Uitwendige bestraling bij prostaatkanker

Patiëntenzorg Behandelingen Uitwendige bestraling bij prostaatkanker

Waarom bestralen bij prostaatkanker?

Als u prostaatkanker heeft zonder uitzaaiingen, kunnen we u opereren of bestralen. Beide behandelingen hebben als doel u te genezen. lees meer

Voorlezen

Waarom bestralen bij prostaatkanker?

Als u prostaatkanker heeft zonder uitzaaiingen, kunnen we u opereren of bestralen. Beide behandelingen hebben als doel u te genezen. Ook als uw PSA langzaam is gaan stijgen na een eerdere operatie, kan bestraling een goede behandeling zijn. U krijgt meerdere bestralingen per week gedurende een aantal weken achter elkaar.

Over bestraling

Behandeling met bestraling noemen we ook wel radiotherapie. Bij radiotherapie wordt straling gebruikt om zo veel mogelijk kankercellen te vernietigen. We doen dit uiterst nauwkeurig zodat de prostaatkanker goed behandeld wordt, en de omliggende gezonde organen zo min mogelijk straling krijgen.

Inwendige bestraling

Bestraling kan uitwendig en inwendig. Dit laatste noemen we brachytherapie. Binnen het Radboudumc verrichten we geen brachytherapie bij prostaatkanker. Als dit voor u de beste behandeling is, verwijzen we u door naar het dichtstbijzijnde radiotherapeutisch centrum of naar een ander centrum van uw keuze.

Voorbereiding

Voor de bestraling maken we een CT-scan en een MRI-scan. Daarnaast brengen we een ballonnetje bij u in. Tijdens de bestralingen krijgt u goudmarkers. Lees hier welke voorbereidingen hiervoor nodig zijn. lees meer

Voorlezen

Voorbereiding

CT- en MRI-scan

Als voorbereiding op de prostaatbestraling maken we een CT-scan op de afdeling Radiotherapie. Tijdens de CT-scan brengen we met behulp van röntgenstralen de prostaat en de organen daaromheen in beeld. Dit onderzoek duurt ongeveer 15 minuten. Hierbij zetten we 5 kleine tattoo puntjes op uw lichaam om uw houding goed vast te leggen. Deze gebruiken we bij de bestralingen om u weer in dezelfde houding neer te leggen. Meer informatie over de tattoo puntjes vindt u hier.

Aanvullend maken we een MRI-scan. Hierbij ligt u op een tafel in een buis met een sterk magneetveld. U kunt dan een kloppend en ratelend geluid horen. Het onderzoek duurt maximaal een half uur. Met deze techniek wordt de prostaat zeer duidelijk afgebeeld en zo kunnen we nog nauwkeuriger te werk gaan bij het maken van het bestralingsplan.

Voorbereiding CT en MRI-scan

Endeldarm leeg
Voor de onderzoeken is het belangrijk dat uw endeldarm leeg is.

Als u de ochtend van de CT- en MRI-scan spontaan ontlasting heeft gehad, hoeft u niets te doen.
Als u niet spontaan ontlasting heeft, vragen wij u om een zetpil bisacodyl te zetten. Hiermee komt de ontlasting meestal binnen een half uur op gang. U krijgt een recept hiervoor mee.

Gevulde blaas

Verder is het belangrijk dat uw blaas comfortabel gevuld is, zowel bij de CT als bij de MRI. Daarom vragen wij u het volgende:

Zorg dat u maximaal 45 minuten voor de afspraak van de CT-scan/MRI-scan naar het toilet gaat en volledig uitplast.
Drink direct daarna 0,5 liter. Dit komt overeen met ongeveer 3 bekers. Drink het binnen 15 minuten op. Het heeft tijd nodig om in uw blaas terecht te komen.
Nadat de CT- scan gemaakt is, mag u pas weer uitplassen. Als de MRI-scan daarna gepland staat, gaat u vervolgens weer direct 0,5 liter drinken om te zorgen dat de blaas bij de MRI-scan op dezelfde manier is gevuld.

Tijdens de bestraling
Ook bij de bestralingen moet de blaas op deze manier gevuld zijn.

Ballon

Voor iedere bestraling en bij de voorbereidende CT- en MRI scan brengen we een ballonnetje bij u in. Dit gebeurt met een flexibel staafje van 1,4 cm dik dat we met behulp van glijmiddel via de anus in de endeldarm schuiven. Aan dit staafje zit een ballon die we met 100 cc lucht vullen. Dit kan het gevoel geven dat u naar het toilet moet. De ballon zorgt ervoor dat de achter- en zijwand van de endeldarm en een deel van de anale kringspier buiten het bestralingsgebied gedrukt worden. Ook blijft de prostaat beter op zijn plek dankzij de ballon. Na elke bestraling laat de laborant de ballon leeglopen en verwijdert deze. Wanneer u aambeien heeft, kan de ballon extra irriteren. Informeer de radiotherapeut als u hier last van heeft.

Bestralingsplan

Na de CT-scan maken we een bestralingsplan waarin we vastleggen hoe vaak we bestralen en vanuit welke richting. Meestal kunnen we 1 tot 2 weken na de CT-scan beginnen met de bestralingen.

Goudmarkers

Radiotherapie bij prostaatkanker bestaat uit meerdere bestralingen. De locatie van de prostaat verschilt elke bestraling een beetje omdat uw darm en blaas niet altijd precies even vol zitten. Om het bestralingsgebied zo klein mogelijk te houden en zo min mogelijk gezond weefsel aan te tasten, maken we controlefoto’s om te kijken waar de prostaat zit. Dit doen we bij iedere bestraling. Om de prostaat goed zichtbaar te maken op die foto’s, brengen we goudmarkers bij u in. Dit zijn staafjes van ongeveer een halve centimeter lang en 1 mm dik die goed zichtbaar zijn op de controlefoto’s. Daardoor weten we precies waar de prostaat zit. De afdeling Urologie plaatst deze goudmarkers. Omdat ze via uw endeldarm geplaatst worden, is er een kleine kans op een infectie. Om een infectie te voorkomen neemt u voor en na de goudmarkerplaatsing antibiotica. De radiotherapeut schrijft het recept voor. Zorg dat u bij het inbrengen een iets gevulde blaas heeft. De goudmarkers blijven de rest van uw leven in de prostaat. U heeft hier geen last van.

Bestraling op de MR-linac

Vanaf november 2020 kunnen we patiënten met prostaatkanker bestralen de MR-linac (MRI-gestuurde bestraling). Uw behandelend radiotherapeut zal u vertellen of u in aanmerking komt voor deze behandeling of niet. Indien u in aanmerking komt voor bestraling op de MR-linac, dan geldt de informatie in bovenstaande paragrafen niet voor u.

Als voorbereiding op de prostaatbestraling maken we een CT-scan op de afdeling Radiotherapie. Tijdens de CT-scan brengen we met behulp van röntgenstralen de prostaat en de organen daaromheen in beeld. Dit duurt ongeveer 15 minuten. Hierbij zetten we 5 kleine tattoo puntjes op uw lichaam om uw houding goed vast te leggen. Deze gebruiken we bij de bestralingen om u weer in dezelfde houding neer te leggen.
Aanvullend maken we een MRI-scan. Soms plannen we ook een proefligging op het bestralingstoestel (MR-linac/Argos) in.
Voor de behandeling op de MR-linac worden geen goudmarkers in de prostaat ingebracht.

Als u de ochtend van de CT- en MRI-scan spontaan ontlasting heeft gehad, hoeft u niets te doen. Als u niet spontaan ontlasting heeft, vragen wij u om een zetpil bisacodyl te zetten. Hiermee komt de ontlasting meestal binnen een half uur op gang. U krijgt een recept hiervoor mee.
We gebruiken geen ballon in de endeldarm tijdens de bestralingen.

Voor een optimale bestralig vragen we het volgende van u:

Zorg dat u 30 minuten voor de MRI volledig uitplast.
Drink bij voorkeur niet in de 30 minuten voordat u op de MRI komt.

Na de CT-scan en MRI-scan bereiden we de bestralingen op de MR-linac voor. Meestal beginnen we 2-3 weken na deze scans met de bestralingen.

Tijdens de behandeling

U krijgt 5 tot 35 bestralingen. In totaal duurt de behandeling 2,5 tot 7 weken. lees meer

Voorlezen

Tijdens de behandeling

Vanaf 1 maart 2019 bestralen wij u ook op locatie Maasziekenhuis Pantein te Boxmeer. De voorbereiding (CT scan) is nog steeds op de afdeling Radiotherapie van het Radboudumc. Hiermee waarborgen wij de kwaliteit van zorg voor u.
Voor sommige patiënten houdt dit een langere reistijd in.

De behandeling bestaat uit 5 tot 35 bestralingen. U krijgt 2 tot 5 bestralingen per week op doordeweekse dagen, in achtereenvolgende weken. De behandeling duurt 2,5 tot 7 weken. Eerst brengen we de ballon in en maken we foto’s van de goudmarkers die in de prostaat zitten. Dit kan even duren. Het bestralen zelf duurt enkele minuten. U moet de hele behandeling zo stil mogelijk blijven liggen.

Gevulde blaas

Het is belangrijk dat ook voor de bestralingen uw blaas comfortabel is gevuld, omdat dit de kans op bijwerkingen kleiner maakt. Daarom vragen wij u het volgende:

Zorg dat u maximaal 45 minuten voor de afspraak naar het toilet gaat en volledig uitplast.
Drink direct daarna 0,5 liter. Dit komt overeen met ongeveer 3 bekers. Drink het binnen 15 minuten op. Het heeft tijd nodig om in uw blaas terecht te komen.

Bestraling op de MR-linac

De behandelend radiotherapeut vertelt u of u in aanmerking komt voor bestraling op de MR-linac (MRI-gestuurde bestraling). Bij bestraling op de MR-linac geldt de informatie in bovenstaande paragrafen niet voor u.

De bestralingen op de MR-linac vinden plaats op de locatie Radiotherapie in het Radboudumc.
De voorbereiding bestaat uit een CT scan en een MRI scan. Voor de MR-linac behandeling brengen we geen goudmarkers in de prostaat en ook geen ballon in de endeldarm zoals hierboven staat.

De behandeling bestaat uit 5 bestralingen en duurt 2,5 weken. Tijdens de bestralingsbehandeling maken we meerdere MRI’s op het bestralingsapparaat. De behandeling duurt 45-60 minuten per keer. Het bestralen zelf duurt 7-8 minuten. Het is belangrijk dat u tijdens de behandeling zo stil mogelijk ligt.

Voor optimale bestralingen vragen wij van u het volgende:

Zorg dat u 30 minuten voor de MRI en voor de behandelingen op de MR-linac volledig uitplast (en zo nodig ontlasting hebt)
Drink bij voorkeur niet in de 30 minuten voordat u op de MRI of MR-linac komt. Hiermee voorkomen we dat u tijdens de behandeling naar het toilet moet

Huidverzorging tijdens de bestralingsperiode

Door de bestraling kan uw huid geïrriteerd raken. Om irritatie van uw huid zoveel mogelijk te beperken is het belangrijk dat u een aantal adviezen opvolgt. lees meer

Voorlezen

Huidverzorging tijdens de bestralingsperiode

Door de bestraling kan uw huid geïrriteerd raken. Of u wel of geen huidreactie krijgt is van veel verschillende factoren afhankelijk. Huidreactie is een vaak voorkomende bijwerking op de behandeling. Huidreacties kunt u niet voorkomen met voorzorgsmaatregelen.
Hieronder vindt u de belangrijkste adviezen. Indien u vragen heeft kunt u altijd terecht bij uw verpleegkundig consulent op de radiotherapie.

Draag makkelijk zittende kleding. Voorkom schurende randen/naden.
Het gebruik van milde zeep is toegestaan.
U mag normaal douchen en baden.
Zwemmen (buiten, chloor) en sauna mag indien de huid geen reactie vertoont.
Eigen huidverzorgingsproducten mag u blijven gebruiken, tenzij u irritatie bemerkt.
Deodorant (liefst zonder alcohol) is toegestaan.
Scheer bij voorkeur elektrisch in het gezicht. Indien nooit wondjes, dan mag het ook met het mes.
Lichaamsbeharing in bestraald gebied bij voorkeur niet ontharen.
Bij het ontharen niet harsen en geen ontharingscrème gebruiken.
Gebruik alleen aftershave voor een gevoelige huid in bestraald gebied.
Zorg dat uw huid zo min mogelijk in de zon komt in verband met het risico op hypo- of hyperpigmentatie (huidverkleuringen). Zorg dat u niet verbrandt.
Voor advies over zonnebrandcremes zie de adviezen op KWF.nl.
Plak geen pleisters in het gebied dat bestraald wordt.
Gebruk bij voorkeur geen sterk geparfumeerde producten/haarverf.

Indien een reactie ontstaat van de bestraalde huid, hoeft dit niet altijd pijnlijk te zijn. De huid droog houden is in dat geval een goede optie.

In geval van pijn, jeuk of andere klachten kunt u in overleg met uw verpleegkundig consulent of arts een recept krijgen voor verzachtende crème. Ook kunnen zij u mogelijk andere praktische adviezen geven.

De acute huidreactie ontstaan door bestraling, kan na de behandeling nog toenemen. Zeg het de verpleegkundige als uw huid open gaat na de bestraling.

Gemiddeld duurt het 2-4 weken voordat de huidreactie weer genezen is.

Mogelijke bijwerkingen

Door de bestralingen kunt u zowel op korte als op lange termijn bijwerkingen krijgen. lees meer

Voorlezen

Mogelijke bijwerkingen

Tijdens de bestraling

Door de bestralingen kunt u last krijgen van bijwerkingen:

Ongeveer 1 op de 3 patiënten krijgt door de behandeling klachten bij het plassen, zoals moeilijker plassen, vaker plassen, ’s nachts vaker naar het toilet moeten of moeilijker plas op kunnen houden. Incontinentie komt zelden voor. Soms schrijven we tabletten voor om beter te kunnen plassen. Deze klachten verdwijnen geleidelijk in de weken na de bestraling.
Bij uw endeldarm en anus kunnen irritaties ontstaan. Ook kan het zijn dat u vaker en dunnere ontlasting heeft. Soms zit er bloed bij de ontlasting: dit is onschuldig en verdwijnt vanzelf.
Door de behandeling kunt u zich moe voelen. U kunt extra rust nemen en we adviseren alcohol alleen met mate te gebruiken. Verder mag u alles doen.

Bijwerkingen op langere termijn

Sommige bijwerkingen ontstaan pas een tijd na afloop van de behandeling.

1 op de 5 patiënten houdt klachten bij het plassen, zoals moeilijker of vaker plassen. Incontinentieklachten komen zeer zelden voor.
Bloed bij de ontlasting of bij de urine. Dit komt zelden voor en verdwijnt vaak spontaan. Meld dit wel tijdens de controle. Soms is het nodig om dit bloedverlies te onderzoeken en te behandelen.
Ongeveer de helft van de patiënten heeft erectieproblemen, verminderd orgasmegevoel en minder spermaproductie. Dit komt door beschadiging van de bloedvaten en zaadblaasjes die dicht tegen de prostaat aanliggen.

Controles na de behandeling

Na de behandeling blijft u enkele jaren onder controle bij de uroloog en de radiotherapeut. Bij deze controles meten we de PSA-waarde in uw bloed. De PSA-waarde is een indicator voor prostaatkanker.

Contact

Afdeling Radiotherapie

Bereikbaar ma-vr 8.00-17.00
(024) 361 45 05

Buiten deze tijden alleen:
spoedeisende klachten WEL gerelateerd aan de bestraling
(024) 3611111
contactformulier

Afdeling Radiotherapie

De afdeling Radiotherapie behandelt kanker door middel van bestraling (radiotherapie). Radiotherapie vernietigt kankercellen of remt deze in hun groei.

lees meer