Herseninfarct of -bloeding op jonge leeftijd

Arbeidsgerichte zorg voor mensen met een beroerte

Beroerte (herseninfarct, hersenbloeding, TIA)

Dit wordt ook wel een CVA (Cerebro vasculair Accident) genoemd. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer vijfduizend mensen tussen de 18 en 50 jaar een beroerte; een herseninfarct of hersenbloeding. In deze leeftijdscategorie wordt ook wel gesproken van Young Stroke (CVA op jonge leeftijd). Het krijgen van een beroerte kan, zeker binnen deze leeftijdscategorie, grote gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren binnen de privé-situatie en in werk of opleiding.

Als u als gevolg van deze aandoening, problemen ondervindt of kunt gaan ondervinden op het gebied van werk/inkomen, kunt u verwezen worden naar de klinisch arbeidsgeneeskundige die werkzaam is op de nazorgpoli CVA / Young Stroke in het Radboudumc. Zie ook de informatie over werk en studie op website: Young Stroke Toolbox.

Weer studeren na een herseninfarct of hersenbloeding

Oorzaken herseninfarct of TIA op jonge leeftijd

De kans dat iemand op jonge leeftijd (jonger dan 50 jaar) een herseninfarct of TIA doormaakt is relatief zeldzaam. Er zijn verschillende oorzaken. Bij ruim 30% is de oorzaak van een herseninfarct of TIA op jonge leeftijd onbekend.

Arteriële dissectie

Eén van de belangrijkste oorzaken waardoor mensen op jonge leeftijd een herseninfarct of TIA krijgen is een arteriële dissectie (scheurtje in de bloedvatwand). De wand van een bloedvat bestaat uit meerdere laagjes. Tijdens een dissectie ontstaat een scheurtje in de binnenbekleding van de bloedvatwand waardoor de binnenkant van de bloedvatwand losraakt van het buitenste deel. Deze beschadiging van de bloedvatwand kan vervolgens bloedstolsels veroorzaken. De bloedstolsels kunnen zorgen voor een verstopping in de verderop gelegen bloedvaten in de hersenen.

Een dissectie kan zowel in de slagader aan de voorkant van de hals (carotis), in de nek (vertebralis), als in de slagaders in het hoofd ontstaan. De prognose van een herseninfarct (met goed herstel) door een dissectie is relatief gunstig omdat de kans op herhaling op lange termijn veel kleiner is dan bij atherosclerose. Oorzaken voor een dissectie kunnen zijn:

• ongeval
• bindweefselaandoening
• fibromusculaire displasie (FMD groep)

Slagaderverkalking

De (binnen)wand van bloedvaten is normaal gesproken glad zodat bloed ongestoord door de vaten kan stromen. Door bekende risicofactoren voor hart- en vaatziekte zoals een hoge bloeddruk, hoog cholesterol, suikerziekte en roken kan de wand beschadigen. Dit proces wordt atherosclerose of slagaderverkalking genoemd. De slagader kan hierdoor geleidelijk dichtslibben en gedeeltelijk afsluiten. Dit gebeurt vaak in de halsslagaders. Door zo’n gedeeltelijke afsluiting kan de halsslagader aan de binnenzijde kapot gaan of een abnormale bloeddoorstroming veroorzaken. Er ontstaat op die plek een bloedstolsel die met de bloedstroom mee gevoerd wordt en vervolgens in de hersenbloedvaten een totale afsluiting kan veroorzaken (arteriële embolie).  

Hartproblemen

Hierbij kunt u denken aan atriumfibrileren of Patent Foramen Ovale (PFO).

Andere oorzaken

Maar ook andere oorzaken kunnen een rol spelen bij het ontstaan van een herseninfarct of TIA op jonge leeftijd:

• antifosfolipiden syndroom (ASP)
• familiaire hypercholesterolemia
• fibromusculaire dysplasie
• drugsgebruik in het verleden (onder andere cocaïne en XTC)

Fysieke (zichtbare) gevolgen

Een beroerte kan ernstige en minder ernstige gevolgen hebben. Welke beperkingen dit zijn is afhankelijk van het deel en de hoeveelheid van de hersenen dat beschadigd is. Hierdoor kan iemand lichamelijke (zichtbare) problemen ervaren bij:

• Veranderd bewustzijn

  Bij een zeer ernstige beroerte kan iemand het bewustzijn verliezen en in coma raken. Vlak na het ontstaan van het de beroerte kunnen er ook schommelingen in het bewustzijn voor komen. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van het moment van de dag, de vermoeidheid, de activiteiten die er net daarvoor hebben plaatsgevonden en van de druk in de hersenen.

• Bewegen (motoriek)

  Bij veel patiënten treedt als gevolg van een beroerte een halfzijdige verlamming op. Naast het niet of moeilijker kunnen bewegen van een arm en/of been zijn ook de spieren van de romp aangetast. Dit kan tot gevolg hebben dat iemand moeilijk kan blijven zitten of staan zonder om te vallen. Ook lopen en bewegen wordt door de verlamming moeilijker. Vlak na een beroerte is de verlamming slap, enkele weken na de beroerte ontstaat juist een hoge spierspanning (spasme).

• Taal

  Er kunnen problemen ontstaan bij het begrijpen en het uiten, doordat het hersengebied dat de taal verzorgt is aangedaan. Het communiceren kan daardoor zeer moeilijk of onmogelijk zijn. Dit wordt ook wel een afasie genoemd. De ernst en de omvang van het taalprobleem zijn onder andere afhankelijk van de plaats en de ernst van het hersenletsel, het vroegere taalvermogen en uw persoonlijkheid. Sommige mensen met een afasie kunnen nog goed taal begrijpen, maar zij hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of met het opbouwen van de zinnen. Anderen praten juist veel, maar wat zij zeggen, is voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen.

• Spraak

  Door problemen met de kracht en coördinatie van de spieren die de stem, ademhaling en spraak, kunnen mensen soms moeite hebben met spreken. Dit wordt dysartie genoemd. Er bestaan verschillende vormen van dysartrie:

  • Spraakproblemen, waarbij het spreektempo te hoog, te laag of wisselend is.
  • Klanken worden weggelaten of vervangen en de spraak kan nasaal of monotoon klinken. Het lijkt alsof iemand binnensmond spreekt.
  • Problemen met de stem, waardoor iemand hees of schor klinkt, te hoog, te laag of te hard of te zacht spreekt. De stem kan zelfs even wegvallen.
  • Problemen met de ademhaling: iemand kan weinig woorden in één adem uitspreken, oppervlakkig of snel ademen of hoorbaar en/of geperst ademhalen.

• Slikken

  Slikken is een ingewikkeld samenspel van verschillende spieren in de mond en in de keel. Bij het slikken spelen timing, coördinatie, gevoel in de mond/keel en spierkracht een belangrijke rol. Bij al deze aspecten kunnen problemen ontstaan waardoor u niet meer kunt kauwen of slikken, moeilijker kunt slikken of waardoor u zich makkelijk kunt verslikken. Verslikken betekent dat er vloeistof of voedsel in de luchtpijp terechtkomt, in plaats van in de slokdarm. Dit kan een longontsteking veroorzaken. Normaal gesproken wordt dit voorkomen door het ophoesten, maar door een herseninfarct kan het zijn dat u niet of niet goed ophoest.

• Gezichtsvelduitval

  Dit wil zeggen dat een gedeelte van uw gezichtsveld aan één kant van uw ogen is uitgevallen. Vaak betreft het beide ogen. Er kan ook een stukje van het gezichtsveld voor een kwart uitgevallen zijn, dan is er sprake van een kwadranthemianopsie.
  Deze aandoening wordt veroorzaakt door een hersenbeschadiging, dus niet door een beschadiging van de ogen. 

• Coördinatie

  Hierdoor kunnen bewegingen langzamer en ongecoördineerd gaan, waardoor er problemen ontstaan bij het lopen. Deze bewegingen lijken op die van een dronken persoon.

• Veranderd gevoel

  Als er problemen zijn in het gevoel, dan ervaart u dat als een “doof” gevoel of tintelingen in een lichaamsdeel. Of het aanraken van lichaamsdelen voelt anders dan normaal. Ook kan het zijn dat de temperatuur van bijvoorbeeld water of pijn van de huid niet meer (goed) wordt gevoeld. Daarnaast komt het voor dat iemand niet meer goed voelt of zijn been krom of recht staat of niet voelt waar zijn of haar arm of been ligt, wanneer hij of zij er niet naar kijkt.

• Urineren

  Als gevolg van een beroerte kan urine-incontinentie optreden. Dit betekent dat u geen controle heeft over uw blaas. Problemen met het langer ophouden van urine en het optreden van ongewild urineverlies zijn dan het gevolg.
  Ook kan het zijn dat u niet meer kunt plassen of niet goed uitplast. Om de blaas leeg te maken, moet u dan regelmatig gecatheriseerd worden. Dit is het inbrengen van een slangetje in de blaas zodat de blaas kunstmatig geleegd kan worden. Het slangetje wordt weer verwijderd wanneer de blaas leeg is.

Cognitie (niet zichtbare gevolgen)

De lichamelijke beperkingen vallen de meeste mensen in de omgeving vaak direct op. Maar de ‘onzichtbare’ gevolgen zijn vaak minder opvallend en komen vaak ook pas later tot uiting.

• Vermoeidheid

  Veel mensen hebben na een beroerte last van (ernstige) vermoeidheid. Dit komt meestal vaak en langdurig voor. Het is niet altijd duidelijk waar deze vermoeidheid vandaan komt. Onderzoekers denken dat de vermoeidheid een direct gevolg is van de beschadiging in de hersenen zelf, maar dat het ook te maken kan hebben met lichamelijke en mentale inspanning. Dingen die vroeger vanzelf gingen, kosten nu enorm veel inspanning en energie. Vermoeidheid heeft invloed op uw lichamelijk, emotioneel en mentaal functioneren.

• Geheugen

  Over het algemeen kunnen mensen na beroerte de dingen van vroeger goed herinneren, maar kunnen zij nieuwe informatie niet of moeilijk onthouden. Hierbij kan vermoeidheid en een verminderde aandacht en concentratie een belangrijk rol spelen. Als u hier last van heeft, heeft dit ook een negatieve invloed op uw geheugen.

• Aandacht- en concentratieproblemen

  Problemen met aandacht en concentratie komen vaak voor na een beroerte en kunnen na verloop van tijd weer minder worden of zelfs verdwijnen. Aandacht- en concentratieproblemen uiten zich op verschillende manieren. Het kan zijn dat iemand zich moeilijk kan concentreren op bijvoorbeeld het volgen van een gesprek, het lezen van een boek of het kijken van een film. Of iemand kan sneller afgeleid zijn door allerlei prikkels in de omgeving, zoals een radio of gesprekken van andere mensen. Vaak is het daardoor lastig om meerdere dingen tegelijk te doen, zoals autorijden en tegelijkertijd een gesprek voeren met de bijrijder of koken en praten.
  Veel mensen ervaren dat het denken trager gaat en dat de informatie in de omgeving veel te snel gaat. Het kost na een beroerte veel meer moeite om bijvoorbeeld een gesprek of tv-programma te volgen. Ook activiteiten waarbij veel mensen aanwezig zijn, zoals een verjaardag, wordt daardoor door veel mensen als lastig ervaren. Ze hebben het gevoel dat de informatie te snel gaat om nog te kunnen volgen en te verwerken. Dit wordt vertraagde informatieverwerking of een vertraagd denktempo genoemd. Dit kan zich ook uiten in activiteiten waarin snel gehandeld moet worden, zoals in het verkeer, het sporten of bij bepaalde snelle werkzaamheden tijdens het werk.
   

• Verminderde flexibiliteit

  Een aantal mensen zijn na een beroerte niet meer zo flexibel als voorheen. Dit uit zich bijvoorbeeld in het moeilijk kunnen bedenken van een andere oplossing voor een probleem, wanneer ze vastlopen. Of ze hebben moeite met het uitvoeren van een ander plan, als iets niet loopt zoals zij gepland of uitgedacht hadden.

• Waarneming

  Iedereen herkent wel fouten die we soms hebben met het ruimtelijk waarnemen: we schatten bijvoorbeeld de afstand verkeerd in, waardoor we het kopje net naast de tafel plaatsen in plaats van erop. Of we denken dat er nog een trede van de trap komt, terwijl we al beneden staan. Dit soort situaties overkomt een beroerte-patiënt met een beschadiging van de rechter hersenhelft regelmatig. Hij of zij verwart links en rechts of kan de afstand tot een bepaald voorwerp niet goed inschatten. Dit kan gevolgen hebben voor handelingen die een goede ruimtelijke inschatting nodig hebben, zoals het aankleden.

• Plannen en organiseren

  Als gevolg van een beroerte zijn sommige mensen niet meer in staat om het leven goed te plannen en organiseren. Dit kan gevolgen hebben voor het organiseren van de dag, huishouden en werk. Het gevolg kan zijn dat iemand bijvoorbeeld het overzicht kwijtraakt bij uitvoering van complexe handelingen, zoals het bereiden van een maaltijd. Ook lukt het niet altijd meer om van tevoren te plannen welke spullen nodig zijn voor de activiteit. Dit uit zich bijvoorbeeld door naar de badkamer te gaan zonder de spullen mee te nemen die nodig zijn om te douchen.

Veranderingen in emotie en gedrag

Een deel van de beroerte-patiënten reageert net na de beroerte anders dan voorheen op (emotionele) gebeurtenissen. Ze reageren heftiger omdat ze hun gevoelens minder in de hand hebben en kunnen soms minder prikkels om zich hun heen verdragen, waardoor ze sneller geïrriteerd zijn.
Sommige mensen reageren impulsiever, agressiever of vloeken, terwijl ze dit vroeger nooit gedaan zouden hebben. Anderen zijn juist passiever, initiatieflozer en negatiever dan voorheen. En weer anderen zijn sneller geëmotioneerd en huilen of lachen veel sneller dan normaal. Ook worden sommige mensen na een beroerte als egoïstischer en meer op zichzelf gericht ervaren door hun omgeving. Ze hebben minder aandacht voor hun omgeving of partner. Maar ook het verlies van zelfstandigheid, zelfredzaamheid en het niet voor vol aangezien worden, kunnen frustraties, woede-uitbarstingen en gevoelens van machteloosheid en depressiviteit teweeg brengen. Er wordt ook wel gezegd: ‘het lijkt alsof mijn partner/mijn vader een ander karakter heeft gekregen ten opzichte van vroeger’.
Al deze reacties zijn een gevolg van de beschadiging die in de hersenen is ontstaan en/of doordat het leven ineens op de kop kan staan.

Zwangerschaps­wens na een beroerte

Een zwangerschapswens bij vrouwen die een beroerte hebben gehad roept vaak de nodige vragen op. Bijvoorbeeld of er een verhoogd risico is op een nieuwe beroerte tijdens of na de zwangerschap. En of er een verhoogd risico op zwangerschapscomplicaties is voor moeder en/of baby. Hoe zit het met de medicatie die ik momenteel gebruik? En welke anticonceptiemogelijkheden zijn er?

Adviesconsult

Deze vragen kunnen goed beantwoord worden in een zogenaamd preconceptioneel adviesconsult. Voor een preconceptioneel advies consult heeft u een verwijzing nodig, dit kan via uw behandelend arts (bijvoorbeeld neuroloog) of uw huisarts.
Bij dit consult spreekt u met een gynaecoloog over de risico’s en eventuele voorzorgmaatregelen die in uw geval nodig kunnen zijn voor, tijdens en na de zwangerschap. Dit gesprek vindt voorafgaand aan de eventuele zwangerschap plaats. Dat kan als u al een actieve kinderwens heeft, maar is ook mogelijk als u meer informatie wilt hebben zonder dat u op korte termijn zwanger wilt worden. Tijdens het consult kijken we zoveel mogelijk naar uw specifieke situatie en geven daar advies over. In het Radboudumc bespreken wij uw zwangerschapswens in een multidisciplinair team, om zo tot een zo goed mogelijk advies te komen.

Risico’s

Meestal is het risico op een nieuwe beroerte tijdens de zwangerschap heel klein, ook als een vrouw haar eerdere beroerte tijdens de zwangerschap kreeg. Wel is er een verhoogd risico op bloeddrukproblemen en beperkte groei van de baby tijdens de zwangerschap ten opzichte van vrouwen die nooit eerder een beroerte hebben doorgemaakt. Afhankelijk van de aanwezigheid van specifieke risicofactoren kunnen we een inschatting maken van de risico’s op zwangerschapscomplicaties.

Medicatie

Vaak krijgt u voorafgaand aan de zwangerschap andere medicatie voorgeschreven waarvan bekend is dat deze medicatie veilig is voor de baby zonder het risico voor de moeder te verhogen. Sommige medicijnen kunnen rondom de zwangerschap prima tijdelijk gestopt worden. Medicatieveranderingen moeten altijd in overleg met een arts plaatsvinden.

Anticonceptie

Tijdens het consult bij de gynaecoloog kunt u eventueel ook advies krijgen over anticonceptie. Vaak raden we bepaalde vormen van hormonale anticonceptie af bij vrouwen die op jonge leeftijd een beroerte hebben gehad. De gynaecoloog bespreekt betrouwbare alternatieven met u.

Erfelijkheid

Als er sprake is van erfelijke factoren, dan kunnen we tijdens het consult ook stilstaan bij genetische aspecten en eventuele overerving naar het kind. Eventueel kan u doorverwezen worden naar de afdeling Klinische Genetica voor aanvullende diagnostiek en counseling.

Extra controles

Tijdens het consult adviseert de gynaecoloog u over extra controles die u kunt laten doen tijdens een eventuele toekomstige zwangerschap. Deze adviezen worden ook in een uitgebreide brief naar uzelf en uw verwijzers gestuurd. 

Ervarings­verhaal

Eind 2015, op 45-jarige leeftijd, kreeg ik een herseninfarct. In no-time was ik op de SEH in het Radboudumc ziekenhuis.

Young Stroke Unit

Daar verliepen de onderzoeken en de behandeling gestroomlijnd. Op de Young Stroke Unit vertelde de neuroloog dat ik een herseninfarct had gehad. Dat was onwerkelijk en erg schrikken. Aanvullende informatie werd gegeven door de verpleegkundig specialist. Meerdere disciplines verschenen aan mijn bed en aanvullende onderzoeken werden gedaan. Door adequaat handelen kon ik al vlot met ontslag.

Dagelijks leven

Eenmaal thuis ontdekte ik mijn beperkingen. Aan mijn uiterlijk is niets te zien, maar cognitief ging het niet best. Vermoeidheid, vergeetachtig, concentratiestoornissen en last van prikkels, zoals licht en geluid. Gelukkig werd ik behalve door lieve mensen om mij heen ook goed opgevangen door de verpleegkundig specialist neurologie van het Radboudumc.

Nazorg en revalidatie

Regelmatig hadden we gesprekken over mijn herstel. Zij zag ook dat het cognitief niet goed ging. In overleg verwees zij me door naar de Sint Maartenskliniek, waar ik 7 maanden met succes heb gerevalideerd. Ik werd niet in het diepe gegooid na deze ingrijpende ziekte. Ik voelde me begrepen. Klachten werden serieus genomen en ik werd zeer goed geïnformeerd.

Ik ben blij dat ik in het Radboud terecht ben gekomen waar ze heel serieus bezig zijn met het begeleiden van jonge mensen met NAH. Of het nu door een CVA veroorzaakt is of door andere aandoeningen. Ik weet zeker dat deze intensieve en prettige zorg de reden is waarom ik nu, ondanks mijn beperkingen, heel positief in het leven sta.