Behandeling Vruchtbaarheid behouden voor transjongens en transmannen

Eierstokken behouden

Je kunt ervoor kiezen om je eierstokken in je lichaam te behouden tijdens de geslachtsbevestigende behandeling. Op het moment dat je een kinderwens hebt kun je dan je eigen eicellen gebruiken voor een vruchtbaarheidsbehandeling.
 
Tijdens de behandeling met puberteitsremmers wordt de werking van je eierstokken onderdrukt, je hebt dan geen eisprong meer. We zien dat dit geen schadelijk effect heeft op de hoeveelheid en kwaliteit van je eicellen op latere leeftijd. Maar over de langetermijneffecten van een behandeling met testosteron op de eierstokken is nog niet veel bekend. We denken dat de behandeling met testosteron niet schadelijk is voor je vruchtbaarheid.
 
Op het moment dat je vanuit je eigen eicellen zwanger wilt worden, moet je tijdelijk met de testosteronbehandeling stoppen. Na het stoppen met de testosteron herstelt je menstruatie en eisprong zich meestal binnen 3 tot 6 maanden.

Eierstokken behouden of verwijderen

Als je wil, kun je je baarmoeder en/of vagina laten verwijderen als voorbereiding op een phalloplastiek, terwijl je eierstokken op hun plek blijven. Hierdoor kun je in de toekomst nog eigen eicellen verkrijgen. In een later stadium kunnen dan alsnog de eierstokken verwijderd worden.

Eicellen invriezen

Om je eicellen in te vriezen moet je 3 tot 6 maanden stoppen met de puberteitsremmende medicijnen en/of de behandeling met testosteron. Daarna gaan we er met hormonen voor zorgen dat je eierstokken in korte tijd meerdere eicellen laten rijpen. Deze hormonen krijg je via injecties (prikken). We leren je hoe je deze zelf kunt toedienen. Tijdens het gebruik van deze injecties controleren we met 1 of meer echo’s hoeveel eiblaasjes (follikels) er groeien in je eierstok en hoe goed ze groeien. Daarna worden de eiblaasjes uit je eierstokken opgezogen. Dit gebeurt door je eierstokken via de vagina met een naald aan te prikken (eicelpunctie). De naald zit vast aan een echo-apparaat waarmee we de eiblaasjes in beeld kunnen brengen. In het laboratorium controleren we of er rijpe eicellen in de de eiblaasjes zitten. De rijpe eicellen worden ingevroren en opgeslagen. 


Het inspuiten van de hormonen kan pijnlijk zijn. Door de hormonen kun je een opgeblazen gevoel in je buik krijgen. Ook kun je last hebben van buikpijn of een zwaar gevoel in je onderbuik omdat je eierstokken groter worden als er meerdere eiblaasjes tegelijk rijpen. 

Gevolgen stoppen met hormonen

Als je al geslachtsbevestigende hormonen (testosteron) hebt gebruikt en je moet tijdelijk stoppen voor deze vruchtbaarheidsbehandeling, veranderen je uiterlijke kenmerken niet, zoals baardgroei of je stem. Als je puberteit volledig is onderdrukt, kan je lichaam wel veranderen. Zo kunnen je borsten gaan groeien of gevoeliger worden. Dit verdwijnt na de injecties weer. Ook kun je vaginale bloedingen krijgen.

Slagingskans 

Per ingevroren eicel is de kans op zwangerschap 4 tot 6%. Voor een goede kans op een levend geboren kind zullen we dus ongeveer 20 eicellen moeten invriezen. Het is lastig te voorspellen hoeveel eicellen er rijpen bij 1 behandeling met hormooninjecties. Soms is het daarom nodig om meerdere van deze behandelingen te doen om een goede kans te hebben dat zwanger worden op latere leeftijd lukt.

Ingevroren eicellen gebruiken

Wanneer je je eicellen wilt gebruiken, moeten deze ontdooid worden. Vervolgens proberen we ze met zaadcellen te bevruchten in het laboratorium. Als daar een embryo uit ontstaat, wordt deze teruggeplaatst bij een draagmoeder. Voor de draagmoeder zitten daar medische risico’s aan.

Kosten van de behandeling

De prijs van de behandeling is opgebouwd uit de kosten van de verschillende fasen:

• de injecties met hormonen 
• het zorgen dat we de eicellen uit je eierstokken krijgen (eicelpunctie)
• het invriezen van de eicellen
• de opslag van de ingevroren eicellen, dit is een jaarlijkse bijdrage  
• als je de eicellen in de toekomst wil gebruiken: ontdooien, bevruchten en terugplaatsen.

Informeer bij je zorgverzekeraar of deze kosten vergoed worden. 

Eierstokweefsel invriezen

Bij het invriezen van eierstokweefstel verwijderen we je eierstokken tijdens een operatie. Daarna vriezen we een deel van het eierstokweefsel in. Met dit weefsel kunnen we op een later moment proberen je hormooncyclus weer op gang te brengen en eicellen te rijpen.  

De eierstokken (ovaria) liggen onderin je buik, links en rechts naast de baarmoeder. In de buitenste laag van de eierstokken zit de voorraad onrijpe eicellen voor je hele leven. Het verwijderen van je eierstokken gebeurt tijdens een kijkoperatie (laparoscopie) onder verdoving (narcose). Daarbij maken we enkele kleine sneetjes in je buik. Vaak gebeurt dit tijdens de operatie waarbij je baarmoeder wordt verwijderd. Je wordt hiervoor 1 of 2 dagen opgenomen in het ziekenhuis. 

Na het verwijderen van de eierstok wordt de buitenste laag, met de voorraad onrijpe eicellen, in kleine stukjes gesneden. Dit weefsel wordt ingevroren en bewaard in vloeibare stikstof. Zo kunnen we de onrijpe eicellen in dit weefsel jarenlang bewaren. Bij het invriezen en ontdooien van het eierstokweefsel gaat een deel van de eicellen verloren.

Bij de kijkoperatie in je buik kun je heel soms beschadigingen oplopen aan je urinewegen, darmen of bloedvaten. En er is een klein risico op het ontstaan van een infectie of trombose. De risico’s van een verdoving zijn meestal erg klein.

Het eierstokweefsel op een later moment gebruiken 

Het invriezen van eierstokweefsel en vooral het terugplaatsen is een nieuwe behandeling waarvan we de werking en resultaten nog onderzoeken. Bij de terugplaatsing worden stukjes ontdooid eierstokweefsel in je buikholte geplaatst. Als het teruggeplaatste eierstokweefsel weer gaat leven, komt je hormonale cyclus weer op gang. Let wel, het ingevroren weefsel kan alleen bij jou worden teruggeplaatst en (nog) niet bij iemand anders. Ook moet je tijdelijk stoppen met de testosteron. Daarna kun je met injecties (prikken) met hormonen ervoor zorgen dat het eierstokweefsel eicellen laat rijpen. De eicellen kunnen we met een eicelpunctie uit je buikholte halen. 

Misschien worden er nog andere behandelingen ontwikkeld om de onrijpe eicellen uit ingevroren eierstokweefsel te gebruiken (in vitro maturatie). Maar op dit moment kan dat nog niet.