Samenwerking in 2020

‘Hier krijg ik energie van’ Yvonne Berk over Longkankernet

Radboudumc, Bernhoven, CWZ, Elkerliek, Jeroen Bosch Ziekenhuis en Maasziekenhuis Pantein werken samen onder de naam Longkankernet bij onderzoek, innovatie en de behandeling van longkanker. Het eerste resultaat van de samenwerking is dat immunotherapie nu beschikbaar is bij al deze ziekenhuizen. Longarts Yvonne Berk van het CWZ vertelt over deze bijzondere samenwerking en de mijlpalen in 2020.

Hoe kijk je terug op 2020?

‘We begonnen 2020  met veel enthousiasme om de innovatieagenda van Longkankernet uit te  werken die we in 2019 hadden samengesteld. We zaten vol goede plannen. Toen kwam de coronacrisis en werd het een raar jaar. Ik ben er erg trots op, dat we ondanks die coronacrisis toch veel hebben bereikt met Longkankernet. Door de samenwerking die we neer hebben gezet, hebben we elkaar beter leren kennen. De lijntjes zijn korter, we zijn kritisch naar elkaar, we durven meer te delen, we schakelen sneller en dat helpt om de zorg voor patiënten met longkanker te verbeteren. Dat heeft mij energie gegeven afgelopen jaar.’

Welke mijlpalen waren er vorig jaar voor Longkankernet?

‘We hebben een goed functionerend multidisciplinair overleg (MDO) opgezet, waarin alle patiënten worden besproken die een systemische longkankerbehandeling moeten krijgen, dus een behandeling met medicijnen als chemo- of immunotherapie. In dat MDO zitten moleculair biologen, pathologen en longartsen vanuit de betrokken ziekenhuizen, soms ook een apotheker. De mooiste mijlpaal is wat mij betreft dat nu in alle ziekenhuizen van Longkankernet immunotherapie gegeven mag worden. Patiënten konden daarvoor in de regio eerst alleen naar het Radboudumc. Doordat we ons in dit samenwerkingsverband hebben georganiseerd – een vereiste van de zorgverzekeraars om immunotherapie aan te mogen bieden – kunnen patiënten nu ook in de andere ziekenhuizen terecht. Na bespreking in het MDO krijgen ze in hun ‘eigen’ ziekenhuis dichtbij huis dezelfde behandeling, met dezelfde kwaliteit als in de andere ziekenhuizen.’

Hoe merk je de impact van Longkankernet?

‘Door het samenwerkingsverband staan we als zorgprofessionals allemaal op scherp. Alles wat we doen, is gericht op het nog verder verbeteren van kwaliteit van zorg. En dat delen we graag met elkaar. Dat is voelbaar. Ik merk dat bijvoorbeeld als bij patiënten de immunotherapie onvoldoende helpt. Veel makkelijker dan voorheen, kan ik mijn patiënten nu verwijzen voor een behandeling in studieverband. We weten nu ook veel beter wat er in studieverband mogelijk is. Ook bij zeldzame mutaties kan ik nu sneller en makkelijker verwijzen. We snappen dan allemaal de urgentie, bespreken en regelen het vervolgens snel en goed voor de patiënt. De impact van Longkankernet voor patiënten met longkanker in deze regio is groot.’

Wat verwacht je van 2021 voor deze bijzondere samenwerking?

‘In 2021 gaan we meerdere punten van onze innovatieagenda verder uitwerken, zoals het opzetten van een scholingscyclus, het nog verder afstemmen van alle protocollen, het gezamenlijk doen van wetenschappelijk onderzoek en het verder ontwikkelen van een kwaliteitscyclus. Zelf ben ik bezig met de scholingscyslus en de mogelijkheid om immunotherapie thuis te kunnen geven. Verder verwacht ik nog een uitbreiding van Longkankernet, al moeten we ervoor oppassen dat het niet te groot wordt. Ik denk dat dat de samenwerking in de weg zou gaan zitten. Maar we gaan met veel positieve energie samen door. Dat moet ook, ondanks corona. Want de patiënten blijven komen en ze verdienen de best mogelijke zorg.’

Ziekenhuis­verplaatste zorg

De juiste zorg, op de juiste plek. Dichtbij als het kan, verder weg als het moet. Dat gunnen we onze patiënten. Op verschillende manieren werkten we daar in 2020 aan, waaronder met de 'ziekenhuisverplaatste zorg'. Dit is zorg die in de thuissituatie van de patiënt wordt geleverd door een specialistisch verpleegkundige van de reguliere thuiszorg, onder regie van een medisch specialist van het Radboudumc. Hieronder twee voorbeelden.

Immuuntherapie thuis

‘Onze patiënten die voor een melanoom thuis behandeld worden met immuuntherapie zijn heel tevreden. Ze hoeven niet meer hierheen te reizen, krijgen hun behandeling thuis in de eigen stoel bij een eigen kopje koffie’, vertelt verpleegkundig specialist Dirk van Rens. Op zijn afdeling zijn ze in 2017 gestart met immuuntherapie thuis. ‘We hebben vijf verpleegkundigen van een thuisorganisatie geschoold. Zij gaan naar onze patiënten door het hele land: van Winterswijk en Breda tot Heerlen. Ze werken met onze pompen en onder onze verantwoordelijkheid.'

Voorheen moesten de patiënten twee keer per drie weken hier naartoe komen, en dat twee jaar lang. Nu komen ze nog één keer per maand op de poli om hun conditie te controleren. ‘Immuuntherapie thuis is patiëntvriendelijk en wij houden meer plek over op de drukbezette dagbehandeling voor andere patiënten. Bijkomend voordeel is dat de verpleegkundigen een beter beeld krijgen van de situatie thuis. “Deze patiënt heeft moeite met de verwerking van de ziekte.” “Weet je dat deze mevrouw heel slecht loopt?” Vaak zeggen patiënten daar niets over tijdens hun polikliniekbezoek. Nu kunnen we dat bespreekbaar maken.’

Ander voorbeeld: controle van maagsonde

‘Ik ben heel blij dat we gebruik kunnen maken van de kennis die anderen al hebben opgedaan met ziekenhuisverplaatste zorg. Bijvoorbeeld rond ICT, financiën en juridische zaken’, zegt Marriëtte Muijser-Schoonderbeek, verpleegkundig specialist in opleiding bij Maag-, Darm- en Leverziekten (MDL). Zij zette in 2020 binnen haar afdeling een traject op voor de circa 200 patiënten die nu nog elke drie maanden naar het Radboudumc komen om de gastrostomiekatheter te laten wisselen. ‘Vaak moet dat levenslang. Het merendeel komt van buiten de regio en ze moeten vaak iemand regelen om mee te gaan.

De thuiszorg kan deze handelingen heel goed overnemen en ook ondersteuning bieden als de katheter er onverwacht uitvalt. Nu moeten patiënten dan binnen acht uur hier zijn omdat het fistelkanaal anders dichtgroeit.’ MDL gaat eerst een pilot draaien met de ZZG Zorggroep en wil het daarna landelijk uitrollen. ‘We gaan scholing aanbieden, maar moeten bijvoorbeeld ook het vertrouwen winnen van patiënten. Zij denken onterecht dat het hier veiliger is.’

Samenwerken in netwerken

Ook op het gebied van samenwerking heeft corona impact gehad in 2020. Het bracht onder andere een enorme versnelling aan in de ontwikkeling van samenwerking en innovatie. Het Radboudumc had een belangrijke rol in de regionale en landelijke samenwerking rond de COVID-zorg. Tegelijk is geprobeerd om de reguliere netwerksamenwerkingen zo goed mogelijk te onderhouden en uit te bouwen. Hieronder een overzicht van de belangrijkste stappen daarin in 2020.

Academisch medisch netwerk: samenwerking in de regio

In het Academisch Medisch Netwerk werken verschillende ziekenhuizen in Oost- en Midden-Nederland samen: het Radboudumc, Bernhoven, CWZ, Elkerliek, JBZ, Maasziekenhuis Pantein, Radboudumc, Rijnstate en de Sint Maartenskliniek.

• Het Radboudumc heeft in 2020 verdere uitvoering gegeven aan de ontwikkeling van een regioplan voor de regio Oost-Brabant en Noord-Limburg. Dit volgde uit afspraken tussen het Maasziekenhuis, het Radboudumc, de Sint Maartenskliniek, het ministerie van VWS, zorgverzekeraars en banken. Centraal stond de vraag hoe het toekomstige zorgaanbod afgestemd kon worden op de veranderende zorgvraag. Uitgangspunt daarbij was dat er een goede balans moest zijn in kwalitatief goede, betaalbare en toegankelijke zorg voor alle inwoners.
• Regionaal Expertisecentrum Covid-19 Oost-Nederland (RECON): door de coronacrisis is een intensieve samenwerking ontstaan in de regio op het gebied van gezamenlijk onderzoek, het vergaren van kennis en delen van ervaringen en expertise. Met als uiteindelijk doel een bijdrage te leveren aan optimale patiëntenzorg op het gebied van COVID-19 en mogelijk soortgelijke infectieziekten. Inmiddels hebben alle partners van het Academisch Medisch Netwerk hiervoor een intentieverklaring ondertekend.
• Voor enkele afdelingen wordt de vorming van een 'academische hub' vanuit Radboudumc in Rijnstate onderzocht. Hierover hebben in 2020 gesprekken plaatsgevonden tussen verschillende zorgprofessionals en leidinggevenden. Deze waren zo inspirerend, dat in 2021 verdere 'meet and greets' zullen plaatsvinden tussen beide ziekenhuizen, ook in een breder verband. 
• Longkankernet: na de samenwerkingsovereenkomst eind 2019 tussen Pantein, CWZ, Elkerliek en Radboudumc, is in 2020 gewerkt aan de verdere invulling van Longkankernet. Zo is bijvoorbeeld immunotherapie nu beschikbaar bij alle aangesloten ziekenhuizen. In 2020 hebben Bernhoven en het Jeroen Bosch Ziekenhuis zich aansloten bij Longkankernet. Naar verwachting vindt in 2021 verdere uitbreiding plaats. Lees ook het interview met longarts Yvonne Berk van het CWZ over deze bijzondere samenwerking.

Transmurale zorg

'Transmuraal' betekent 'over de muren heen'. Met transmurale samenwerking bedoelen we dus onze samenwerking in de regio met bijvoorbeeld huisartsen, verloskundigen, specialisten ouderengeneeskunde, wijkverpleegkundigen en de GGD. Enkele mijlpalen in 2020 op dit vlak:

• We hebben de inrichting voorbereid van een coördinatiepunt ziekenhuisverplaatste zorg. Dit is zorg die in de thuissituatie van de patiënt wordt geleverd door een specialistisch verpleegkundige van de reguliere thuiszorg, onder regie van een medisch specialist van het Radboudumc. Denk bijvoorbeeld aan het toedienen van antibiotica via een infuus, chemotherapie, nierdialyse of totale parenterale voeding. Zo zorgen we samen voor de juiste zorg, op het juiste moment op de juiste plek.
• We zijn een project gestart voor teleconsultatie tussen huisartsen en specialisten via een webapplicatie (asynchrone teleconsultatie). Het is onze bedoeling om alle specialismen via teleconsultatie beschikbaar te maken voor de huisartsen. Dat helpt om snel en goed tot de juiste antwoorden te komen voor onze gezamenlijke patiënten. Enkele specialismen zijn al op kleine schaal gestart: Klinische genetica, Nefrologie, Klinische farmacologie en Interne geneeskunde. In 2021 zetten we hiermee verdere, bredere stappen.
• Vanwege de COVID-pandemie is een Tactisch Ketenzorgoverleg Druktefase subregio Nijmegen: ingericht. Hieraan nemen deel: huisartsen, ziekenhuizen, verpleeghuizen, wijkverpleging, ROAZ (Regionaal Overleg Acute Zorg) en GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio). Samen bespreken zij knelpunten rond doorstroming van patiënten in de keten spreken praktische oplossingen af. Dit overleg wordt na de COVID-pandemie waarschijnlijk voortgezet.
• Het Radboudumc zet zich in om transmurale samenwerking in de regio beter te organiseren. We werken aan regionale netwerken vanuit één organisatie en agenda, maar dat kost tijd. In deze regionale netwerken kwamen in 2020 onder andere aan de orde: overdracht van zorg, zorg voor (kwetsbare) ouderen en dementie, palliatieve zorg en transmurale ICT. 

Academische Alliantie met Maastricht UMC+

We hebben een strategische samenwerking met Maastricht UMC+, die noemen we: de Academische Alliantie. Samen nemen we het voortouw in het vormgeven van de duurzame gezondheidszorg van de toekomst. Enkele mijlpalen in 2020 van deze bijzondere samenwerking:

• Het Radboudumc en Maastricht UMC+ hebben hun jarenlange samenwerking op het gebied van cardiologie geformaliseerd en verder uitgebreid. Eind 2020 ondertekenden we samenwerkingsovereenkomsten op het gehele vakgebied van de cardiologie en één voor elektrofysiologie in het bijzonder. De Academische Alliantie Hartritmestoornissen wordt met een verzorgingsgebied van 1,8 miljoen mensen het grootste academische elektrofysiologische centrum van Nederland.
• We zijn gestart met het Academische Alliantie Fonds. Dit is een fonds van Radboudumc en Maastricht UMC+ voor gezamenlijke onderzoeks- en innovatieprojecten. Medewerkers uit beide organisaties konden in 2020 financiële ondersteuning aanvragen bij het AAF voor hun onderzoeks- en innovatieprojecten. Het AAF heeft een budget van 2 miljoen euro, waarvan Radboudumc en Maastricht UMC+ ieder de helft hebben bijgedragen. Selectie en besluitvorming hierover vinden plaats in 2021.
• Prof. dr. Marc Spaanderman is met ingang van 1 maart 2020 benoemd tot hoogleraar Verloskunde aan het Radboudumc, maar hij blijft ook als hoogleraar verbonden aan het Maastricht UMC+. Hij streeft naar intensieve en overkoepelende samenwerking tussen beide centra.
• De afdelingen Neurochirurgie, Neurologie en Radiologie van beiden umc's hebben de wens uitgesproken intensiever samen te gaan werken op het gebied van neurovasculaire ziekten. Met deze samenwerking willen we de academische neurovasculaire zorgfunctie voor Zuid- en Oost-Nederland versterken door bundeling van kennis, kunde en expertise op alle drie de kerntaken.
• De afdelingen Neurologie gaan samenwerken op het gebied van zeldzame en erfelijke neurologische bewegingsstoornissen. We willen in nauwe samenwerking met de andere netwerkpartners, samen het toonaangevende centrum zijn voor zeldzame bewegingsstoornissen in Nederland. Dit willen we vormgeven vanuit de aanwezige expertise in beide umc's; we hebben hiervoor beide een door het Minsterie VWS erkend expertisecentrum in huis. 

Samenwerking in COVID-zorg

Het Radboudumc had in 2020 een belangrijke rol in de regionale samenwerking rond de COVID-zorg. Enkele voorbeelden: 

• Tactisch Ketenzorgoverleg Druktefase subregio Nijmegen: deze overlegtafel werd ingericht vanwege de COVID-pandemie. Hieraan nemen deel: huisartsen, ziekenhuizen, verpleeghuizen, wijkverpleging, ROAZ (Regionaal Overleg Acute Zorg) en GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio). Samen bespreken zij knelpunten rond doorstroming van patiënten in de keten spreken praktische oplossingen af. Dit overleg wordt na de COVID-pandemie waarschijnlijk voortgezet.
• Regionaal Expertisecentrum COVID-19 Oost-Nederland (RECON): door de coronacrisis is een intensieve samenwerking ontstaan in de regio op het gebied van gezamenlijk onderzoek, het vergaren van kennis en delen van ervaringen en expertise. Met als uiteindelijk doel een bijdrage te leveren aan optimale patiëntenzorg op het gebied van COVID-19 en mogelijk soortgelijke infectieziekten. Inmiddels hebben alle partners van het Academisch Medisch Netwerk hiervoor een intentieverklaring ondertekend.
• Als level-1 traumacentrum is het Radboudumc verantwoordelijk voor het organiseren van het ROAZ: Regionaal Overleg Acute Zorg. Het ROAZ Acute Zorgregio Oost, waarvan onze bestuursvoorzitter Bertine Lahuis voorzitter is, heeft in 2020 een grote rol gespeeld in de coördinatie van de COVID-crisisorganisatie in onze regio, ondersteund door het bureau AZO. Op zeer korte termijn zijn in het netwerk (overleg)structuren georganiseerd rondom capaciteitsmanagement, spreiding van patiënten, verdeling van hulpmiddelen, en het af- en weer opschalen van reguliere zorg. 

Radboud Universiteit

Radboud Universiteit en Radboudumc delen een rijke gezamenlijke historie. Onze samenwerking blijven we versterken. Dat doen we in onderzoek, onderwijs en campusbrede thema’s als duurzaamheid en campusontwikkeling. Enkele voorbeelden uit 2020:

• Interfacultaire samenwerking: voorstellen voor interfacultaire samenwerking kunnen ingediend worden en kunnen een budget voor 2 jaar ontvangen. Doel: meer samenwerking op de campus en daarmee verbinding van kennis, waardoor we samen verder komen in wetenschap, onderwijs en zorg. 
• Met het Radboud AI for Health en Thira Lab zetten we samen met de Radboud Universiteit en andere partners in op de toepassing van Artificial Intelligence in de gezondheidszorg. Hierin liepen in 2020 verschillende promotieonderzoeken en studentprojecten.
• Het Radboudumc, Radboud Universiteit en anderen werken samen in TopFit, een open innovatieprogramma dat medische, technologische en voedingsexpertise bijeenbrengt. Doel: burgers twee jaar langer gezond laten deelnemen in de maatschappij door preventie van ziekte en ziektelast. 
• Het Radboudumc, Radboud Universiteit en anderen werken samen in het technologie- en innovatiecentrum OnePlanet. Dit is bedoeld om innovaties voor voeding, landbouw en gezondheid te ontwikkelen en versnellen. 
• We werken nauw samen in de benoeming van nieuwe hoogleraren en het beleid daaromheen. In november 2020 heeft het College van Bestuur van de Radboud Universiteit goedkeuring verleend aan het Hooglerarenplan Radboudumc 2021-2024.
• We hebben een gezamenlijk duurzaamheidsbeleid en trekken samen op in de uitvoering ervan.
• We hebben samen opgetrokken om per 1 januari 2020 onze gezamenlijke campus rookvrij te maken.

Samenwerking op het gebied van onderzoek

De complexiteit van wetenschappelijk onderzoek neemt steeds verder toe, wat meer en meer samenwerking vereist. Dat gebeurt met andere umc's, andere zorginstellingen, kennisinstellingen en met bedrijven om ons heen. Hieronder leest u enkele mijlpalen in 2020 op het gebied van samenwerking in onderzoek.

Samenwerking in de regio

Het Radboudumc is aangesloten bij de NFU (Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra), en werkt in dat kader onder ander aan het plan ‘Onderzoek & Innovatie met en voor de gezonde regio’. Uitdagingen op het gebied van gezondheidszorg en preventie vragen om een gezamenlijke inspanning van direct betrokkenen in de regio. Het NFU-plan beschrijft hoe de umc’s in de regio hun kennis en expertise kunnen inzetten, samen met collega-ziekenhuizen, burgers, patiënten, zorgverleners, onderwijsinstituten, bedrijfsleven en zorgverzekeraars. Voor het opstellen en uitwerken van de kennis- en innovatieagenda voor onze regio sloten wij in 2020 aan bij bestaande samenwerkingsverbanden en -agenda's, zoals TopFit en One Planet. Daarnaast is in het hooglerarenplan voorzien in onderwerpen die voor de regio relevant zijn: preventie en innovatieve en waardegedreven zorg. 

Samenwerking Universiteit Twente en TURBO-programma

Het TURBO-programma van Radboudumc en Universiteit Twente kent jaarlijks vier gezamenlijk gefinancierde TURBO-grants toe van elk 80.000 euro. Per grant kunnen twee onderzoekers uit beide instellingen samen onderzoek doen dat bijdraagt aan de succeskans voor een gezamenlijke externe subsidieaanvraag. In 2020 is het TURBO-programma geëvalueerd en er is besloten dat we het programma voortzetten. 

Daarnaast is een inventarisatie gemaakt van de huidige onderzoekssamenwerkingen tussen het UT MedTech Center en Radboudumc en de wensen en onbenutte kansen. In 2021 wordt op basis hiervan een actieplan gemaakt.

TopFit

Het Radboudumc is een van de initiatiefnemers van TopFit, een open innovatieprogramma met Universiteit Twente, Wageningen Universiteit & Research Radboud Universiteit, andere kennisinstituten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. TopFit brengt medische, technologische en voedingsexpertise bijeen met als doel: burgers twee jaar langer gezond laten deelnemen in de maatschappij door preventie van ziekte en ziektelast. In 2020 is met name gewerkt aan de succesvolle verbreding van het consortium (met 7 HBO’s, ROC’s en regionale ziekenhuizen), aan de formalisering van de samenwerkingsovereenkomst, aan een nieuw basisprogramma Preventie en een verkenning van de datapositie en data infrastructuur Oost NL. Daarnaast zijn er consortia van onderzoekers gevormd. Tot slot zijn er bijeenkomsten geweest, gericht op delen van best practices. 

OnePlanet

Het technologie- en innovatiecentrum OnePlanet is bedoeld om innovaties voor voeding, landbouw en gezondheid te ontwikkelen en versnellen. De oprichters zijn de Wageningen University & Research, Radboud Universiteit en Radboudumc en imec Nederland. Binnen het onderzoekscentrum wordt onder andere gewerkt aan nieuwe technologieën voor de vroegtijdige signalering van ziektes bij mensen. In 2020 zijn de onderzoeksprogramma’s op het gebied van Preventive Health, Nutrition & Behaviour gedefinieerd en geprioriteerd. Radboudumc-hoogleraren Alain van Gool en Pim Assendelft zijn benoemd tot thematrekkers en samen met enkele business developers zullen zij zorgdragen voor een betere en bredere verbinding tussen OnePlanet en onderzoekers. 

Maastricht UMC+

Het Radboudumc en Maastricht UMC+ hebben een strategische alliantie. In 2020 hebben we samen een Academisch Alliantie Fonds (AAF) gestart. Hierbinnen wordt het mogelijk om gezamenlijke innoverende onderzoeksprojecten een impuls te geven. In december zijn hiertoe 88 projectvoorstellen ontvangen. In 2021 volgt besluitvorming hierover. 

Radboud Universiteit

Per 1 januari 2021 was de ontvlechting tussen Radboud Universiteit en Radboudumc een feit. Deze ontvlechting richtte zich puur op de besturing van beide organisaties en het toezicht daarop. De inhoudelijke samenwerking tussen Radboudumc en Radboud Universiteit zal echter nog sterker worden. We willen namelijk samen meer energie steken in onze gezamenlijke agenda op het gebied van wetenschap en innovatie in de regio. Wij hopen dat de interfacultaire onderzoekssamenwerkingen die we vanuit beide huizen bijvoorbeeld nu al faciliteren, zullen toenemen.