Wat is lymfoedeem?

Oedeem is een ander woord voor vochtophoping op een plaats waar het eigenlijk niet thuishoort. Er zijn meerdere vormen van oedeem. Sommige mensen merken bijvoorbeeld dat aan het eind van een warme dag de voeten iets dikker zijn. Na de nachtrust zijn de voeten en enkels weer slank. Ook spataders en hart- of nierziekten kunnen oedeem geven. Over het algemeen kan in dit oedeem een kuiltje worden gedrukt (‘pitting’ oedeem). 

Lymfoedeem is een speciale vorm van oedeem, dat in de benen en soms ook in armen (of andere lichaamsdelen) kan voorkomen. Lymfoedeem verschilt van bovengenoemde vormen van oedeem: er is moeilijker een kuiltje in te drukken en het vocht verdwijnt (bijna) niet vanzelf of in de loop van de nacht.

Hoe ontstaat lymfoedeem?

De afvoer van lymfevocht kan door meerdere oorzaken moeilijk gaan. Sommige mensen hebben bij de geboorte al te weinig lymfevaatjes. Oedeem als gevolg hiervan heet ‘primair lymfoedeem’.
Bij sommige mensen zijn de lymfevaatjes beschadigd geraakt, bijvoorbeeld:

  • na een operatie, door wondroos, bij langer bestaande wonden of andere trauma’s uit het verleden (zoals bijvoorbeeld een botbreuk).
  • door spataders kan langer bestaand oedeem in sommige gevallen ook lymfoedeem geven. Dit heet ‘secundair lymfoedeem’.

Een bijzondere vorm van secundair lymfoedeem kan optreden na de behandeling van kanker. Door een operatie of door bestraling kunnen de lymfeklieren beschadigd raken, waardoor de lymfebanen geblokkeerd raken. Hierdoor kan het lymfevocht veel moeilijker terug naar het hart en blijft het in arm(en), been of andere weefsels zitten, wat lymfoedeem tot gevolg heeft.

Wat zijn de kenmerken van lymfoedeem?

  • Het is moeilijk een kuiltje te drukken in het oedeem. Het oedeem voelt ‘vast aan’.
  • Het oedeem vermindert niet (veel) gedurende de nacht.
  • De huidplooi net onder de tweede teen is niet goed op te pakken (huidplooitest).
  • Diepe plooien tussen de tenen en de voorvoet(en).
  • Soms kunnen de tenen een beetje vierkant van vorm worden (‘bloktenen’).
  • Wratachtige huidveranderingen (papillomatose) bij de tenen, met name bij langer bestaand lymfoedeem.

In het begin kunnen de afwijkingen klein zijn. Bijvoorbeeld vocht in de benen, waar in eerste instantie nog wel een kuiltje in te drukken is. Meestal zijn de kenmerken van lymfoedeem goed te herkennen voor een arts die daar ervaring mee heeft.

In de vroege fase, als deze kenmerken nog niet zo duidelijk zijn, kan de arts de diagnose lymfoedeem bevestigen met een aanvullend onderzoek (lymfe- klierscintigrafie).

ga naar hoofdinhoud
Patiëntenzorg Aandoeningen Lymfoedeem (vochtophoping)

Wat is lymfoedeem?

Oedeem is een ander woord voor vochtophoping op een plaats waar het eigenlijk niet thuishoort. lees meer

Onderzoek bij lymfoedeem

Een anamnese is een (intake)gesprek met uw arts. We nemen tijdens dit gesprek uw ziektegeschiedenis met u door. lees meer

Behandelingen

De behandeling van lymfoedeem richt zich voornamelijk op het voorkomen en verminderen van klachten. Er wordt op dit moment ook onderzoek gedaan naar herstel van de lymfe-afvoer met een operatie door de plastisch chirurg. Deze experimentele behandeling is voor een deel van de patiënten een optie. De dermatoloog biedt de volgende behandeling aan:

  • Een elastische kous zorgt ervoor dat het lymfevocht zo goed mogelijk terug naar het hart wordt gestuwd.

    lees meer

    Elastische kous of steunkous

    Meestal adviseert de arts een elastische kous of steunkous. Een elastische kous zorgt ervoor dat het lymfevocht zo goed mogelijk terug naar het hart wordt gestuwd. Het advies is om de elastische kous overdag altijd te dragen.
    Deze kous moet goed passen en wordt daarom speciaal aangemeten. Dit kan pas als de arm en/of het been zo dun mogelijk is, oftewel: zoveel mogelijk ‘oedeemvrij’ is. Veel mensen krijgen daarom vóór het aanmeten van de kous een strak verband of ‘compressief verband’ om de arm en/of het been.

  • Manuele lymfedrainage (MLD)

    Lymfepressbehandeling en ook compressie met zwachtels of elastische kousen kan ook worden gecombineerd met manuele lymfedrainage.
    Manuele lymfedrainage is een specifieke massagetechniek die zorgt voor lymfeafvoer naar het hart. Naast massage van het been of de arm met lymfoedeem kan met deze techniek ook het hele lymfevaatstelsel worden gestimuleerd door massage van lymfeklieren op andere plaatsen, bijvoorbeeld de hals. Huidtherapeuten en speciaal opgeleide fysiotherapeuten verrichten deze behandeling.

    Afhankelijk van het type en de mate van het lymfoedeem maakt de dermatoloog in overleg met u een keuze maken voor de behandeling.
     

Adviezen voor het omgaan met lymfoedeem

Er zijn een aantal tips voor het op een juiste manier omgaan met lymfoedeem. lees ze hier

Adviezen voor het omgaan met lymfoedeem

  • Een gezond gewicht geeft meestal minder klachten en problemen van lymfoedeem. Streef daarom naar een gezond gewicht. 
  • De lymfeafvoer wordt geremd door strak zittende kleding (bijvoorbeeld BH met smalle bandjes), sieraden, mouwophouders en dergelijke. Vermijd dit daarom zoveel mogelijk. 
  • Bij lang zitten wordt geadviseerd om het been of de arm hoog te leggen, dit vergemakkelijkt de lymfeafvoer.
  • Lymfoedeem kan erger worden door een infectie als gevolg van een wondje (wondroos). Probeer daarom wondjes te voorkomen en de huid tussen de tenen goed schoon te maken met een chloorhexidine in alcohol 80%. Dit kan uw arts op recept voorschrijven. Loop om deze reden liever niet op blote voeten en zorg voor goede nagelverzorging (liever een vijl dan een schaar). Een goede huidverzorging met handcrème/zalf voorkomt barstjes in de huid. Probeer insectenbeten of wondjes door stoten te voorkomen.
  • Door overbelasting van een arm of been komt er meer bloed in en uiteindelijk ook meer lymfevocht. Dit kan gebeuren bij zwaar werk (bijvoorbeeld een zware tas dragen) en langdurige inspanning (bijvoorbeeld breien). U kunt zelf uitproberen in hoeverre uw arm of been belast kan worden. Aan de andere kant is het wel belangrijk om in beweging te blijven. Hierover kunt u met uw arts overleggen.
  • Ook warmte verhoogt de bloedinstroom waardoor lymfevocht toeneemt. Sauna en warme baden worden daarom afgeraden.

Hoe werkt het lymfesysteem?

Om te begrijpen hoe lymfoedeem ontstaat, is het van belang om te weten hoe het lymfesysteem werkt. lees meer

Hoe werkt het lymfesysteem?

Om te begrijpen hoe lymfoedeem ontstaat, is het belangrijk om te weten hoe het lymfesysteem werkt. Het lymfevaatstelsel is een systeem van zeer dunne vaatjes (zo dun als een haar) onder de huid en in het vetweefsel en lymfeklieren (bijvoorbeeld in de oksels en de liezen) met daarin het lymfevocht.

Het lymfevocht ontstaat vanuit het bloed. Het bloed wordt door de slagaders naar benen en armen gevoerd, zodat de weefsels (zoals de spieren en de huid) zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Op de plek van de weefsels gaat een deel van het bloed uit de bloedbaan om overal zuurstof af te kunnen geven. Daarna gaat het bloed (samen met afvalstoffen) via de aders terug naar het hart. Maar niet ál het bloed komt weer in de aders terug. Het overgebleven vocht heet ‘weefselvocht’ ofwel ‘lymfevocht’. Het lymfevocht bestaat uit water met veel eiwitten. Het lymfevocht gaat via een eigen vaatstelsel (het lymfevaatstelsel) weer terug in de richting van het hart. Hierbij gaat het langs meerdere ‘stations’ die het lymfevocht controleren: de lymfeklieren.

Als er problemen ontstaan bij de afvoer van lymfevocht, wordt dit ‘lymfoedeem’ genoemd.
 

Vooruitzichten

Meestal lukt het met een goed passende elastische kous redelijk om de klachten als gevolg van het lymfoedeem zoveel mogelijk te beperken. Vragen of onduidelijkheden kunt u altijd bespreken met uw arts of verpleegkundige.

Links

Afdeling Dermatologie

Dermatologie richt zich op de behandeling van huidaandoeningen. De meeste onderzoeken en behandeling vinden poliklinisch plaats.

lees meer
  • Medewerkers
  • Intranet