Onderzoeken en Behandelingen alvleesklierkanker

Wat is alvleesklier­kanker?

Alvleesklierkanker is een kwaadaardige tumor in de alvleesklier. Het is een ernstige ziekte. In Nederland krijgen ongeveer 2.500 mensen per jaar alvleesklierkanker.

• Alvleesklierkanker

  Alvleesklierkanker is een kwaadaardige tumor in de alvleesklier. Deze tumor kan doorgroeien in omliggende organen en kan uitzaaien naar de lymfeklieren, longen, lever en het buikvlies. De tumor zit meestal in de kop, maar soms (ook) in het midden of de staart.

  Alvleesklierkanker wordt vaak pas laat ontdekt. Vaak is de tumor dan al uitgezaaid of doorgegroeid in omliggende organen. Genezing is dan meestal niet meer mogelijk. Alleen als de kanker helemaal weggehaald kan worden met een operatie kun je genezen van alvleesklierkanker. Patiënten kunnen wel een behandeling krijgen om de ziekte te remmen en klachten te verminderen.  Dit heet dan een palliatieve behandeling.

  Per jaar worden 650 - 700 patiënten met alvleesklierkanker in Nederland geopereerd. Binnen Nederland is afgesproken om de operatie alleen in 15 gespecialiseerde ziekenhuizen uit te voeren. Het Radboudumc is een van deze ziekenhuizen. Per jaar worden hier 80 patiënten met alvleesklierkanker geopereerd. 

   

• Over de alvleesklier

  Ligging

  De alvleesklier, ook wel het pancreas genoemd, ligt boven in de buikholte. De alvleesklier ligt achter de lever en de maag en vóór de wervelkolom, de holle lichaamsader en de grote buikslagader (aorta). De alvleesklier bestaat uit:

  • een hoofd/kop (caput),
  • een lichaam (corpus)
  • een staart (cauda).

  De kop van de alvleesklier ligt tegen de twaalfvingerige darm aan en de staart ligt tegen de milt. Het onderste deel van de galweg loopt dwars door de kop van de alvleesklier. Tumoren in dit deel van de galweg kunnen ingroeien in de alvleesklier. Ze geven dan dezelfde verschijnselen als alvleesklierkanker.  

  

  Grootte
  Normaal gesproken is de alvleesklier bij een volwassen persoon 12 tot 15 cm lang en weegt tussen de 70 en 100 gram.

  Werking
  De alvleesklier maakt hormonen en enzymen aan die belangrijk zijn voor de vertering van voedsel en het regelen van de suikerspiegel in het bloed.

• Klachten

  Meestal zit de tumor al langer in de alvleesklier voordat u klachten krijgt. U kunt last hebben van:

  • zeurende pijn boven of midden in de buik
  • beroerd voelen
  • verminderde eetlust
  • diarree (specifiek vette, plakkerige ontlasting) en gewichtsverlies

  Soms sluit een tumor in of rond de kop van de alvleesklier de galwegen af. Hierdoor kunt u last hebben van:

  • geelzucht
  • dunne lichtgekleurde ontlasting
  • donkere urine
  • gewichtsverlies
  • jeuk over het gehele lichaam

• Oorzaak

  Het is niet duidelijk hoe alvleesklierkanker ontstaat. Wel lijkt het risico om alvleesklierkanker te krijgen groter bij mensen die:

  • roken,
  • erg veel alcohol drinken,
  • overgewicht hebben,
  • een langdurige ontsteking hebben van de alvleesklier (chronische pancreatitis).

  Mogelijk komt het ook iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij sommige mensen speelt erfelijkheid een rol. Hierover weten we nog maar weinig. Daar wordt onderzoek naar gedaan.

• Aantal patiënten

  In Nederland krijgen ieder jaar ruim 2.500 mensen alvleesklierkanker. 

  • De meeste patiënten (80 %) zijn tussen 60 en 80 jaar
  • De gemiddelde leeftijd bij diagnose is 65 jaar
  • Mensen die jonger zijn dan 45 jaar kunnen wel alvleesklierkanker krijgen, maar dit is zeldzaam.

• Overlevingskansen

  Alleen als de kanker helemaal weggehaald kan worden met een operatie kunt u genezen van alvleesklierkanker. Helaas komt niet iedereen in aanmerking voor een operatie. Alleen als er geen uitzaaiingen zijn én de tumor niet uitgebreid verbonden is met de bloedvaten in de omgeving is een operatie mogelijk. Daarnaast moet u fit genoeg zijn voor de operatie. Van alle patiënten met alvleesklierkanker kan maar 1 op de 5 (20%) patiënten geopereerd worden. 

Onderzoeken om de diagnose te stellen

Als u symptomen vertoont die kunnen passen bij alvleesklierkanker, kunt u het beste naar de huisarts gaan. Deze zal u lichamelijk onderzoeken. Als uw huisarts een verdenking op alvleesklierkanker heeft, verwijst hij of zij u door naar een specialist. De specialist doet enkele onderzoeken om vast te stellen of u alvleesklierkanker heeft, en zo ja hoe ernstig de kanker is.

De uitslag

Nadat alle onderzoeken zijn afgerond worden de uitslagen besproken in een multicisciplinair overleg (MDO). Aan de hand van de uitslagen wordt het duidelijk of u wel of geen alvleesklierkanker heeft en hoe uitgebreid de ziekte is. Ook wordt er in het team bekeken of en zo ja welke behandelmogelijkheden er voor u zijn. 

CT-scan

CT staat voor computer tomografie. Een CT-scan is een methode om gedetailleerde foto's van het lichaam te maken. Hierop is een eventuele tumor in de alvleesklier vaak zichtbaar. Bovendien is vast te stellen of de tumor in de omgeving is doorgegroeid en of u uitzaaiingen heeft in lymfeklieren, buikvlies of andere organen.

Echografie

Met een echografie kunnen uw lever, galwegen en alvleesklier zichtbaar gemaakt worden op een beeldscherm. Zo kan de arts een mogelijke tumor zien, of andere oorzaken van uw klachten zoals galstenen of een ontsteking. Soms wordt er niet voor een echo gekozen maar direct een CT-scan gemaakt.

MRI-scan

MRI staat voor magnetische resonantie beeldvorming. Een MRI-scan is een methode om op een andere manier dan de CT-scan gedetaileerde foto’s te maken van het lichaam. MRI is met name van aanvullende waarde op het moment dat er naar aanleiding van de CT-scan twijfel is over de aard van bepaalde afwijkingen in de alvleesklier of lever.

MRCP

Een MRCP is een speciale vorm van een MRI. De galwegen, het begin van de dunne darm en de alvleesklier zijn erop te zien.

Endoscopie

Endoscopie betekent letterlijk ‘binnen kijken’. Het is een methode waarbij een flexibele camera via de mond in de maag en twaalfvingerige darm kan worden gebracht om de organen van binnen te bekijken. Specifieke vormen van endoscopie zijn de EUS (endoscopische ultrasonografie) en de ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie).

• Met de EUS kunnen hele betrouwbare beelden van de alvleesklier gemaakt worden door middel van echografie door de maag of darmwand heen. Bovendien kan in een afwijkend gebied geprikt worden om weefsel te verkrijgen (biopt). Dit weefsel kan dan onder de microscoop worden onderzocht om te zien of het kanker is of iets anders.
• Een ERCP wordt vooral verricht bij afsluiting van de galbuizen. Bij een ERCP wordt contrastmiddel in de galbuizen en alvleesklierbuis gespoten waardoor onregelmatigheden aan deze buizen kunnen worden bekeken. Ook kan er weefsel verkregen worden (biopt) en een buisje (stent) in een dichtzittende galbuis geplaatst worden om geelzucht te behandelen.

Punctie

Bij een punctie prikt de arts met een dunne naald in het afwijkende weefsel en zuigt cellen op. De MDL-arts kan een punctie doen vanuit de darm tijdens een endo-echo onderzoek.

Een punctie kan ook van buitenaf gebeuren, met een naald door de huid. De arts (radioloog) kijkt dan met behulp van een echo of CT-scan waar het beste geprikt kan worden om een stukje van de tumor te verzamelen.

Vervolgens onderzoekt de patholoog de cellen in het laboratorium onder de microscoop, en kan dan zien of het om alvleesklierkanker gaat.

Een punctie is meestal nodig als de alvleesklierkanker niet meer weggehaald kan worden met een operatie, bijvoorbeeld bij uitzaaiingen in de lever. De cellen laten dan zien welke behandeling u kunt krijgen.

Doel van de behandeling

Alvleesklierkanker wordt vaak pas laat ontdekt. Vaak is de tumor dan al groot of uitgezaaid. Behandelingen kunnen met verschillende doelen gebeuren: curatief (op genezing gericht) of palliatief (op klachten vermindering gericht). Soms wordt ervoor gekozen de kanker niet meer te behandelen. Dan richt de begeleiding zich puur op verminderen van eventuele klachten en op de kwaliteit van leven.

• Curatieve behandeling

  Wanneer de behandeling op genezing gericht is, noemen we het een curatieve behandeling. Bij alvleesklierkanker is er alleen kans op genezing als er geen uitzaaiingen zijn en de kanker met een operatie verwijderd kan worden. Een operatie kan niet bij iedereen en hangt bijvoorbeeld af van de uitgebreidheid van de kanker en uw conditie. Ongeveer 1 op de 5 patiënten kan geopereerd worden. Door vooraf chemotherapie te geven (soms in combinatie met bestraling) kunnen sommige patiënten die eerst niet voor operatie in aanmerking kwamen alsnog geopereerd worden.

• Palliatieve behandeling

  Het kan zijn dat u geen operatie kunt krijgen of er voor kiest om niet geopereerd te worden. In dat geval kunt u vaak wel kiezen voor een behandeling waardoor u mogelijk langer leeft. Dit heet een palliatieve behandeling. Het doel van deze behandeling is om zo min mogelijk klachten te ervaren met een zo goed mogelijke kwaliteit van leven; en indien mogelijk langer te leven.

• Behandeling gericht op de kwaliteit van leven

  U kunt er ook voor kiezen om géén anti-kanker behandeling te starten. Dan richt de begeleiding zich puur op verminderen van eventuele klachten en op de kwaliteit van leven.

Wel of niet (doorgaan met) behandelen

De meeste behandelingen bij alvleesklierkanker hebben bijwerkingen. Het is belangrijk om samen met uw arts te kijken of de voordelen van een behandeling groter zijn dan de mogelijke nadelen.

U kunt ook op elk moment besluiten om te stoppen met een behandeling als deze bijvoorbeeld te zwaar wordt voor u of steeds minder goed werkt. Misschien wilt u niet (meer) naar het ziekenhuis of vindt u andere dingen belangrijker, bijvoorbeeld om de tijd die u nog heeft op een zo prettig mogelijke manier door te brengen.

Het helpt om te praten over wel of niet (doorgaan met) behandelen, bijvoorbeeld met uw partner, kinderen, vrienden, arts of verpleegkundige.

Het is ook goed om met hen te praten over wat u belangrijk vindt nu u een ernstige ziekte als alvleesklierkanker heeft en wat uw wensen en grenzen zijn. U kunt hier ook u met uw arts over praten.

Wilt u hulp bij het nadenken over wensen voor zorg en behandeling? Gebruik dan de keuzehulp op thuisarts.nl.

Behandeling van alvleesklier­kanker

Welke behandeling voor u het meest geschikt is, hangt af van waar in de alvleesklier de kanker groeit, of er sprake is van uitzaaiingen of doorgroei in de omliggende organen, en uw algehele conditie. Uw arts bespreekt de mogelijkheden en kiest samen met u de juiste behandeling.

De behandeling kan als doel hebben om te genezen of als dat niet meer mogelijk is de ziekte te remmen. Er is alleen maar kans op genezing op het moment dat er geen uitzaaiingen zijn en de kanker met een operatie verwijderd kan worden. Als er sprake is van uitzaaiingen of als de kanker niet met een operatie verwijderd kan worden, kunt u chemotherapie krijgen. Dit heeft als doel de ziekte te remmen. In sommige situaties is na chemotherapie alsnog een operatie mogelijk.

Nazorg en ondersteunende zorg

Kanker en de behandeling van kanker kunnen zwaar zijn voor u en uw naasten. Niet alleen kunt u last hebben van lichamelijke klachten, ook op persoonlijk vlak kunnen u en uw naasten tegen dingen aanlopen.

Uw casemanager bespreekt met u welke problemen u mogelijk ervaart op lichamelijk emotioneel, sociaal, praktisch en spiritueel gebied. Geef aan waar u tegenaan loopt dan kunnen de casemanager en behandelend arts samen met u kijken wie u het beste kan ondersteunen.

Aanvullende informatie

De volgende websites kunnen u voorzien in extra informatie rondom uiteenlopende onderwerpen die mogelijk relevant zijn voor u.

• Over de gevolgen

  Lees meer over de gevolgen op:

  • Thuisarts.nl
  • Kanker.nl
  • Consultkaart
  • Keuzehulp 
  • Dutch Pancreas Cancer Group (DCPG)
  • Living With Hope

• Voeding

  Lees meer over voeding op:

  • Thuisarts.nl
  • Voeding en Kanker
  • Radboudumc.nl
    • Het gebruik van pancreasenzymen
    • Vetgehaltes in voedingsmiddelen

   

• Lotgenoten

  Om in contact te komen met lotgenoten kunt u kijken op:

  • Living With Hope
  • Mariekenhuis

• Werk en kanker

  Op de overzichtskaart Werk & Kanker vindt u antwoord op belangrijke vragen over werk. Ook ziet u bij wie u terecht kunt met vragen.

  • Overzichtskaart Werk & Kanker