciplinaire opname, dinsdag tot en met donderdag. Globaal houdt de opname het volgende in:

Dinsdag: gesprek met verpleegkundige en zaalarts van de afdeling, bezoek aan logopedist, ergotherapeut, fysiotherapeut en revalidatie arts. Woensdag: onderzoek door oogarts (+ foto’s van de ogen), KNO arts (+ audiogram) en cardioloog (+ hartfilmpje en echo van het hart). Donderdag: dietiste, botdichtheidsmeting en longfunctie. Op indicatie kunnen andere specialisten in consult gevraagd worden. Op donderdag om 13u worden de uitslagen en bevindingen die op dat moment reeds bekend zijn met patient (en partner of familielid), Dr M Janssen, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, dietist, verpleegkundige en revalidatie arts besproken. Uitslagen die nog niet bekend zijn worden later op de polikliniek of telefonisch besproken.

Follow up

Na diagnose bezoeken patiënten en hun familieleden de polikliniek voor Metabole Ziekten een a twee keer per jaar, waarbij een aantal onderstaande belangrijke zaken in ieder geval aan de orde komen.
Het ziektebeloop wordt nauwkeurig gevolgd. Indien nodig kan er aanvullend onderzoek geïndiceerd zijn en/of de ondersteunende maatregelen en / of symptomatische behandeling(en) aangepast moeten worden.
Tijdens het poliklinisch bezoek is er gelegenheid om informatie geven over het ziektebeeld en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van mitochondriële aandoeningen. Gebruikt hiertoe ook de wegwijzer polikliniek. Wanneer de indicatie voor nader onderzoek is gesteld kan dit bij volwassen patiënten maar ook bij kinderen poliklinisch worden uitgevoerd.

Verder

Als expertisecentrum willen we patiënten met een mitochondriële aandoening van adequate informatie voorzien. Door regelmatig landelijke patiënteninformatiedagen te organiseren zorgen we dat de meest recente alsook de juiste informatie aan volwassen patiënten en ouders van kinderen met een mitochondriële aandoening gegeven wordt.

Naast topklinische patiëntenzorg vindt binnen het RCMM ook klinisch wetenschappelijk onderzoek plaats, zoals naar psychologische effecten of naar zogenaamde outcome measures, welke het verloop van de ziekte kunnen voorspellen, een aanvullende methode om spierbiopten af te nemen.

Voeding bij mitochondriële ziekten

Voor patiënten met mitochondriële ziekten is het belangrijk om regelmatig verdeeld over de dag te eten. Hier vindt u adviezen en tips voor voeding bij mitochondriële ziekten. lees meer

Sociale en emotionele gevolgen voor kinderen met een mitochondriële ziekte

Als uw kind een mitochondriële ziekte heeft, beïnvloedt dit jullie leven op verschillende gebieden. Naast de medische behandeling, zijn er ook sociale, emotionele en praktische gevolgen voor uw kind en uw gezin. lees meer

Informatie voor artsen en paramedici

Meer informatie over mitochondriële aandoeningen


Lichaamscellen

Het lichaam is opgebouwd uit honderden miljarden cellen. Dankzij de samenwerking tussen alle cellen kunnen we functioneren. lees meer

Mitochondriën

In bijna alle lichaamscellen zijn mitochondriën te vinden. Het zijn de energiefabrieken van de cel. Eén van hun functies is het maken van energie.

lees meer

Erfelijkheid

Als bij uw kind de diagnose mitochondriële aandoening is gesteld, kan uw arts achterhalen of soortgelijke klachten in de familie voorkomen. lees meer

Spijsvertering

Het spijsverteringsstelsel zorgt dat het voedsel wordt verkleind, fijngemalen en opgelost, zodat het kan dienen als brandstof voor het lichaam. lees meer

Stofwisseling

Stofwisseling betekent dat er in de lichaamscellen stappen plaatsvinden waarbij de ene stof wordt omgezet in een andere stof. Dit doet het lichaam om energie uit voedingsstoffen te halen. lees meer

Onze mensen

  • Medewerkers
  • Intranet