Duurzame bedrijfsvoering

Onze CO2 footprint

Het Radboudumc berekent jaarlijks de CO₂-voetafdruk om te bezien in hoeverre we op de goede weg zijn naar een klimaatneutraal en circulair Radboudumc in 2050. Hiervoor gebruiken we een model dat door Royal Haskoning DHV voor de universitair medische centra is opgesteld. In dit model wordt een onderverdeling gemaakt tussen scope 1 (directe emissies), scope 2 (indirecte emissies door energie-opwekking) en scope 3 (overige emissies). Scope 3 omvat voornamelijk emissies veroorzaakt door mobiliteit, textiel en afval. De indirecte uitstoot via de inkoop van onze goederen en diensten maakt geen onderdeel uit van dit model. Bij de registratie van vervoersbewegingen en textiel wordt gedeeltelijk gebruik gemaakt van aannames. Stapsgewijs zetten we ons in om deze registratie te verbeteren.

Voor 2023 ziet die berekening er als volgt uit: 

Klik hier om de infographic in het groot te openen.

De CO₂-voetafdruk in 2023 is met 4,2% gedaald ten opzichte van 2022. De grootste daling wordt veroorzaakt door ons verminderde gasverbruik (1.407 ton minder CO₂ ten opzichte van 2022) en minder afval (1.508 ton minder CO₂ ten opzichte van 2022).

CO₂-historie

Onze voetafdruk van de afgelopen jaren:

• 2023: 34.274 ton CO₂ (daling van 4,2%)
• 2022: 35.782 ton CO₂ (daling van 12,2%)
• 2021: 39.420 ton CO₂ (daling van 3%)
• 2020: 40.784 ton CO₂ (daling van 25%)
• 2019: 54.284 ton CO₂ (daling van 5,3%)
• 2018: 57.340 ton CO₂ (daling van 3,5%)
• 2017: 59.450 ton CO₂ (daling van 2,5%)

Afval en circulariteit

Het Radboudumc zet zich in voor een transitie naar een circulaire bedrijfsvoering. In een circulaire bedrijfsvoering worden alle afvalstoffen weer opnieuw gebruikt als grondstof. In het Rijksbrede programma ‘Nederland Circulair in 2050’ staat de deeldoelstelling beschreven om 50% minder grondstoffen te gebruiken in 2030. Het Radboudumc zet in op het voorkomen van afval en het stimuleren van recycling, waarbij het 10 R-model als leidraad gebruikt wordt.

Hieronder een overzicht van de afvalstromen van de afgelopen vijf jaar (in kg):

In 2019 hebben we onze afvaldoelstelling geformuleerd om 20% reductie van restafval te hebben in 2025 ten opzichte van 2019. In 2023 hebben we een reductie gerealiseerd van 15% ten opzichte van 2019. Naar aanleiding van de in 2022 ondertekende Green Deal ‘Samen werken aan duurzame zorg’ is deze afvaldoelstelling gewijzigd. We streven nu naar maximaal 25% restafval van het totaal in 2030. De gerealiseerde daling van het restafval is waarschijnlijk te danken aan onze inzet op het terugdringen van verspilling, het stimuleren van duurzamere herbruikbare varianten en het verbeteren van de afvalscheiding. Ons maatschappelijk verantwoord inkoopbeleid, dat in 2021 werd ingevoerd, werpt mogelijk ook zijn vruchten af. In 2023 bedroeg het aandeel restafval 64%. Het totale afval is ten opzichte van 2019 afgenomen met 8,3%. Het recyclebare deel in 2023 bedraagt 21% van het totaal (2022: 19%).

Overige toelichting op de afvalcijfers

• De stijging van de hoeveelheid glas is te verklaren doordat de eerste vier maanden van 2022 het glas niet is gewogen door de afvalinzamelaar. In 2023 is alles gewogen. Een verklaring voor de licht toenemende stijging zal de verbeterde afvalscheiding zijn.
• De sterke afname van de hoeveelheid specifiek ziekenhuisafval (onder andere infectieus afval) ten opzichte van 2022 heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met een wijziging van de regels in het tweede kwartaal van 2023 hoe om te gaan met COVID-19 afval en door een afname van het aantal patiënten met COVID-19.
• De afname van bijna 40% van plastics heeft te maken met het feit dat de eerste acht maanden van 2023 het plastic door een fout bij de afvalinzamelaar is verwerkt als restafval.
• In 2023 is gestart met het gescheiden inzamelen van kinderluiers (4.140 kg). In 2024 wordt bekeken of ook het incontinentiemateriaal van volwassenen gescheiden ingezameld kan gaan worden.

In 2023 zijn we een proef gestart om piepschuim gescheiden in te zamelen. In 2023 is 758 kg afgevoerd naar een bedrijf dat dit materiaal inzet voor eigen productie.

Duurzame bouw

Duurzaamheid is één van de uitgangspunten in onze bouwplannen. Het ontwerp van ons nieuwe hoofdgebouw voldoet bijvoorbeeld aan de hoogste duurzaamheidseisen met het BREEAM excellent keurmerk. 

Het BREEAM-keurmerk

Het Radboudumc realiseert toekomstbestendige huisvesting: compactere gebouwen waarin we door een intensivering van ruimtegebruik en flexibeler inzet van voorzieningen, een andere duurzame manier van werken faciliteren. Bij de bouw en renovatie van onze gebouwen is er nadrukkelijk ook aandacht voor duurzaam bouwen. Een duurzaam gebouw is meer dan een energiezuinig gebouw. Er wordt bijvoorbeeld ook gekeken naar de levensduur van het gebouw, energiebesparende technologieën en de inheemse beplanting in de omgeving van het gebouw. In onze bouwplannen zijn gevels, vloeren en daken extra geïsoleerd om een zo laag mogelijk energiegebruik te realiseren. Ook worden zonnecellen geplaatst om duurzame energie op te wekken. Tegelijkertijd is het ontwerp ontwikkeld met het doel om zo veel mogelijk daglicht naar binnen te halen. Ook is het gebouw voorzien van groene patio’s en daktuinen. Voor alle gebouwen, ook degene die worden gerenoveerd, streven we naar BREEAM certificering.   

Kwalificatie excellent behaald

BREEAM waardeert de mate van duurzaamheid van gebouwen en gebieden in 5 klassen en is onafhankelijk. Voor het ontwerp van het A-gebouw hebben we in februari 2018 de kwalificatie Excellent behaald. Hiermee is het Radboudumc het eerste universitair medisch centrum in Nederland dat dit certificaat ontvangt. Bekijk de innovatieve en milieuvriendelijke uitgangspunten van gebouw A.
 

Meer weten over onze bouwplannen kijk dan hier. 

Energie

Het Radboudumc heeft zich geconformeerd aan de doelstellingen uit het klimaatakkoord en de Green Deal Samen werken aan duurzame zorg. Dat betekent dat we gaan voor 55% reductie van onze directe CO₂-uitstoot in 2030 ten opzichte van ons referentiejaar 1998. Het Radboudumc heeft deze verplichting al ruim gehaald. De directe CO₂-uitstoot komt voornamelijk van ons gasverbruik. In 2023 was onze reductie ruim 62% ten opzichte van ons referentiejaar 1998. In 2023 hebben we besloten een van onze stoomketels te vervangen door een duurzamere e-boiler.

Gas

Hoewel 2023 maar heel iets kouder was dan 2022, is ons gasverbruik in 2023 wel met ruim 16% afgenomen ten opzichte van 2022. Hier is het effect van het uitzetten van de verwarming in de oude gebouwen aan de westzijde duidelijk waarneembaar. Ook het verder reduceren van ons stoomverbruik heeft een gunstig effect op het gasverbruik.

Klik hier om de infographic in het groot te openen.

Klik hier om de infographic in het groot te openen.

Elektriciteit

Ons elektriciteitsverbruik is in 2023 (55,6 miljoen kWh) nagenoeg gelijk als in 2022. Een groot deel van ons elektriciteitsverbruik wordt gebruikt voor de koeling van onze gebouwen. In 2023 was de zomer relatief koud, waardoor er minder stroom is verbruikt voor deze koeling. Als wij de daarvoor gebruikte stroom niet meerekenen, is er 0,4% meer elektriciteit verbruikt dan in 2022. Hoewel de toename van ons stroomverbruik niet echt gewenst is, is het goed te verklaren omdat wij een aantal processen van gas omzetten naar elektriciteit. Onder andere in het onderwijsgebouw wordt het warm tapwater nu lokaal elektrisch verwarmd in plaats van de oude centrale gasgestookte ketels. Dit compenseert volledig de gehoopte daling als gevolg van de sluiting van de oudere gebouwen, waardoor het totale elektriciteitsverbruik van het Radboudumc nagenoeg gelijk is gebleven.

Klik hier om de infographic in het groot te openen.

Water

Na de daling in de coronajaren was er in 2022 een piek in het watergebruik, met een verbruik van 236.000 m³. In 2023 hebben wij met 220.000 m³ water weer minder verbruikt. Als wij over de afgelopen jaren kijken, zit er een dalende lijn in ons waterverbruik.

Klik hier om de infographic in het groot te openen.

Groene campus

Het Radboudumc zet zich samen met de Radboud Universiteit in op het vergroenen van de campus Uit diverse onderzoeken blijkt dat een groene omgeving goed is voor de gezondheid. Tevens is het goed tegen de hitte en zorgt het voor wateropname bij stevige hoosbuien.  
Zo zijn er al diverse  maatregelen zijn reeds genomen. Zo zorgen wij er bijvoorbeeld voor dat het regenwater terugstroomt in de grond. Dit gebeurt via zogenaamde ’wadi’s  (infiltratiebedden) en middels ondergrondse kratten en speciale infiltratierioleringen. Nagenoeg alle gebouwen en parkeerplaatsen op de campus zijn aangesloten op dit systeem. Op deze wijze worden waterzuiveringsinstallaties minder belast en stroomt het opgevangen hemelwater sneller naar het grondwater.
Andere voorbeelden zijn de diverse ingezaaide bloemenmengsels, het plaatsen van meerdere insectenhotels en vleermuiskasten. Ooklaten we steeds vaker dood hout liggen in onze bosachtige omgevingen. En natuurlijk de bijenkasten op ons eigen terrein.  

In 2019 hebben Radboudumc en Radboud Universiteit actief geparticipeerd in Operatie Steenbreek “Stenen eruit, groen erin?”

Medicijnen uit afvalwater

Het Radboudumc zet zich actief in voor afvalwater waar minder medicijnen in zitten. We hanteren hierbij een driesporenbeleid, de zogenoemde ‘trias pharmaceutica’.
 
Het eerste spoor gaat uit naar het ‘voorkomen’ dat medicijnen in het afvalwater terecht komen. Het voorschrijfbeleid speelt hierbij een belangrijke rol. Het terugdringen van polyfarmacie, de situatie, waarin patiënten meer dan vijf medicijnen per dag slikken, is een voorbeeld. Afbouw van medicatie kan bijdragen aan meer kwaliteit van leven en duurzamere zorg.
Een ander voorbeeld is het gebruik van water in plaats van jodiumhoudend contrastmiddel in bepaalde CT abdomen onderzoeken. Uit onderzoek blijkt dat water net zo goed of zelfs beter werkt dan contrastmiddel.
 
Het tweede spoor is het voorschrijven van minder milieubelastende medicijnen. RIVM doet hier onderzoek naar. We volgende deze onderzoeken op de voet.
 
Het derde spoor is het zuiveren van het afvalwater. Het is immers niet te voorkomen dat medicijnresten in ons afvalwater terecht komen. In 2020 worden de resultaten bekend van een vierjarig onderzoek naar de mogelijkheden om medicijnen uit het afvalwater af te breken met behulp van plasma geactiveerd water.
 
We zoeken actief de samenwerking op met partners uit de geneesmiddelenketen, zoals het ministerie van I&W.

Vervoer

De vervoersbewegingen van en naar het Radboudumc veroorzaken ongeveer een kwart van onze CO2 footprint. Mede om deze reden is er veel aandacht voor duurzamere vervoerswijzen. We stimuleren de fiets en het openbaar vervoer en demotiveren het autogebruik. Diverse maatregelen zijn genomen en zullen nog genomen worden.

We werken hierbij ook samen met partners, bijvoorbeeld in het samenwerkingsverband Duurzaam bereikbaar Heijendaal.

Meer informatie

• Leenfiets
• Fietsplan
• Fietsenmaker
• Fietsenstalling
• Duurzaam bereikbaar Heyendaal
• Radboud International Travel Challenge (medewerkers)

Beleid (zakelijke) vliegreizen

In 2020 hebben het College van Bestuur van de Radboud Universiteit en de Raad van Bestuur van het Radboudumc het gezamenlijke duurzaam vliegbeleid vastgesteld. Onderstaand de aanleiding en een korte introductie en een samenvatting van het beleid:

Aanleiding

Duurzaamheid is sterk verankerd in de nieuwe strategie a significant impact van de Radboud Universiteit: ‘We dragen bij aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen’. Hetzelfde geldt voor het Radboudumc. Duurzaamheid is één van de zes strategische speerpunten. Samen hebben de organisaties hun duurzame ambitie uitgewerkt in het Duurzaamheidsbeleid. Een van de vier ambities luidt: ‘Wij gaan voor klimaatneutraal’.

Vliegreizen dragen in belangrijke mate bij aan het broeikaseffect. De hoeveelheden CO2-emissies en andere schadelijke stoffen die veroorzaakt worden door vliegen zijn namelijk erg groot. Zo zorgt een retourvlucht naar New York bijvoorbeeld voor 2,6 ton CO2-uitstoot per persoon. Dit staat gelijk aan een derde van de gemiddelde jaarlijkse uitstoot van een Europeaan en meer dan één keer de uitstoot die een individueel persoon zou mogen hebben, ervanuit gaande dat we onder de twee graden opwarming van de aarde uit het Klimaatakkoord Parijs willen blijven. Een vliegreis belast het milieu maar liefst zeven tot elf keer zoveel als dezelfde reis per trein. Het verschil is het grootst op een korte reisafstand (minder dan 750 kilometer). Verder draagt een vliegreis twee tot vier keer zoveel bij aan het broeikaseffect als dezelfde reis per auto. Ook hier is het verschil het grootst op de korte afstand.

In de tweede plaats klinkt in de wereld om ons heen, alsmede binnen beide organisaties, de roep om minder te vliegen steeds luider. Er is sprake van een groeiend bewustzijn over de schadelijke gevolgen van vliegreizen, geïllustreerd door nieuwe termen als ‘vliegschaamte’, recent is de zogenaamde vliegtaks aangenomen in de Tweede Kamer en de mogelijkheden om op afstand met elkaar in contact te zijn met behulp van audiovisuele middelen nemen toe. Uit het onderzoek ‘De toekomst van internationale zakenreizen’ (2019) dat in opdracht van het Radboud Green Office is uitgevoerd door studenten van de HAN blijkt dat op dit moment bijna de helft van de medewerkers van de Radboud Universiteit en het Radboudumc zich niet gestimuleerd voelt om duurzaam te reizen. Terwijl ruim 80% van de medewerkers vindt dat de organisaties meer maatregelen moeten treffen om de ecologische voetafdruk van internationale zakenreizen te verkleinen.

Maatregelen periode 2020 – 2022

Het terugdringen van zakelijke vliegreizen verlangt in de eerste plaats van eenieder bewustwording over de schadelijke effecten van vliegen, kennis van de alternatieven en daarmee een verandering van gedrag en gewoontes. Het voornaamste doel van dit beleid is dan ook dat iemand zelf een goede afweging kan maken ten aanzien van zijn of haar dienstreis. Dit beleid heeft dan ook niet tot doel dat het ervaren wordt als een ‘moeten’, het waarom staat centraal. Dit dient ondersteund te worden door organisatorische veranderingen, eventuele investeringen en aanvullend onderzoek. Er wordt gestart met de volgende activiteiten om dit doel te bereiken:

• Opstellen en uitvoeren van een communicatieplan om bij medewerkers te werken aan bewustwording van de impact van vliegen en het vergroten van kennis om deze impact te verkleinen. Ambassadeurs en best practices die laten zien dat het anders kan, krijgen hierin een plek. Het principe van Avoid, Book an alternative, Compensate (ABC) wordt hierbij als uitgangspunt gehanteerd.
• Het centraal organiseren van het boeken van internationale reizen. Door de reis te boeken via een reisagent wordt men ontzorgd en ontstaat er tevens beter zicht op reisdata. Via deze reisagent wordt de CO2-uitstoot van gemaakte reizen gecompenseerd. De manier waarop wordt gecompenseerd en welke kosten hiermee gemoeid zijn, wordt nader uitgewerkt.
• Niet meer vliegen naar steden die binnen zeven uur met duurzame alternatieven te bereiken zijn. Wanneer de reistijd met vliegtuig en trein gelijk is, reist men met de trein. Uitzonderingen hierop zijn in bijzondere gevallen mogelijk (in overleg). De implementatie van deze maatregel dient nader uitgewerkt te worden met betrokkenen. Hierbij is tevens aandacht voor de vraag hoe deze zeven uur precies berekend wordt.
• Nader onderzoek naar de behoefte aan en mogelijkheden van (gezamenlijke) video conferencing. Naar aanleiding van dit onderzoek zal het mogelijk zijn om een inschatting te maken van de benodigde investering om deze voorzieningen een goed alternatief te laten vormen voor een fysiek bezoek aan bijvoorbeeld een congres of vergadering.
• Een aantal maatregelen kunnen ook toegepast worden op subsidie aanvragen voor studentenreizen. Voor een uitwerking hiervan wordt samengewerkt met StudentLife en de input gevraagd van geïnteresseerde studenten.

In ieder geval na één jaar worden bovenstaande maatregelen geëvalueerd, om volgende stappen te bepalen ten behoeve van het realiseren van het gewenste eindbeeld: een zo laag mogelijk ecologische voetafdruk van onze zakelijke reizen. Constant zal onderzocht worden welke manieren er zijn om extra op de CO2-uitstoot te besparen, zoals het boeken van directe vluchten in plaats van indirecte, het enkel nog economy class vliegen, het werken met een CO2-budget, compensatie van vluchten, met minder personen tegelijk afreizen naar meetings en congressen etcetera.

Organisatie

Voor de implementatie van bovenstaand beleid en de bijbehorende communicatiecampagne wordt door programmadirecteur duurzaamheid Radboud Universiteit en strategisch adviseur duurzaamheid Radboudumc in samenwerking met alle betrokkenen een plan opgesteld.

Bekijk ook

Duurzaam internationaal reizen (alleen zichtbaar voor medewerkers)