Behandelingen prostaatkanker

Aanvullend onderzoek bij laag risico prostaatkanker

Als u laag-risico prostaatkanker heeft, doen we aanvullend onderzoek om te bekijken waar uw tumor precies zit en hoe ver deze is uitgebreid.

MRI van de prostaat

Als uit de biopsie blijkt dat het om prostaatkanker gaat, dan is er verder beeldvormend onderzoek nodig om te zien hoever de kanker gevorderd is (stadiëring). Bij laag-risico prostaatkanker wordt dit gedaan middels een MRI-scan van de prostaat. MRI is een techniek om afbeeldingen van het lichaam te maken met behulp van een zeer sterke magneet en radiogolven. Door middel van de techniek kan de dwars- of lengtedoorsneden van het lichaam heel gedetailleerd zichtbaar worden gemaakt. Hierdoor is het mogelijk tumoren goed te zien.
 
Bijwerkingen en risico’s
Een MRI-scan is weinig belastend en heeft geen bijwerkingen. Tijdens een MRI-scan ligt de patiënt in een smalle koker die veel lawaai maakt. Het te scannen lichaamsdeel ligt in het midden van de tunnel. Een MRI-scan duurt meestal niet langer dan een uur. Sommige patiënten vinden dit benauwend.

Bespreking

Als de resultaten uit de verschillende onderzoeken bekend zijn, volgt een gesprek met de uroloog over de diagnose. We wegen samen met u de voor- en nadelen van de behandelmogelijkheden af en stellen samen met u een behandelplan op met behulp van de keuzehulp prostaatkanker. Bij laag-risico prostaatkanker zijn de volgende curatieve behandelingen mogelijk:

• Actief volgen (active surveillance)
• Operatief verwijderen van de prostaat
• Uitwendige radiotherapie
• Inwendige radiotherapie (brachytherapie)  - wordt niet aangeboden in het Radboudumc

Active surveillance

Active surveillance/actief volgen houdt in dat we de prostaat niet behandelen, maar wel goed in de gaten houden. U komt regelmatig op controle.

Deze behandeling is niet gericht op het verwijderen van de tumor, omdat deze tumor geen risico lijkt te vormen voor uw gezondheid. Eigenlijk wordt u dus ook niet behandeld. Wel komt u volgens een vast schema voor controle bij de uroloog, die de tumor goed in de gaten houdt. Bij elk bezoek worden verschillende tests uitgevoerd, waaronder de controle van de PSA waarde in het bloed. Het doel is om pas over te schakelen naar andere behandelopties als er tekenen zijn dat de ziekte vordert.

Bijwerkingen

Het heeft niet altijd zin om prostaatkanker direct te behandelen, omdat de kanker vaak heel langzaam groeit of de patiënt al wat ouder is. Direct behandelen betekent ook dat de patiënt te maken krijgt met eventuele bijwerkingen van de behandeling. De uroloog kan daarom besluiten tot actief volgen.

Aanvullend onderzoek bij hoog risico prostaatkanker

De arts doet aanvullend onderzoek om te bekijken waar uw tumor precies zit, hoe ver deze is uitgebreid en of er uitzaaiingen zijn. De mogelijke onderzoeken worden hieronder nader toegelicht.

MRI van de prostaat en klieren/botten

Als uit de biopsie blijkt dat het om prostaatkanker gaat, dan is er verder beeldvormend onderzoek nodig om te zien hoever de kanker gevorderd is (stadiëring). MRI is een techniek om afbeeldingen van het lichaam te maken met behulp van een zeer sterke magneet en radiogolven. Hierbij ligt u in een buis, met het te scannen lichaamsdeel in het midden van deze buis.

Botscan

Bij patiënten met een zeer hoog PSA en/of met botpijn wordt soms een bot-scan gemaakt. Dit wordt ook wel skeletscintigrafie genoemd en bestaat uit onderzoek van het skelet met een radioactieve vloeistof, waardoor de botstofwisseling en afwijkingen van het bot zichtbaar worden.

Bespreking

Als de resultaten uit de verschillende onderzoeken bekend zijn, volgt een gesprek met de uroloog over de diagnose. We wegen samen met u de voor- en nadelen van de behandelmogelijkheden af en stellen samen met u een behandelplan op met behulp van de keuzehulp prostaatkanker. Bij hoog-risico prostaatkanker zijn de volgende curatieve behandelingen mogelijk:

• Operatief verwijderen van lymfeklierweefsel
• Operatief verwijderen van de prostaat
• Operatief verwijderen van de prostaat en lymfeklierweefsel
• Combinatie van radiotherapie en hormoontherapie
• Waakzaam wachten

Radiotherapie in combinatie met hormoon­therapie

Radiotherapie is behandeling van de tumor door bestraling. Het doel is om kankercellen te vernietigen en daarbij zo veel mogelijk gezonde cellen te sparen. Radiotherapie is een lokale behandeling, die meestal wordt toegepast met behulp van uitwendige bestraling. Wanneer u geen uitzaaiingen heeft krijgt u radiotherapie als genezende (curatieve) behandeling. De behandeling bestaat dan uit meerdere sessies per week gedurende een aantal weken achter elkaar. Vaak worden vooraf goudmarkers (kleine staafjes goud) in uw prostaat geplaatst. Het gebruik van goudmarkers verkleint de kans op bestraling van uw blaas en rectum. Door de positie van de markers te controleren, kan de radiotherapeut namelijk de optimale dosis straling op de prostaat geven.
Soms bestralen we u om klachten tegen te gaan, zoals pijn of bloedverlies. Deze behandeling varieert van één tot enkele bestralingen.

De behandeling vindt plaats op de afdeling radiotherapie. De bestraling van de prostaat wordt uitgevoerd door een radiotherapeut, ondersteund en bijgestaan door een team van radiotherapeutisch laboranten, klinisch fysici, polikliniekassistenten en verpleegkundigen.

• Naar de behandeling Bestraling bij prostaatkanker

Patiënten met een hoog risico prostaatkanker zullen het advies krijgen om te starten met tijdelijke hormoontherapie. Voor deze groep geeft langdurige hormonale therapie waarschijnlijk een betere kans op overleving. De duur van hormoontherapie ligt niet vast, maar is in principe 2-3 jaar. Als de hormoontherapie zwaar is voor een patiënt kan de duur worden verkort.

• Naar de behandeling Hormonen bij prostaatkanker

Waakzaam wachten

Waakzaam wachten is een vorm van symptoom-geleide behandeling. Het doel is om de gezondheid regelmatig te controleren en alleen verdere behandeling toe te passen wanneer de symptomen verschijnen. Dit is onderdeel van een palliatieve behandeling.

De arts kan waakzaam wachten aanraden wanneer er geen symptomen zijn, maar wel sprake is van een snelle toename van het prostaat-specifiek antigeen (PSA) in het bloed. Waakzaam wachten kan een optie zijn als andere vormen van behandeling niet tot de mogelijkheden behoren, of als u kiest voor een afwachtend beleid als gevolg van bepaalde voorkeuren en waarden. Geadviseerd wordt met de arts te bespreken wat de beste optie is. Bij waakzaam wachten zal de arts een bezoekschema vaststellen om de gezondheid te controleren en, indien bij aanwezigheid van symptomen, verdere behandeling aan te bevelen.
 

Over uitgezaaide prostaatkanker

Prostaatkanker kan uitzaaien naar andere organen of lymfeklieren buiten het bekkengebied. Dit heet gemetastaseerde ziekte, ook wel uitzaaiingen genoemd. Gemetastaseerde ziekte kan niet worden genezen. In plaats daarvan zal de arts proberen om de groei van de tumor en de uitzaaiingen te vertragen. Hiermee kan de levensduur worden verlengd met minder symptomen.

Als prostaatkanker uitzaait, spreidt het zich meestal uit naar de botten of de wervelkolom. In een later stadium kan prostaatkanker ook uitzaaien naar de longen en de lever.

Beeldvorming kan worden gebruikt om uitzaaiingen op te sporen. Uitzaaiingen naar de botten kan worden gezien op een botscan of een MRI. Een CT- of PET-scan kan worden aanbevolen om meer gedetailleerde informatie over de uitzaaiing te krijgen, of om uitzaaiingen naar de lever en de longen op te sporen.

CT-scan

Een CT scan kan worden gemaakt om meer gedetailleerde informatie over mogelijke uitzaaiingen te krijgen.  Bij een CT scan worden met behulp van röntgenstralen dunne dwarsdoorsneden van het te onderzoeken lichaamsdeel  gemaakt. Tijdens de opnames ligt u op een onderzoekstafel die in een ‘ring’ wordt geschoven. Vaak wordt contrastvloeistof toegediend via een infuus om de zichtbaarheid van interne lichaamsdelen te vergroten.

Botscan

Bij een verdenking van uitgezaaide prostaatkanker of met botpijn wordt soms een botscan gemaakt. Dit wordt ook wel skeletscintigrafie genoemd en bestaat uit onderzoek van het skelet met een radioactieve vloeistof, waardoor de botstofwisseling en afwijkingen van het bot zichtbaar worden. 

Radium-233

Radium-223 is een radio-actieve stof die zich richt op uitzaaiingen in de botten bij patiënten met prostaatkanker. Het geneesmiddel heeft een stralende werking op deze uitzaaiingen en zorgt er voor dat er schade optreedt in de tumorcellen. Radium-223 wordt gegeven in injectievorm, iedere vier weken, voor in totaal zes keer. Radium-223 heeft relatief weinig bijwerkingen; er kan na de injectie sprake zijn van misselijkheid, braken of diarree en tijdelijke toename van pijnklachten.

Over Castratie Resistent Prostaat­carcinoom

Castratieresistente prostaatkanker (CRPC) is een vorm van prostaatkanker die zich voornamelijk ontwikkelt tijdens de behandeling van uitzaaiingen. In dit stadium van de ziekte reageert de prostaatkanker niet meer op de gebruikelijke hormoonbehandeling. Het PSA-niveau stijgt opnieuw. Dit gebeurt over het algemeen 2 tot 3 jaar nadat de hormoonbehandeling gestart is. Waarom het gebeurt is onbekend. CRPC kan net als uitgezaaid prostaatkanker niet worden genezen.
 
De arts zal de diagnose castratie-resistente prostaatkanker stellen wanneer bij 3 testen binnen een periode van 3 weken een toename van het PSA-gehalte in het bloed is aangetoond en testosteron op castastratie waarde is. Het kan ook worden gediagnosticeerd als symptomen worden ervaren die veroorzaakt worden door de groeiende tumor of uitzaaiingen. Er vindt doorlopend onderzoek naar CRPC plaats en de behandelingsmethoden veranderen in snel tempo.

Behandelingsmogelijkheden

Als er sprake is van CRPC wordt de patiënt opnieuw besproken in het multidisciplinair overleg. Bij de diagnose castratie-resistente prostaatkanker zal de arts een behandeling aanbevelen die de klachten zal verminderen en de levensverwachting kan verlengen. Het is belangrijk te weten dat  castratie-resistente prostaatkanker niet kan worden genezen. Er zijn verschillende behandelmogelijkheden waarbij de hormoontherapie zal worden doorgegeven:

• Nieuwe hormoonmedicijnen: abirateron acetaat / enzalutamide
• Chemotherapie
• Radiotherapie

Omdat castratie-resistente prostaatkanker nog steeds reageert op androgenen, zal de arts aanraden om de hormonale behandeling voort te zetten om het niveau van uw testosteron laag te houden. Naast standaard medische behandelingen worden ook experimentele behandelingen en klinische trials aangeboden. 

Verzachtende palliatieve ondersteunende therapie

Radiotherapie

Bij palliatieve radiotherapie bestralen we het gebied waar dat nodig is. Als u op één plek bijvoorbeeld pijn heeft, bestralen we alleen die plek. 

Radium-233

Radium-223 is een radio-actieve stof die zich richt op uitzaaiingen in de botten bij patiënten met prostaatkanker. Het geneesmiddel heeft een stralende werking op deze uitzaaiingen en zorgt er voor dat er schade optreedt in de tumorcellen. Radium-223 wordt gegeven in injectievorm, iedere vier weken, voor in totaal zes keer. Radium-223 heeft relatief weinig bijwerkingen; er kan na de injectie sprake zijn van misselijkheid, braken of diarree en tijdelijke toename van pijnklachten.

Botversterkers

Uitzaaiingen in de botten (botmetastasen) kunnen invloed hebben op de kwaliteit van uw skelet. Dit kan pijnklachten tot gevolg hebben en ook neemt de kans op botbreuken toe. Het ontstaan van botpijn en botbreuken kan worden vertraagd of voorkomen met verschillende medicijnen. Dit zijn bisfosfonaten, denosumab en zoledronaat. Deze medicijnen kunt u krijgen via een injectie of infuus en geven relatief weinig bijwerkingen.
De medicijnen zijn bedoeld als palliatieve behandeling: om de ziekte te remmen en/of om klachten te verminderen.