Behandeling Beenamputatie

Verschillende amputatie­niveaus

• Bekkenamputatie (hemipelvectomie)

  Bij deze amputatie is de helft van uw bekken verwijderd. Uw hele been, inclusief bil en bekken (aan een kant) wordt weggenomen. Een eventuele beenprothese wordt aan een bekkenkorf opgehangen. Dit is een korf die om het gehele bekken zit. Zitten is vaak moeilijk. Soms heeft u hiervoor een speciale voorziening nodig. Lopen, met of zonder een prothese, is mogelijk, maar kost veel energie.

• Amputatie door de heup (heup-exarticulatie)

  Dit is een amputatie door het heupgewricht. Een beenprothese wordt opgehangen aan een bekkenkorf. Bij dit amputatieniveau zijn uw knie- en heupgewricht niet meer aanwezig en moet u leren lopen met een protheseknie en een heupscharnier.

• Bovenbeenamputatie (transfemorale amputatie)

  Deze amputatie gaat meestal door het middelste derde deel van uw bovenbeen. Bij dit amputatieniveau is uw eigen knie niet meer aanwezig en moet u leren lopen met een protheseknie. De prothese steunt in dit geval op uw zitbot.

• Amputatie door de knie (knie-exarticulatie)

  Dit is een amputatie door het kniegewricht. Omdat het bot aan de onderzijde breed is, is het mogelijk om op het uiteinde van de stomp te staan. Een nadeel is dat de protheseknie niet op dezelfde hoogte staat als de gewone knie, maar lager. Dit is vooral te zien als u zit. Daarnaast kunt u uw eigen knie niet meer gebruiken en moet u leren vertrouwen op een protheseknie.

• Onderbeenamputatie (transtibiale amputatie)

  De conditie van uw been en de bloeddoorstroming op de plaats van de amputatie bepalen het niveau van deze amputatie. Een groot voordeel van dit amputatieniveau is dat uw kniegewricht bewaard blijft. Het leren lopen met een prothese is relatief makkelijk. De prothese steunt op de pees onder uw knieschijf.

• Enkelamputatie (syme-amputatie)

  Dit is een amputatie door het enkelgewricht. Bij dit niveau behoudt u uw scheenbeen en kuitbeen. Hierdoor ontstaat een ronde stomp waarop u kunt staan. Als u uw stomp goed kan belasten is het zelfs mogelijk om er op te lopen zonder prothese. Doordat u een klein deel van uw been verliest is het gemakkelijk om uw been weer te gebruiken dan bij een onderbeenamputatie.

Pijn

U kunt na de operatie last hebben van pijn aan de stomp. Om duidelijk te krijgen hoe uw pijn verloopt en of de pijnverlichtende handelingen voldoende effect hebben, vraagt de verpleegkundige u regelmatig hoeveel pijn u heeft. U kunt dit aangeven met een cijfer, ook wel een pijnscore. Deze loopt van 0 tot 10. Het cijfer 0 wil zeggen dat u geen pijn heeft en 10 betekent de ergste pijn die u zich kunt voorstellen. Naar aanleiding van de score krijgt u zo nodig extra pijnstilling. De chirurg en eventueel het pijnteam behandelt pijn na een operatie.

Fantoompijn

Een bijzonder en hinderlijk verschijnsel waar u na de amputatie last van kunt hebben, is fantoompijn of fantoomsensatie. Hierbij lijkt het alsof het geamputeerde lichaamsdeel er nog helemaal is. Het kan vreemd aanvoelen of pijn doen. Gebieden in de hersenen die voorheen het geamputeerde been ‘bestuurden’ worden nog steeds geprikkeld door zenuwen in de stomp. Dit kan soms pijnlijk zijn en noemen we fantoompijn. Deze pijn kan beïnvloed worden door uw stemming en kan erger worden als u niet lekker in uw vel zit. Bij afleiding of activiteit kan de pijn minder worden.
 
Snelle mobilisatie na amputatie kan fantoompijn voorkomen of verminderen. Ook kan de pijn afnemen door in gedachte het geamputeerde ledemaat te bewegen of de stomp te masseren. Daarnaast kan spiegeltherapie helpen. Tijdens deze therapie wordt een spiegel naast het behouden been gezet. Vervolgens beweegt u het been of masseert u of de fysiotherapeut uw been. Het blijkt dat de gebieden in de hersenen van het geamputeerde been hierdoor ook geactiveerd worden, waardoor de pijn kan afnemen. 

Bekijk hier een filmpje met meer uitleg over spiegeltherapie:

 Als dit allemaal niet helpt kan de arts u medicijnen voorschrijven. Deze medicijnen hebben wel bijwerkingen zoals sufheid. Soms kunnen massages helpen. Een massage kan voor een betere doorbloeding van de stomp zorgen, waardoor de pijn vermindert. Meestal neemt de fantoomsensatie na ongeveer één jaar af en de pijn vermindert vaak bij goed gebruik van de prothese. Fantoomsensaties en of fantoompijn kunt u bespreken met de revalidatiearts. Hij of zij geeft u tips en adviezen voor de behandeling.

Ontslag en revalidatie

Ontslag naar huis

• de pijn onder controle is
• u normaal eet en drinkt
• de wond er goed uitziet of de desbetreffende zorg daarvoor ingeschakeld is
• u zelfstandig de stomp kan zwachtelen of de desbetreffende zorg daarvoor ingeschakeld is
• u voldoende mobiel bent om u te kunnen redden op de plek waar u na ontslag naar toe gaat (thuis of in een verpleeghuis)
• eventuele hulpmiddelen zoals krukken, rolstoel, bed beneden geregeld zijn
• als de trombosedienst is geregeld (als dit nodig is voor u)

Revalidatie

Mentale aspecten na een amputatie

Een amputatie is niet alleen voor uw lichaam een ingrijpende gebeurtenis. Ook mentaal en emotioneel gebeurt er veel met u. Er wordt veel van u en uw omgeving gevraagd. Zo kunt u te maken krijgen met gedachten, emoties en reacties die voor de amputatie niet gewoon voor u waren. Ziek worden en het verliezen van een lichaamsdeel houdt in dat u afscheid moet gaan nemen van een compleet lichaam, een deel van uw gezondheid en uw fysieke mogelijkheden. Het aanvaarden van de nieuwe situatie, het leven met beperkingen en het opnieuw vormgeven van uw leven, is vaak een langdurig proces. In het proces is het willen, kunnen en durven rouwen om het verlies van uw been belangrijk. Het helpt u bij het maken van een nieuwe start in uw leven.

Hoe ga ik om met het verlies van mijn been?

Welke reacties en emoties kunt u verwachten?

• Ontkenning

  Een reactie die bijna iedereen heeft is ontkenning. Het ontkennen van uw nieuwe realiteit is niet vreemd of raar. Zeker in het begin, net na uw amputatie, kan ontkenning een grote rol spelen.
   

• Moeheid

  In de periode dat het tot u door begint te dringen dat uw amputatie definitief is, kan het zijn dat u zich extra moe voelt. U heeft dan veel behoefte aan slaap en u kunt het besef van tijd kwijt zijn. Uw dagelijkse activiteiten kunnen u opeens veel moeite kosten. Slapen kan helpen om de emotionele pijn en het verdriet dat u ervaart te verzachten.
   

• Boosheid en opstandigheid

  Boosheid en opstandigheid kunnen zich op allerlei manieren uiten. Bijvoorbeeld boos zijn op uw lichaam of het gevoel hebben dat uw lichaam u in de steek heeft gelaten. Boosheid kan voortkomen uit het feit dat u zich machteloos voelt in uw nieuwe situatie. Wat helpt is om niet alleen stil te staan bij wat u niet meer kunt, maar ook te kijken naar wat u nog wel kunt. Boosheid wordt ook minder als u zelf in de gaten houdt dat u nog steeds zelf dingen kunt bepalen. Dit hoeven geen grote dingen te zijn, het kan ook om kleine dingen gaan.
   

• Verdriet

  Verdriet is de meest herkenbare en geaccepteerde emotie bij het verwerken van een verlies. Het is heel normaal dat u zich verdrietig voelt en/of nog moet huilen om het verlies van uw been. U kunt verdrietig zijn over de gevolgen van de amputatie op uw leven en het leven van uw dierbaren. Of u ontdekt dat het verlies van uw been u terug doet denken aan verlies dat u eerder overkwam, bijvoorbeeld het overlijden van dierbaar persoon. Door het toelaten en uiten van verdriet kunt u emotionele pijn verminderen en verwerken.
   

• Schaamte

  Je schamen voor je lichaam is ook een reactie die vaak voorkomt bij mensen met een amputatie. Bij schaamte kunnen de volgende gevoelens horen:

  • U voelt zich niet meer de vitale vrouw of man die het in het leven goed voor elkaar heeft.
  • U vindt uzelf door de amputatie minder mooi en aantrekkelijk, u vindt het lastig om in de spiegel te kijken.
  • U merkt dat u er nu moeite mee heeft om in het bijzijn van uw partner naakt te zijn, of intimiteit en seksualiteit met uw partner te delen.

• Jaloezie

  Het gevoel van gemis van een goed functionerend lichaam kan duidelijk worden als u anderen dingen ziet doen die u voor uw amputatie zelf ook graag deed. U voelt op zo’n moment misschien jaloezie. De jaloersheid betekent niet dat u het de ander niet gunt, maar heeft alles te maken met uw verlangen het zelf ook weer te kunnen. Sta uzelf daarom toe af en toe jaloers te zijn.
   

• Angst en onzekerheid

  Angst is een begrijpelijke reactie. U weet dat uw leven door de amputatie ingrijpend verandert, maar u kunt zich er nog geen voorstelling van maken. Kan ik over een tijdje goed met een prothese functioneren? Kan ik wel in mijn huis blijven wonen? Dit soort vragen kunnen u gevoelens van angst en onzekerheid over de toekomst geven.

• Aanvaarding en acceptatie

  Afscheid nemen van uw oude lichaamsbeeld, uw fysieke mogelijkheden en het leven dat u had, is wellicht niet gemakkelijk voor u. Toch gaat u ontdekken dat u na verloop van tijd went aan uw nieuwe situatie. U denkt minder vaak terug aan uw leven voor de amputatie en u gaat merken dat als u hieraan terugdenkt, het minder emotioneel wordt. Het leven met een amputatie, uw huidige mogelijkheden en beperkingen, worden dan steeds meer een nieuwe realiteit. Als het goed is, merkt u dat u weer ruimte krijgt om op zoek te gaan naar activiteiten die bij u passen, waar u van kan genieten, plezier aan kan beleven en waar uw beperkingen geen belemmering zijn. Acceptatie wil niet zeggen dat u zich nooit meer verdrietig of boos mag voelen over datgene wat u is overkomen.

• Ons advies

  1. Neem weer deel aan het maatschappelijk leven, zoals familie, hobby’s en werk.
  2. Leer zo snel mogelijk goed lopen met een prothese.
  3. Onderdruk uw gedachten en emoties niet. Uw gedachten en gevoelens mogen er zijn.
  4. Bespreek emoties met uw naasten en met uw behandelaars. Uw behandelaar kan met u meedenken, of ervoor zorgen dat u de juiste ondersteuning krijgt.