Behandeling Behandeling met radioactief lutetium-177-PSMA

Voor de behandeling

• Belangrijk: neem geen kinderen of zwangere vrouw mee

  De radioactieve stof die we toedienen, zendt straling uit. Neem daarom geen kinderen en zwangere vrouw mee naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde, ook niet naar de wachtkamer. Zo ontvangen zij geen onnodige straling. De persoon die u begeleidt, mag niet mee naar binnen in de onderzoekskamer.

• Claustrofobie (angst in kleine ruimten)

  Heeft u last van claustrofobie? Geef dit dan vóórbij aanvang van het onderzoek aan ons door. Zo nodig geeft de arts u dan een rustgevend medicijn geven. Als u dit krijgt, houd dan tijdelijk rekening met verminderde reactiesnelheid: U mag dan de eerste 24 uur nadat u deze medicatie heeft ingenomen niet autorijden. Zorg in dat geval dat u en vervoer naar huis regelt voor na het onderzoek.

• Lichamelijke beperking

  Heeft u een lichamelijke beperking? Neem dan vooraf contact op met de afdeling Nucleaire Geneeskunde. We bespreken samen hoe het onderzoek door kan gaan en of we meer tijd moet reserveren.

Tijdens de behandeling

Uw behandeling

U mag zich om 11.00 uur melden voor de opname op de verpleegafdeling A5 West route 662. De verpleegkundige geeft u uitleg over de verpleegkamer. Daarna wordt er een infuus ingebracht en krijgt u een lichte maaltijd. Daarna komt de nucleair geneeskundige op uw kamer om de behandeling te starten rond 12:30 uur.

Radioactieve stof

De radioactieve stof die in deze behandeling wordt gebruikt is lutetium-177-PSMA. Omdat deze stof zich aan de PSMA op de tumorcellen bindt, bestraalt lutetium-177-PSMA op die manier de tumorcellen, de uitzaaiingen waaraan het gekoppeld is en ook de naburige tumorcellen. Daardoor raken deze tumorcellen beschadigd. Tumorcellen die voldoende beschadigd zijn gaan dood. In de praktijk lukt het meestal niet om alle tumorcellen te doden. Deze behandeling is dan ook vrijwel nooit genezend, maar is er op gericht de hoeveelheid tumor te verminderen, het leven te verlengen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Toediening via infuus

Het radioactief lutetium-177-PSMA wordt toegediend via een infuus wat in een bloedvat wordt ingebracht. Meestal wordt hiervoor een bloedvat in de elleboogplooi of op de pols gebruikt. Als u een zogenaamde ‘centrale lijn’ heeft, kan deze worden gebruikt om de therapie toe te dienen. De nucleair geneeskundige dient de behandeling langzaam in ongeveer 5 minuten toe en spoelt daarna het infuus nog extra door. Ongeveer 1 uur voor de toediening krijgt u voor de zekerheid medicatie tegen eventuele misselijkheid. Ook controleren we voor de behandeling uw pols, bloeddruk en temperatuur. Meestal kunt u de volgende dag weer naar huis.

Bijwerkingen

- Tijdens de eerste 2 dagen (met name de eerste 24 uur) na de behandeling kunnen bijwerkingen als misselijkheid en verminderde eetlust optreden. Dit is niet bij iedereen het geval. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen krijgt u hier vóór de behandeling medicatie voor. Eventueel kan deze medicatie ná de behandeling opnieuw worden gegeven om de klachten tegen te gaan.
- Op de langere termijn (4 tot 6 weken) na de behandeling kunnen er veranderingen in uw bloedwaarden optreden (beenmergsuppressie). Daarom worden uw bloedwaarden in deze periode regelmatig gecontroleerd door uw behandelend arts om te bepalen of hiervoor een eventuele behandeling nodig is en of een volgende behandeling met Lu-177-PSMA inderdaad kan worden gegeven.
- Sommige patiënten krijgen te maken met afname van de speekselproductie en vermindering van de smaak, naar schatting minder dan 10% van de patiënten. De kans hierop neemt toe als er meer behandelingen zijn gegeven, en bij hogere doseringen. Dit herstelt meestal niet spontaan, en kan zelfs nog erger worden nadat  de behandelingen zijn afgelopen.
- De kans op nier- of leverfunctieklachten lijkt erg klein te zijn.
- Er is geen bekende overgevoeligheid (allergie) voor lutetium-177-PSMA. Dit betekent niet dat een allergische reactie niet mogelijk is. Er is medicatie aanwezig die een eventuele allergische reactie kan tegengaan.

Duur van de opname

De duur van het verblijf in het ziekenhuis is meestal 2 dagen (1 nacht). Bij ontslag moet de hoeveelheid radioactief lutetium-177 beneden een door de overheid vastgestelde norm zijn, anders is een langere opname nodig. In de meeste gevallen is dit laatste niet nodig en kunt u een dag later weer naar huis.

Kamer

Tijdens de opname verblijft u op een 1-persoonskamer. In verband met de radioactieve straling mag u na het toedienen van de behandeling deze kamer niet verlaten tot de hoeveelheid straling tot onder een vastgestelde grens is gedaald. De hoeveelheid straling wordt dagelijks gemeten. Als u tijdens de opname vragen heeft, kunt u de verpleegkundige oproepen. Als het niet nodig is om dicht bij u in de buurt te komen, zal de verpleegkundige de afstand tot u zo groot mogelijk houden en/of het gesprek niet te lang laten duren in verband met de straling. De nucleair geneeskundige komt regelmatig bij u langs. Medisch inhoudelijke vragen kunt u natuurlijk aan de arts stellen.
De 1-persoonskamer is ongeveer 12 m2 (4x3 meter). In een aparte ruimte, die grenst aan de kamer, bevindt zich de douche- en toiletruimte. De kamer heeft vrij uitzicht door grote ramen. Deze ramen kunt u alleen op een kier open zetten in verband met de veiligheid. De kamer is voorzien van een TV-toestel met radio en draadloos internet (WIFI) (neem hiervoor zelf apparatuur mee). Het gebruik van TV en WIFI is gratis. U kunt uw mobiele telefoon meenemen.
Verder kunt u gebruiksvoorwerpen, zoals handwerk, boeken, tijdschriften, laptop, tablet, puzzels en spelletjes van huis meebrengen. Uit jarenlange metingen blijkt dat deze gebruiksvoorwerpen niet of nauwelijks besmet raken en dus bij ontslag gewoon mee naar huis mogen. Dit wordt voor ontslag wel gecontroleerd. We raden aan om uw telefoon, tablet of laptop in te pakken met huishoudfolie voor extra bescherming tegen radioactieve besmetting.

Medicijnen

Als u medicijnen gebruikt, is het belangrijk dat u voldoende van deze medicijnen meeneemt. U houdt uw medicijnen bij u op de kamer en kunt ze dan ook zelf innemen op de gebruikelijke tijdstippen.

Bezoek

Als uw opname langer duurt dan gebruikelijk mag u vanaf de tweede dag van uw opname bezoek ontvangen. Meestal is dit niet van toepassing en kunt u de tweede dag naar huis. Bezoekers kunnen via de hoofdingang route 662 volgen.
Belangrijke regels voor het bezoek (indien van toepassing):
- U mag tussen 10.00 uur en 22.00 uur bezoek ontvangen.
- Iedere bezoeker mag maximaal 1 uur per dag op bezoek komen. Als de straling aan het begin van uw opname nog relatief hoog is, kunt u van ons het verzoek krijgen om de bezoekduur in te korten.
- Bezoekers moeten 18 jaar of ouder zijn en mogen niet zwanger zijn.
- Op de afdeling moet het bezoek zich eerst melden aan de balie voor uitleg van de voorschriften en voor het openen van uw deur.
- Bezoekers moeten, net als de medewerkers, voor het betreden van uw kamer wegwerpsloffen, schort en handschoenen aantrekken. Deze kunnen zij na het bezoek uittrekken in het voorportaal en daar ook weggooien.
- Er mogen meerdere mensen tegelijk bij u in de kamer aanwezig zijn.
- Houd er rekening mee dat het bezoek minimaal 2 meter van u af moet zitten.
- Bezoekers mogen niets eten of drinken tijdens het verblijf op uw kamer.
- Bezoekers mogen niet roken op uw kamer.
- Bezoekers mogen geen gebruik maken van uw toiletruimte; zij kunnen de bezoekerstoiletten gebruiken bij het trappenhuis.
- Bezoekers mogen niets uit uw kamer meenemen.

Algemene adviezen en voorschriften

- U mag de kamer niet verlaten vanaf de start van de behandeling tot aan het moment van ontslag.
- Drink vooral de eerste 3 dagen goed, zodat u vaak naar het toilet kunt. De kans op radioactieve besmetting is het grootst via de urine. Daarom bent u tijdens de opname verplicht om maandverband te dragen en regelmatig te verschonen. Dit geldt ook voor mannen. Dit maandverband is in de toilet- en doucheruimte aanwezig.
- Maandverband mag u nooit door het toilet spoelen.
- Om te plassen gebruikt u een normaal toilet. De afvoer hiervan is aangesloten op een
speciale afvaltank. Voordat u naar het toilet gaat, trekt u latex handschoenen aan. U moet zittend plassen (ook mannen) om besmetting van de toiletruimte te voorkomen. Als u klaar bent, trekt u de handschoenen uit en doet u ze in de afvalemmer op de toiletruimte. Daarna trekt u door en wast u de handen grondig, voordat u de toiletruimte verlaat. De latex handschoenen zijn op de toilet- en doucheruimte aanwezig.
Om besmetting van de doucheruimte te voorkomen, moet u voor het douchen eerst naar het toilet gaan. Veel mensen verliezen namelijk een beetje urine tijdens het douchen.
- Het wasgoed van het ziekenhuis doet u in de waszak die in de douche- en toiletruimte staat.
- Er kan radioactiviteit in kleding komen door urine, (overmatig) zweten of braken. Het beste kunt u oudere kleding en vooral oud ondergoed dragen. Bewaar uw gedragen kleding en ondergoed alstublieft apart van schone was. Wanneer bij de controle van de MB'er blijkt dat kleding en/of ondergoed besmet is geraakt, kunt u het laten weggooien. Het is ook mogelijk om het na 1 tot 3 maanden op te halen bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde. We adviseren om papieren zakdoeken te gebruiken in plaats van katoenen zakdoeken.
- Roken is in het Radboudumc niet toegestaan. Omdat u tijdens uw opname uw kamer niet mag verlaten, kunt u eventueel met de huisarts het gebruik van nicotinepleisters bespreken.
- Om het radioactief afval te beperken gebruiken we een gescheiden afvalsysteem. Lees alstublieft de instructies op de pedaalemmers.
 

Vervolgafspraak na de behandeling

Na de behandeling zullen vervolgafspraken worden gemaakt voor
 - 1 of meer scans om te kijken hoe goed de tumoren/uitzaaiingen de therapie hebben opgenomen (en vasthouden)
 - bloedcontroles om te controleren of de beenmergfunctie goed blijft
 - bloedcontroles en scans om te kijken hoe de tumoren/uitzaaiingen reageren
 - volgende behandelingen.
Dit programma van afspraken hangt af van uw situatie. De nucleair geneeskundige en MB’er zullen dit bij elke behandeling met u afspreken.

Mogelijke annulering van het onderzoek

De radioactieve stof die we gebruiken, moet aan strenge eisen voldoen. Soms voldoet de stof niet aan deze eisen en kan het onderzoek niet doorgaan. Helaas horen we dit vaak pas op het laatste moment. Dit betekent dat uw afspraak soms wordt geannuleerd terwijl u al onderweg bent of zelfs al in het ziekenhuis bent.

Ook als er op de dag van uw afspraak vertraging is, of als u te laat komt, kan het zijn dat we niet genoeg radioactieve stof hebben voor uw onderzoek. De radioactieve stof verliest namelijk snel zijn werking (halfwaardetijd). Hierdoor kan de stof na een bepaalde tijd niet meer gebruikt worden voor het onderzoek. Dan kunnen we het onderzoek niet goed uitvoeren en moeten we de afspraak annuleren.

We begrijpen dat dit vervelend is. We zullen altijd proberen zo snel mogelijk een nieuwe afspraak met u te maken. Bedankt voor uw begrip.

Veelgestelde vragen

Ik heb huisdieren. Gelden hiervoor ook leefregels?

Nee, voor huisdieren gelden geen leefregels.

Kan ik bezoek ontvangen van mensen die thuis (jonge) kinderen hebben?

Ja, u kunt gerust bezoek ontvangen van mensen die thuis (jonge) kinderen hebben.
In de tijd dat ze bij u aanwezig zijn, vangt uw bezoek, afhankelijk van de afstand tot u en hoe lang ze blijven, een bepaalde hoeveelheid straling op. Wanneer het bezoek vertrekt, nemen zij die straling niet met zich mee.

Kaartje sturen

Wanneer uw naasten u een kaartje willen sturen tijdens het verblijf, kunnen zij het volgende adres gebruiken:
Radboudumc
T.a.v. [uw naam]
662 Verpleegafdeling Medische Oncologie (A5)
Postbus 9101
6500 HB Nijmegen

Achtergrond informatie over de behandeling

Over de behandeling

Op de (verpleeg)afdeling Nucleaire Geneeskunde van het Radboudumc voeren we behandelingen met radioactief lutetium-177-PSMA uit. Voor elke patiënt maken we een individueel behandeltraject, gebaseerd op de aandoening. Uw behandelend arts bespreekt met u wat dit voor uw situatie betekent.

Wat houdt een behandeling met radioactief lutetium-177-PSMA in?

PSMA staat voor prostaat specifiek membraan antigeen. Dit is een stof die meestal veel voorkomt op het oppervlak van prostaatkanker cellen. Overigens ook op de cellen van sommige andere soorten kanker, maar er is tot nu toe vooral onderzoek gedaan op gebied van prostaatkanker.
Er zijn meerdere stoffen ontwikkeld die binden aan PSMA, deze worden verwarrend genoeg ook PSMA genoemd, maar het zijn eigenlijk stoffen die PSMA herkennen en eraan binden.
Dit principe wordt bij de PSMA PET/CT al geruime tijd gebruikt om in het lichaam te zoeken naar tumoren en uitzaaiingen van kankers die veel PSMA maken (m.n. prostaatkanker). Voor deze scans is aan de stof die aan het PSMA bindt meestal gallium-68 gekoppeld. Dit  is een radioactieve stof die een beetje straling afgeeft, die door de PET/CT scanner kan worden opgevangen. Daarmee kunnen tumoren die veel PSMA maken in het lichaam zichtbaar worden gemaakt.
In plaats van gallium-68 kan ook lutetium-177 aan het PSMA worden gekoppeld. De verdeling over het lichaam van Lu-177-PSMA is vrijwel hetzelfde als de verdeling van gallium-68-PSMA, maar de afgegeven straling van lutetium-177 is agressiever dan de straling van gallium-68, en kan de tumorcellen niet alleen zichtbaar maken maar ook beschadigen. Om een goed behandel effect te krijgen moet er sowieso voldoende van de stof aan de tumorcellen binden. Er zal dan ook in de voorbereiding altijd eerst een gallium-68-PSMA PET/CT worden gemaakt (of een vergelijkbare scan) om te beoordelen of er goede opname is in de tumorcellen. Als behandeling met lutetium-177-PSMA wordt gegeven kan de behandelingsdosering eventueel worden aangepast op basis van de uitgebreidheid van de ziekte en de mate waarin de tumoren PSMA opnemen. Meestal worden er meerdere behandelingen gegeven met 3-9 weken tussen de behandelingen. Hoeveel behandelingen er worden gegeven hangt met name af van het effect van de eerste behandelingen en van de bijwerkingen en de algemene conditie van de patiënt.
De behandeldosering is dusdanig dat de ministeries van Infrastructuur en Milieu (IenM) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en de commissie Voorzieningen en Kernenergiewet van de Nederlandse Vereniging voor Nucleaire Geneeskunde (NVNG) hebben besloten dat deze behandeling klinisch uitgevoerd moet worden. Dit betekent dat u gedurende 2 dagen (1 nacht) wordt opgenomen. Het Radboudumc heeft hiervoor een speciale vergunning; niet elk ziekenhuis mag deze behandelingen uitvoeren. Wanneer uw medische situatie het noodzakelijk maakt, kan deze opname met enkele dagen worden verlengd.

Doel van de behandeling

U ondergaat deze behandeling in verband met de aanwezigheid van uitzaaiingen van een tumor die veel PSMA maakt, waarschijnlijk prostaatkanker, maar het kan soms ook een andere soort kanker betreffen. Voor een eventuele behandeling wordt eerst een informatief gesprek gepland met een arts nucleaire geneeskunde (nucleair geneeskundige) en een Medisch Beeldvormingsdeskundige (MB'er). Zij bespreken met u wat u kunt verwachten tijdens de opname en de behandeling en geven u praktische informatie. Het doel van de behandeling is het terugdringen van de ziekte en daarmee het verlengen van het leven en verbeteren van de kwaliteit van het leven, het lukt vrijwel nooit om de ziekte te genezen.