Adviezen bij bestraling van mond en keel

Droge mond

Bij de bestraling van het hoofd- halsgebied gaan de speekselklieren in uw mond steeds minder speeksel produceren waardoor u een droge mond krijgt. Onderstaande adviezen kunnen misschien helpen:

• Spoel uw mond regelmatig en drink vaak kleine slokjes water. U kunt uw mond spoelen met kamillethee, saliethee en slappe bouillon.
• Kauw op (suikervrije) kauwgom of fris-zure producten zoals appel en komkommer. Zuig op zacht suikervrij snoep. Snoepjes met een mintsmaak kunnen voor pijn en irritatie aan uw slijmvlies zorgen.
• Neem bij iedere hap voedsel iets te drinken zodat u het eten kunt wegspoelen.
• Gebruik een ruime hoeveelheid jus of saus bij de warme maaltijd.
• Besmeer uw brood met smeuïg beleg, zoals leverpastei, smeerkaas, salade of jam.
• Vloeibare gerechten zoals soep, pap en appelmoes geven weinig problemen. Vervang brood eventueel door volle melkproducten zoals pap, vla, yoghurt, kwark of drinkontbijt.
• Zorg ervoor dat u ook ’s nachts drinken binnen handbereik heeft staan. Drink ’s nachts geen dranken met suiker.

Obstipatie

Oorzaken van een moeilijke stoelgang kunnen zijn:

• Te weinig eten en drinken.
• Te weinig vezelrijke voeding.
• Weinig lichaamsbeweging.
• Het gebruik van bepaalde medicatie zoals pijnstillers op basis van morfine.

Adviezen voor een betere stoelgang zijn:

• Drink 1,5 tot 2 liter per dag. Dit zijn ongeveer 12-16 kopjes.
• Gebruik voldoende vezels. Voedingsvezels zitten in fijnvolkorenbrood, bruinbrood, granenpap zoals havermout-, brinta-, gort- of griesmeelpap, aardappelen, groente, fruit, peulvruchten en peulvruchtensoep zoals bruine- en wittebonensoep of erwtensoep.
• Sla het ontbijt nooit over.

Pijnlijke mond of keel

Pijn ontstaat doordat het slijmvlies van uw mond door de behandeling wordt beschadigd. Daardoor kunnen makkelijk ontstekingen in uw mond ontstaan. Om de klachten te beperken, kunt u de volgende adviezen opvolgen:

• Laat hete dranken afkoelen. Meestal verdraagt u voeding op kamertemperatuur wel goed. Soms zijn ijskoude gerechten prettig om te eten, omdat de kou uw mond iets verdooft. U kunt ook zuigen op ijsblokjes zonder scherpe randen.
• Vermijd scherpe kruiden en specerijen zoals peper, sambal, mosterd, kerrie en paprika.
• Vermijd sterk gezouten producten zoals chips en andere zoutjes.
• Gebruik geen alcohol en rook niet.
• Gebruik geen sinaasappelsap, grapefruitsap of citroensap als dit te scherp is.
• Fruit of vruchtensap kunt u goed door uw yoghurt of vla verwerken. Als fruit of vruchtensap teveel irriteren, is rozebottelsiroop een goede vervanging.
• Eet geen hard of grof voedsel, zoals hardgebakken vlees, gefrituurde gerechten en rauwkost.
• Snijd de harde korstjes van uw brood en drink tijdens het eten van uw brood.
• Neem vaker pap in plaats van brood.
• Roer een scheutje ongeklopte slagroom door de soep, jus, yoghurt of fruitsalade.
• Drink eventueel met een kortgeknipt rietje. U kunt het rietje dan zo richt, dat de drank in het minst pijnlijke gedeelte van uw mond komt.

Slijmvorming en slikklachten

Slijmvorming in uw mond ontstaat door de bestraling. Niet-zure melkproducten kunnen een vervelend plakkerig gevoel geven. Door na het nemen van niet-zure melkproducten, water te drinken of uw mond te spoelen met een zout-soda oplossing verdwijnt dit gevoel. Ook kan het spoelen met slappe bouillon wat verlichting geven.
Door de bestraling kunt u problemen en pijn krijgen met slikken. Het is goed dit te melden bij de behandelend radiotherapeut, zodat hij of zij pijnstillers kan voorschrijven. Ten aanzien van het eten kunt u starten met de volgende adviezen:

• Snijd uw voedsel heel klein en neem de tijd om te eten.
• Snijd de harde korsten van het brood en besmeer het met zacht smeuïg beleg, zoals paté, ragout, huzarensalade, zalmsalade, roerei en jam. In plaats van gewoon brood, kunt u ook cake of zachte kadetjes eten.
• Drink iets bij het brood.
• Vervang brood door pap, pudding of vla. Met melk en room kunt u vla en pap op de gewenste dikte brengen.
• Maak de warme maaltijden smeuïg met appelmoes, bouillon, jus of saus. U kunt ook stamppot klaarmaken. Zachte groenten zijn bijvoorbeeld: spinazie, andijvie, bloemkool, worteltjes en witlof. Spaghetti, macaroni en rijst kunt u met saus vaak makkelijker doorslikken. Eet geen mager rundvlees, dit is vaak lastig om te eten. U kunt beter gehakt, doorregen varkensvlees, tartaar, verse worst, ragout, gestoofde vis, haring, paling en vis uit blik eten. Wees voorzichtig met graten en botjes.

Logopedie

Als u zich regelmatig verslikt, dan kan logopedie helpen. Overleg met uw behandelend arts of de verpleegkundige voor een verwijzing naar de logopedist.

Smaakverandering

Het kan gebeuren dat eten anders gaat smaken, terwijl het niet anders is klaargemaakt.
Sommige gerechten smaken erg bitter, andere gerechten juist zoet of zout. U kunt ook last hebben van een vieze smaak in uw mond. Eten smaakt dan niet meer zoals u gewend bent. De belangrijkste oorzaak hiervan is een veranderde samenstelling van het speeksel
en de verminderde functie van de smaakpapillen. Door verschillende gerechten uit te proberen, kunt u uitzoeken wat u het beste smaakt. Dit kunnen andere gerechten zijn dan u gewend was om te eten.
Om een frisser gevoel in uw mond te krijgen, kunt u het volgende proberen:

• Drink fris-zure dranken zoals karnemelk, yoghurtdrank of vruchtensap.
• Kauw op fris-zure producten zoals komkommer of appel.
• Kauw op (suikervrije) kauwgom of zuig op suikervrije zuurtjes of andere zachte suikervrije snoepjes.
• De temperatuur van het gerecht beïnvloedt uw smaak. Kijk op welke temperatuur gerechten het beste smaken. Koude gerechten hebben een minder sterke smaak dan warme gerechten.

Smaakverlies

Ook kan het voorkomen dat u niets meer proeft. Dat maakt het eten erg moeilijk. Probeer toch voldoende te eten.

Gewichtsverlies

Het is de bedoeling dat de diëtist of verpleegkundige u wekelijks weegt. Als u in een paar dagen veel afvalt, meld dit dan.