Groep B streptokokken (GBS) bij zwangerschap

Oorzaken GBS

Hoe kan een kind besmet en geïnfecteerd (en dus ziek) worden?

Kinderen kunnen al in de baarmoeder besmet worden met GBS. Dit kan ook tijdens de bevalling of na de geboorte gebeuren. Een besmetting wil zeggen dat het kind in aanraking komt met de streptokokken. De bacteriën zitten op zijn of haar huid en slijmvliezen. Dat is nog geen infectie. Het kind raakt pas geïnfecteerd (en dus ziek) als de bacteriën het lichaam binnendringen.

Besmetting in de baarmoeder

Een besmetting in de baarmoeder gebeurt meestal na het breken van de vliezen. De streptokokken komen vanuit de vagina in de baarmoeder. Daar komen ze in het vruchtwater terecht. Het kind drinkt vruchtwater en heeft ook vruchtwater in de longen. Zo kan de baby al voor de geboorte worden besmet en ziek worden. Hoe langer de tijd tussen het breken van de vliezen en de bevalling, hoe groter de kans op besmetting. Heel soms raakt een kind in de baarmoeder besmet en geïnfecteerd zonder dat de vliezen gebroken zijn. Temperatuurverhoging bij de moeder en een snelle hartslag van de baby zijn aanwijzingen voor een infectie.

Besmetting tijdens de bevalling

Bij ongeveer de helft van de vrouwen die GBS bij zich dragen, raakt het kind tijdens de bevalling besmet. Daar wordt het kind normaal gesproken niet ziek van. De bacteriën zitten alleen op de huid en de slijmvliezen van de baby. Ongeveer 1 procent van deze baby’s wordt wel ziek, meestal al vrij snel na de geboorte.

Besmetting na de geboorte

Een klein aantal baby’s wordt pas na de eerste levensweek geïnfecteerd. Dit gaat om een derde van alle baby’s die de GBS-ziekte krijgen. We noemen dit een late-onset-infectie: een GBS-ziekte die laat ontstaat. Dit kan tot 3 maanden na de bevalling gebeuren. Sommige baby’s zijn al tijdens de geboorte besmet, maar worden pas later ziek. Het kind kan ook na de geboorte besmet raken, bijvoorbeeld via de handen van een volwassene.
 

GBS-ziekte bij het kind

De meeste baby’s die geïnfecteerd zijn met GBS worden meteen ziek. Op dezelfde dag nog. Het zieke kind ademt vaak zacht kreunend of snel en oppervlakkig. Soms houdt het ademen even op. De kleur van de huid is niet mooi roze, maar grauw, blauw of bleek. Het kind kan slap aanvoelen en suf zijn. Soms reageert de baby erg sterk op prikkels, zoals aanraking. Ook kunnen er stuipen (convulsies) ontstaan. 

Eerste signalen

Het zacht kreunende geluid is een belangrijk eerste waarschuwingssignaal. Ook de snelle ademhaling of een afwijkende kleur kunnen de aandacht trekken. Voedingsproblemen, zoals spugen of niet willen drinken, koorts of juist ondertemperatuur, kunnen ook een teken van de GBS-ziekte zijn.

Ernstig verloop

De ziekte kan ernstig verlopen door ontstekingen, zoals een longontsteking (pneumonie), een bloedinfectie (sepsis) of een hersenvliesontsteking (meningitis). Sommige kinderen krijgen meer ontstekingen tegelijkertijd. Hersenvliesontsteking komt vaker voor bij kinderen die wat later na de geboorte ziek worden. De ziekte kan zich in heel snel tempo ontwikkelen, soms binnen enkele uren. Daarom komt medische hulp soms te laat. Het komt zelfs voor dat de ziekte slecht afloopt, terwijl de behandeling wel snel gestart is. Ongeveer 5 op de 100 kinderen met de GBS-ziekte overlijdt aan de infectie. Dat klinkt veel, maar het is belangrijk te bedenken dat de meeste baby’s helemaal niet ziek worden van de GBS. Van het totale aantal baby’s overlijdt dus 5 op de 100.000. Dat zijn ongeveer 8-9 baby’s per jaar in Nederland. Ongeveer hetzelfde aantal houdt langdurige gevolgen na de GBS ziekte.

Welke baby’s hebben een verhoogde kans om ziek te worden door een besmetting met GBS?

Een GBS-infectie komt nogal eens ‘uit de lucht vallen’. Tijdens de zwangerschap of de bevalling waren er geen aanwijzingen voor een verhoogde kans op deze ziekte. En toch gebeurt het ineens. Soms is wel van tevoren bekend dat de baby een verhoogde kans heeft op de GBS-ziekte. Dat is zo bij de volgende risicofactoren:

• Een vroeggeboorte (zwangerschapsduur minder dan 37 weken).
• Langdurig gebroken vliezen (langer dan 18-24 uur).
• Temperatuurverhoging van de moeder tijdens de bevalling (>38ºC, rectaal).
• Een blaasontsteking door GBS bij de moeder tijdens de zwangerschap.
• Een eerder kind met de GBS-ziekte.

Voorkomen van GBS

Onderzoek naar GBS wordt in Nederland niet standaard bij elke zwangere gedaan. GBS komt immers bij 1 op de 5 zwangeren voor en heeft maar zelden gevolgen. In bepaalde situaties is het wel verstandig om onderzoek te doen. Bijvoorbeeld als je zwanger bent en in het ziekenhuis bent opgenomen vanwege voortijdige weeën of te vroeg gebroken vliezen. De GBS zijn aan te tonen met een kweek. De verpleegkundige strijkt daarvoor met een wattenstokje langs de ingang van jouw schede en in de endeldarm. Zo haalt hij of zij wat materiaal weg. Dit onderzoeken we in een laboratorium. De uitslag duurt meestal 2 tot 3 dagen. Testen die een snellere uitslag geven, noemen we ‘sneltests’. Als het belangrijk is om de uitslag snel te weten, bijvoorbeeld als de bevalling al begonnen is, doen we een sneltest.

Kan de GBS-ziekte voorkomen worden?

De enige effectieve manier om GBS-ziekte te voorkomen is om alle zwangere vrouwen te testen en zo nodig antibiotica te geven. Dit voorkomt de meeste gevallen van de GBS-ziekte, maar verhoogt het risico op allergische reacties op de antibiotica. Ook verhoogt het de ongevoeligheid (resistentie) van bacteriën voor antibiotica. Bij resistentie gaat het vaak ook om andere bacteriën dan GBS, en dit kan leiden tot andere, ook ernstige problemen. Ook kan het geven van antibiotica een negatief effect hebben op de aanwezigheid van goede bacteriën in de darmen van de baby. In Nederland maken we daarom zo weinig mogelijk gebruik van antibiotica. Het is daarom helaas lang niet altijd mogelijk de GBS-ziekte bij de baby te voorkomen. De arts kan wel preventief antibiotica toedienen. Dit kan bij zwangeren van kinderen, die op basis van de eerder genoemde risicofactoren, een verhoogde kans hebben om ziek te worden.

GBS al duidelijk voor de zwangerschap

Soms is al vóór de bevalling duidelijk dat je GBS hebt. Bijvoorbeeld als je afscheiding hebt en we daarom een kweek maken. Dan zullen we met je bespreken of het verstandig is om toch antibiotica te krijgen tijdens de bevalling. De arts of de verloskundige zal de voor- en nadelen met je bespreken. Daarna mag je zelf een keuze maken. Als er ook andere risicofactoren zijn (zoals vroeggeboorte, koorts tijdens de bevalling of vliezen die langdurig gebroken zijn) behandelen we je altijd preventief. Misschien is het in de toekomst wel mogelijk, maar een vaccin tegen GBS is nu nog niet verkrijgbaar.