Onze impact voor lerenden in 2019

'De vragen vanuit de maatschappij staan centraal'

Sinds 1 augustus 2019 is Jan Smit decaan en vicevoorzitter van de Raad van Bestuur. Hij is in de Raad van Bestuur in het bijzonder belast met de portefeuille onderwijs en onderzoek. Wat drijft hem? En waar liggen zijn ambities in onderwijs en onderzoek? ‘Ik wil me richten op de vragen vanuit de maatschappij.’

Op 1 augustus 2019 werd je decaan van het Radboudumc. Wat voor dag was dat?

‘Helemaal nieuw was het niet, ik werk hier natuurlijk al sinds 2012 en was al waarnemend decaan. Toch viel me die eerste dag opnieuw op hoe warm, betrokken en gepassioneerd de collega’s ook in mijn nieuwe werkomgeving zijn. Het is zo’n dag in je leven dat je ergens vandaan komt en een andere richting opgaat. Niet alleen fysiek. Het was dieper, omdat existentiële vragen opkwamen als: wat zijn mijn wortels, wat is mijn kompas, waarom ben ik dit gaan doen, en wat drijft mij? Dat kwam wel even sterk binnen.’

Wat drijft je dan?

‘Waarde toevoegen, zingeving voor mensen om me heen. Dat is een van de redenen waarom ik Geneeskunde ging studeren. En die keuze heeft wellicht met mijn achtergrond te maken; ik ben gereformeerd opgevoed en hecht waarde aan het geloof. Ik vind menslievendheid een groot goed. En ik vind het belangrijk om iets waardevols te doen voor onze samenleving. Dat kan nu ook via mijn inzet voor onderzoek en onderwijs en voor het Radboudumc als geheel.’

Hoe was het jaar 2019 voor ons onderwijs?

'Daar mogen we met trots op terugkijken. De Radboudumc Health Academy (RHA), ons organisatieonderdeel waarin al het onderwijs en opleidingen georganiseerd zijn, heeft een intensief programma afgesloten: het programma toekomstbestendige RHA. Voor de verschillende werkterreinen zijn een heldere kernopdracht, missie en strategie uitgewerkt. Ook is de structuur van de RHA opnieuw ontworpen. De vakinhoudelijke expertise van docenten is georganiseerd in de afdelingen van het Radboudumc. De expertises op gebied van leren en ontwikkelen, organiseren en logistiek en onderwijsservices zijn binnen de RHA belegd. Daarnaast is er een plan opgesteld voor digitale onderwijsinnovatie. Hierbij hebben we samengewerkt met de Radboud Universiteit. Vanaf begin 2019 wordt een sterk aangepast masterprogramma Geneeskunde aangeboden dat beter aansluit op de eerder ontworpen bachelor Geneeskunde. De implementatie en verdere ontwikkeling verloopt volgens plan. Op gebied van docentprofessionalisering hebben we in 2019 ook een mooie stap gezet. We hebben een soort 'menukaart' opgesteld voor een flexibeler aanbod in het kader van Basiskwalificatie Onderwijs-trajecten en daarbuiten.'

En hoe was 2019 voor ons onderzoek?

'Als het gaat om het binnenhalen van persoonsgebonden beurzen, was het een succesvol jaar. Denk aan de ERC grants, Vernieuwings Impuls en de Horizon2020 beurzen. We hebben een indrukwekkende lijst beurzen, subisidies en prijzen. Besef wel dat onze onderzoekers hier ontzettend hard voor moeten werken, het blijft een uitdaging. In oktober 2019 werd het Donders Instituut bezocht door een externe visitatiecommissie als onderdeel van het Standard Evaluation Protocol (SEP). De eerste uitslag is zeer positief. We hebben bijeenkomsten georganiseerd over Open Access en delen van data en we hebben een Open Access beleid geformuleerd met de preliminary guidelines voor onderzoekers. We blijven ook scherp op de kwaliteit en integriteit van onze wetenschappelijke output. In 2019 zijn nieuwe richtlijnen voor een Radboudumc-proefschrift gepubliceerd, waarin de vereisten en aanbevelingen voor een proefschrift duidelijk zijn beschreven. Deze richtlijnen zijn in lijn met de focus op kwaliteit in plaats van kwantiteit. Ons werk moet meer dan goed zijn.'

Wat zijn je ambities voor onderwijs?

‘De opleidingen Geneeskunde, Biomedische Wetenschappen en Tandheelkunde hebben zich al afgevraagd wat onze maatschappij in de toekomst nodig heeft van professionals. Daarmee zijn die opleidingen radicaal veranderd. Studenten hebben nu vanaf dag één contact met patiënten. Dat heeft andere afgestudeerde bachelors opgeleverd; ze communiceren makkelijker, zijn vrij en stellen ons vragen als: "Waarom doe jij dit? Waar is dit goed voor?" Ik heb dat zelf gemist in mijn opleiding. Wij kunnen daar allemaal wat van leren. Het zou mooi zijn als de feedback van studenten aan zorgverleners een grotere plaats zou krijgen. Dan hebben we echt tweerichtingsverkeer. Een ander belangrijk thema is werkplekleren: wat hebben studenten nodig van docenten, wat hebben ze nodig om optimaal te leren? En ik wil focussen op interdisciplinair leren, waarmee we meer gebruik maken van ervaringsdeskundigen, klanten, professionals van andere faculteiten, mens- of managementwetenschappers. Als we professionals met elkaar verbinden, nieuwsgierig zijn, samen vragen stellen als "Waarom doen we wat we doen?" en "Wat is de vraag van onze klanten, patiënten, studenten en de onderzoekswereld?", dan komt die maatschappelijke impact vanzelf.’

Hoe vertaal je die maatschappelijke vraag naar het onderzoek?

‘Van oudsher doen we onderzoek naar mechanismen van ziekten, en bedenken we nieuwe behandelingen. Dat is en blijft cruciaal. Maar om een gezonde samenleving te bereiken, moet onze vraag verder gaan. Onze zoektocht naar molecuul, mens en populatie moet zich dan uitstrekken tot buiten de gebieden van diagnostiek en behandeling. We moeten sterk inzetten op preventie. Maar ook op de begeleiding van mensen met chronische ziekten en hun kwaliteit van leven. En mensen die voor de keuze staan om te behandelen of juist niet te behandelen. Onderzoek op die gebieden voegt daarmee ook waarde toe. Ik wil het belang van nieuwsgierigheid-gedreven en fundamenteel onderzoek ook benadrukken: goed onderzoek is maatschappelijk relevant, ook als er niet direct een toepassing uit voortkomt. En goed onderzoek ís innovatief: het is een misverstand om onderscheid te maken tussen onderzoek en innovatie. Innovaties komen voort uit het omzetten van ideeën in oplossingen waarvan de waarde moet worden onderzocht. Daarnaast nemen prachtige technologieën als Artificial Intelligence, nanotechnologie en e-health een enorme vlucht. Hier kunnen we ons ook afvragen: "Wat willen we ermee doen? Hoe zetten we die in?" Dat is de reden waarom bèta-wetenschappers de alfa- en gammawetenschappen nodig hebben, en vice versa. Voor een gezonde samenleving is het van belang dat zij met elkaar in verbinding staan. Ook op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Die koers wil ik graag versterken. We zijn al goed op weg.'

NB. In dit interview is niet de verwachte impact van de coronacrisis in 2020 meegenomen.

Nieuwe opleiding over jonge mensen met dementie

Er verblijven steeds meer jonge mensen met dementie in zorginstellingen. Daarom is het belangrijk dat hiervoor een specialistische opleiding komt. Als onderdeel van het Unicity-project, dat zich richt op de zorg voor jonge mensen met dementie, heeft de Radboudumc Health Academy die ontwikkeld. De nieuwe interprofessionele opleiding ‘Werken met jonge mensen met dementie’ ging in januari 2019 van start.

Raymond Koopmans, hoogleraar Ouderengeneeskunde: "Specialisten ouderengeneeskunde, psychologen, verpleegkundig specialisten en physician assistents volgen de opleiding. Deze professionals werken in de praktijk al vaak samen. In de opleiding combineren we evidence-based kennis uit wetenschappelijk onderzoek met een praktische vertaalslag in een interprofessionele setting waar mensen met en van elkaar leren."

Over de opleiding schreef Koopmans een artikel in het Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde.

Meer informatie over de opleiding

Kerncijfers onderwijs

Mijlpalen onderwijs in 2019

De Radboudumc Health Academy (RHA), ons organisatieonderdeel waarin al het onderwijs en opleidingen georganiseerd zijn, heeft in 2019 een intensief programma afgesloten: het programma toekomstbestendige RHA. Voor de verschillende werkterreinen zijn een heldere kernopdracht, missie en strategie uitgewerkt. Ook is de structuur van de RHA opnieuw ontworpen. De vakinhoudelijke expertise van docenten is georganiseerd in de afdelingen van het Radboudumc. De expertises op gebied van leren en ontwikkelen, organiseren en logistiek en onderwijsservices zijn binnen de RHA belegd. Daarnaast is er een plan opgesteld voor digitale onderwijsinnovatie. Hierbij hebben we samengewerkt met de Radboud Universiteit. Vanaf begin 2019 wordt een sterk aangepast masterprogramma Geneeskunde aangeboden dat beter aansluit op de eerder ontworpen bachelor Geneeskunde. De implementatie en verdere ontwikkeling verloopt volgens plan. Op gebied van docentprofessionalisering hebben we in 2019 ook een mooie stap gezet. We hebben een soort 'menukaart' opgesteld voor een flexibeler aanbod in het kader van Basiskwalificatie Onderwijs-trajecten en daarbuiten.

Duurzaam onderwijs en onderzoek

Ons duurzame gedachtegoed verweven we ook in ons onderwijs en onderzoek. Op verschillende manieren besteedden we daar in 2019 aandacht aan.

Radboud Centre for Sustainability Challenges

In juli 2019 is het Radboud Centre for Sustainability Challenges (RCSC) gestart. Dit is bedoeld voor alle faculteiten van de Radboud Universiteit, waaronder dus ook de Faculteit der Medische Wetenschappen (Radboudumc). Het RCSC bevordert gezamenlijk onderwijs en onderzoek binnen de faculteiten, gerelateerd aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

Onderzoek
RCSC verbetert de samenhang van onderzoek naar duurzaamheid en duurzame ontwikkeling binnen de Radboud Universiteit en het Radboudumc. Dat gebeurt door onderzoekers bij elkaar te brengen, in seminars, gezamenlijke projecten en onderzoeksvoorstellen. Daarnaast vergroot RCSC de impact van het onderzoek op de veranderingen en verbindingen die nodig zijn om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen te halen.
 
Onderwijs
RCSC stelt zich tot doel dat alle afgestudeerden van de Radboud Universiteit en het Radboudumc weten wat duurzaamheid betekent in relatie tot hun vakgebied. De minor Sustainability Challenges is voor alle studenten beschikbaar. Daarnaast is er in 2019 een cursus Sustainable Development Goals gestart.  

Living Labs

We versterken de kruisbestuiving tussen onderwijs, onderzoek en de zorg. We nodigen studenten bijvoorbeeld uit om tijdens hun studie een bijdrage te leveren aan het verduurzamen van de campus door het doen van onderzoek. Het Radboudumc en de Radboud Universiteit vervullen daarin de rol van een ‘living lab’. In 2019 hebben we op deze manier 11 Living Lab projecten afgerond. Zo werd bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar het terugdringen van medicijnverspilling. Een ander project leidde tot mogelijke maatregelen om de CO2-uitstoot van internationale zakenreizen terug te dringen.

Vernieuwde master van start

In januari 2019 startten de eerste studenten met de sterk aangepaste master Geneeskunde van start. Deze sluit goed aan op de herziene bachelor Geneeskunde, die in september 2015 start ging. De herziene master Biomedische Wetenschappen ging al in 2017 van start.

De ontwikkeling van een geheel nieuwe master Geneeskunde is uitgesteld in afwachting van het Raamplan Artsopleiding 2020. Hierin staan de inhoud en de algemene eindtermen waaraan de opleiding moet voldoen. In 2019 is, onder leiding van een Nijmeegse kerngroep, een landelijk project uitgevoerd om tot een nieuw raamplan te komen dat aansluit bij de ontwikkelingen in de gezondheidszorg en de eisen die daardoor aan artsen van de toekomst worden gesteld. Het nieuwe raamplan wordt in 2020 vastgesteld.

‘Goed voor jezelf zorgen’ krijgt structureel aandacht in studie

Studenten Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen van het Radboudumc gaan structureel aandacht besteden aan hun welzijn en vitaliteit. In september 2019 zijn de eerste onderwijsonderdelen in het curriculum ingevoerd. 
 
20% van onze studenten ervaart veel stress, 15% tot 20% van de studenten komt bij een studieadviseur met stress-gerelateerde klachten. Studenten maken zich hier zorgen over. ‘Daarom zet het Radboudumc als eerste umc in Nederland in op preventie van uitval en goed zorgen voor jezelf,’ vertelt Marjolein van de Pol, opleidingsdirecteur Geneeskunde. Studenten hebben onder andere coachgroep-bijeenkomsten, waarin ze met elkaar praten over bijvoorbeeld breinvriendelijk werken, gezonde voeding en perfectionisme. Daarnaast hebben ze individuele gesprekken met een coach. En met bijvoorbeeld een toolbox, voorlichtingsfilm en debatten geven we de studenten handvatten om goed voor zichzelf te zorgen en zich goed te kunnen ontwikkelen.

Gezond en veilig opleiden van aios

In juni 2019 waren de resultaten bekend van een enquête die we hielden onder onze aios (artsen in opleiding tot specialist), opleiders en supervisoren. Aanleiding van deze enquête was het rapport van De Jonge Specialist (DJS) over de uitkomsten van de Nationale aios-enquête 2018 Gezond en veilig werken. De conclusie van de DJS-enquête bevatte enkele zorgwekkende resultaten over arbeidsomstandigheden, werk-privé balans en seksuele intimidatie.

Enquête Radboudumc

Met onze enquête wilden we de stand van zaken inventariseren met betrekking tot werkdruk, stress en burnout(klachten) onder de aios in het Radboudumc. Daarnaast wilden we de oorzaken daarvan inventariseren en de meest voor de hand liggende oplossingen. Het grootste deel van de opleiding bestaat voor aios uit werkplekleren, in nauwe samenwerking met en onder begeleiding van medische stafleden (opleiders en supervisoren). Daarom wilden we ook weten hoe zij de werkdruk en werkstress onder aios ervaren. 

Resultaten

De enquête werd ingevuld door 189 arts-assistenten, 179 aios en 10 anios, 174 stafleden, waaronder 64 opleiders en 95 stafleden. Enkele resultaten uit de enquête waren (bekijk de complete infographic met resultaten):

De top drie burnout klachten zijn: algemene klachten van moeheid, uitgeput zijn en geen energie meer voelen (samen met lichamelijke en psychische klachten) en twijfel over voortzetting van de opleiding. De top drie oorzaken hiervan: hoge werkdruk, disbalans werk-privé en werkcultuur.


Van de aios ervaart 77% de werkdruk als acceptabel. Bij de staf gaat dat om 85% van de mensen. Als belangrijkste oorzaken van hoge werkdruk worden aangegeven: te veel oneigenlijke administratie en tijdrovend klikken in het elektronisch patiëntendossier, gebrekkige organisatie met te weinig ondersteuning en veel taken tegelijkertijd en veel onnodige storingen tijdens patiëntenzorg.

Acties

Om eraan bij te dragen dat aios bevlogen blijven en gezond en veilig kunnen werken in het Radboudumc, vragen de resultaten van de enquête om actie. Op basis van de resultaten is ‘duurzame inzetbaarheid’ van AIOS opgenomen als prioriteit in 2019. Er komen acties op drie thema’s:

1. Cultuurverandering met meer ‘dialoog en menselijke maat’: bijvoorbeeld meer aandacht voor ‘de mens achter de collega’ en meer aandacht voor elkaar.
2. Werkomstandigheden: bijvoorbeeld minder administratie, meer ondersteuning in ICT en het oplossen van de overlast en daardoor werkdruk rondom sein en telefoon.
3. Begeleiding aios: iedere aios moet meer begeleiding en support krijgen op het gebied van privé-werk balans, het nemen van de regierol, weerbaarheid en de invloed van eigen kracht en verbeterpunten.

Grensoverschrijdend gedrag en de 'me too' discussie zijn ook een belangrijk thema. Het blijft noodzakelijk dat dit thema expliciet op de agenda staat bijvoorbeeld tijdens vergaderingen met staf en aios. In 2019 is gewerkt aan het verbeteren van de vindbaarheid en kenbaarheid van de vertrouwenspersoon.