Ruim 500 patiënten krijgen diagnose door genetische heranalyse Europese studie geleid door Radboudumc toont belang internationale samenwerking

Ruim 500 Europese patiënten met een onbekende aandoening hebben door nieuw genetisch onderzoek een diagnose gekregen. Het betreft onder andere patiënten met zeldzame neurologische aandoeningen, ernstige verstandelijke beperkingen, spierziekten en erfelijke maag- en darmkanker. Deze diagnoses zijn tot stand gekomen door een grote Europese samenwerking, geleid door onderzoekers van het Radboudumc en de universiteiten van Tübingen en Barcelona.  

Een ziekte is zeldzaam als minder dan 50 op de 100.000 mensen deze aandoening hebben. Van de 6.000 zeldzame aandoeningen heeft ten minste 70% een genetische oorzaak. Omdat ze zo zeldzaam zijn, is het moeilijk om de precieze oorzaak in het DNA te vinden, zelfs als meerdere leden van één familie de aandoening hebben. Toch is het nu bij ruim 500 Europese patiënten en families gelukt een diagnose te stellen van de zeldzame genetische aandoening. Het gaat hierbij om zeldzame neurologische aandoeningen, malformatiesyndromen, verstandelijke beperkingen, zeldzame spierziekten, en vermoedelijke erfelijke maag- en darmkanker. In het Radboudumc worden een deel van deze patiënten gezien binnen het Expertisecentrum Zeldzame aandoeningen. 

Diagnose na twintig jaar

Hoogleraar en hoofdonderzoeker Lisenka Vissers van het Radboudumc legt uit: ‘We hebben een grote heranalyse gedaan van een enorme hoeveelheid gegevens van patiënten. Hierdoor konden we overeenkomsten vinden en conclusies trekken. We hebben nu zelfs een patiënt die al twintig jaar ziek is en aan veel onderzoeken heeft deelgenomen, eindelijk een diagnose kunnen geven.’

In totaal analyseerden de onderzoekers het DNA van 6.447 patiënten en 3.197 familieleden zonder aandoening. Dankzij dit onderzoek kregen 506 patiënten en hun families een diagnose. Voor 15% van de patiënten zijn er aanknopingspunten voor een behandeling of verder onderzoek; in andere gevallen zorgt de diagnose voor duidelijkheid voor de patiënten en hun families. Deze resultaten zijn nu gepubliceerd in Nature Medicine.

300 experts

De resultaten komen voort uit Solve-RD, een grote Europese samenwerking met 300 experts uit twaalf Europese landen en Canada. Onder leiding van het Radboudumc en de universiteiten van Tübingen en Barcelona voerden experts een grondige heranalyse uit van de genetische gegevens van patiënten. Ze werken binnen Europese Referentie Netwerken (ERN’s) die zich richten op specifieke zeldzame ziektes. ‘Dankzij de samenwerking en bijbehorend raamwerk maakt het voor een patiënt niet meer uit of hij in Nederland, Duitsland of Polen wordt gezien. De manier om tot een diagnose te komen, is nu overal hetzelfde’, zegt Vissers.

Hoogleraar Alexander Hoischen, mede-hoofdonderzoeker, legt uit dat het een zaak van de lange adem was: ‘De experts moesten het eens worden over de analysemethode voor elke aandoening, bijvoorbeeld welke genen we moesten onderzoeken. Ook hadden we logistieke uitdagingen, en te maken met nationale regelgeving. Dat we nu met bestaande gegevens en analysemethoden een groep patiënten eindelijk hebben kunnen diagnosticeren, is een uniek voorbeeld van de kracht van Europese samenwerking. We staan aan het begin hiervan, en dit is een enorme stap voorwaarts.’ De onderzoekers hopen de komende jaren nog meer patiënten te kunnen helpen. In eerste instantie door een diagnose te stellen, maar hopelijk ook met nieuwe ontdekkingen en mogelijke behandelingen.

Nieuwe samenwerking: ERDERA 

Dit gebeurt binnen het nieuwe Europese samenwerkingsverband ERDERA, waaraan nog meer ziekenhuizen deelnemen. Hoischen: ‘De huidige studie vormt een blauwdruk voor hoe we nog meer patiënten met een zeldzame ziekte kunnen diagnosticeren. We gebruiken dan het huidige framework en een two-level expert review. Hierbij kijken experts met verschillende achtergronden, zoals klinisch genetici, data-analisten en DNA-experts, naar elke analyse. Dit vergroot het aantal diagnoses.’ 

Binnen ERDERA leidt het Radboudumc, wederom met collega's uit Tübingen en Barcelona, verschillende delen van de ‘Clinical Research Network’. Belangrijk hierbij is schaalvergroting van de heranalyse, zoals eerder binnen Solve-RD is gedaan. Er wordt dan niet naar 10 tot 20.000 datasets van patiënten gekeken, maar naar meer dan 100.000 datasets. Ook wordt naar alle zeldzame genetische aandoeningen gekeken, in plaats van naar enkele. Ook wil ERDERA inzetten op innovatieve genetica, om diagnoses te versnellen. Met name technieken als long-read genoom-sequencing, optical genome mapping en RNA-sequencing gaan in de toekomst meer en eerder ingezet worden voor onopgeloste zeldzame aandoeningen.

Over de publicatie

Dit onderzoek is gepubliceerd in Nature Medicine: Genomic Reanalysis of a Pan-European Rare Disease Resource Yields >500 New Diagnoses – Steven Laurie, Wouter Steyaert, Elke de Boer, Kiran Polavarapu, Nika Schuermans, Anna Sommer, […], Katja Lohmann, Richarda de Voer, Ana Töpf, Lisenka Vissers, Sergi Beltran, Alexander Hoischen. Dit onderzoek is uitgevoerd door het SOLVE-RD consortium en binnen vier verschillende ERN’s, te weten DITF-GENTURIS, DITF-ITHACA, DITF-EURO-NMD en DITF-RND. DOI: https://doi.org/10.1038/s41591-024-03420-w.

Op de foto: Alexander Hoischen en Lisenka Vissers.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Zeldzame aangeboren ontwikkelings­stoornissenNieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen