EN
DE
Voeding en diabetes
Bij mensen met diabetes is de regulatie van de bloedsuiker (glucose) verstoord. Voeding speelt een belangrijke rol in het beheersen van de glucosewaarden in het bloed. Vooral koolhydraten hebben direct effect op de bloedsuiker. Daarom is het belangrijk om te begrijpen welke soorten koolhydraten er zijn en hoe ze het lichaam beïnvloeden. Door bewuste keuzes te maken in voeding, kunnen mensen met diabetes hun bloedsuiker stabieler houden en zo hun gezondheid en welzijn verbeteren.
lees meerVoeding en diabetes
Bij mensen met diabetes is de regulatie van de bloedsuiker (glucose) verstoord. Voeding speelt een belangrijke rol in het beheersen van de glucosewaarden in het bloed. Vooral koolhydraten hebben direct effect op de bloedsuiker. Daarom is het belangrijk om te begrijpen welke soorten koolhydraten er zijn en hoe ze het lichaam beïnvloeden. Door bewuste keuzes te maken in voeding, kunnen mensen met diabetes hun bloedsuiker stabieler houden en zo hun gezondheid en welzijn verbeteren.
Voeding en koolhydraten
Onze voeding bestaat uit koolhydraten, vetten, eiwitten, vitaminen, mineralen, spoorelementen en water. Koolhydraten beïnvloeden de bloedsuiker, ook wel bloedglucose genoemd. Ze hebben daarom een belangrijk rol bij de diabetesregulatie. Koolhydraten is een verzamelnaam voor zetmeel en suiker. Koolhydraten zijn er in verschillende vormen en komen voor in allerlei voedingsmiddelen. Ze zijn een belangrijke bron van energie voor ons lichaam.
Omzetting van koolhydraten tot glucose en de aanmaak van insuline
Alle koolhydraten uit eten en drinken worden in ons lichaam omgezet tot glucose. Dit gebeurt in de maag en darmen. Als de koolhydraten zijn afgebroken tot glucose, wordt glucose via de darmwand opgenomen in het bloed. Hierdoor stijgt de bloedglucosewaarde. De alvleesklier maakt het hormoon insuline aan. Insuline zorgt ervoor dat glucose vanuit het bloed kan worden opgenomen in een lichaamscel. Bijvoorbeeld een spiercel of hersencel. De lichaamscellen gebruiken glucose als brandstof zodat u bijvoorbeeld kunt bewegen, nadenken en ademhalen.
Te weinig insuline bij diabetes
Naast koolhydraten zijn er ook andere factoren die de bloedglucose kunnen beïnvloeden. Zo kan lichaamsbeweging de bloedglucosewaarde verlagen en ziekte of koorts deze waarde verhogen.
Bij diabetes maakt het lichaam geen óf te weinig insuline aan en kan het minder op insuline reageren. Dit laatste noemen we insulineresistentie. Hierdoor blijft glucose in uw bloed en stijgt de bloedglucosewaarde. De behandeling bij diabetes is erop gericht uw glucosewaarden binnen de streefwaarden zo stabiel mogelijk te houden, zodat u zich goed voelt en voldoende energie heeft. Maar ook om op de lange termijn gezondheidsproblemen door slecht ingestelde diabetes te voorkomen. Dit doen we met behulp van voedings- en leefstijladviezen, soms in combinatie met medicijnen in tabletvorm en/of het spuiten van insuline. Bij sommige medicijnen of insuline horen specifieke adviezen voor het gebruik van koolhydraten. Het is daarom bij diabetes goed om te weten waar koolhydraten inzitten en wat het effect hiervan is op de bloedglucosewaarden.
Verschillende soorten koolhydraten
-
Zetmeel bestaat uit meerdere suikermoleculen en noemen we daarom een meervoudig koolhydraat. Voorbeelden hiervan zijn brood, aardappelen, pasta, rijst en peulvruchten. Ze laten de bloedglucose over het algemeen langzaam stijgen. Gebruik van de zetmeelproducten bij voorkeur de volkorenvarianten in plaats van de “witte varianten”. In volkoren producten zitten meer vezels. Vezels zorgen ervoor dat de bloedglucose minder snel stijgt en u krijgt sneller een vol gevoel. Ze helpen hart- en vaatziekten voorkomen en zorgen voor een goede stoelgang. Kies daarom bijvoorbeeld voor zilvervliesrijst in plaats van witte rijst, volkoren pasta in plaats van witte pasta én voor volkoren brood in plaats van wit brood.
- Lactose, ook wel melksuiker genoemd, is een koolhydraat. Lactose komt van nature voor in melkproducten. Melkproducten kunnen naast de lactose ook toegevoegde suikers bevatten, dit zit bijvoorbeeld in vla, vruchtenyoghurt of chocomel. Melkproducten zonder toegevoegde suikers bevatten alleen lactose. Gebruik bij voorkeur naturel of ongezoete zuivel. Kaas is gemaakt van melk, maar kaas bevat geen lactose en dus geen koolhydraten.
- Fructose, ofwel fruitsuiker, is een koolhydraat en komt van nature voor in fruit, vruchtensap en honing. In groenten zit minder fructose. Kies bij voorkeur voor het gebruik van vers fruit in plaats van vruchtensap of smoothies. En gebruik geen honing.
- Sacharose, ofwel tafelsuiker, is ook een koolhydraat. Sacharose bestaat uit een verbinding tussen glucose en fructose. Voorbeelden van producten die sacharose bevatten zijn frisdrank, snoep en zoet beleg. Probeer het gebruik van deze snelle koolhydraten zoveel mogelijk te beperken. Ze leveren veel energie en laten de bloedglucose snel stijgen.
- Glucose, ook wel dextrose, is de snelste vorm van suiker en komt voor in druivensuiker.
Behandeling van hypoglykemie
Als de bloedglucosespiegel 3,5 of lager is, is er sprake van hypoglykemie, ook wel een hypo genoemd. Het is dan belangrijk om de bloedglucosespiegel zo snel mogelijk weer te verhogen tot boven de 4. Gebruik bij voorkeur koolhydraten in de vorm van glucose, omdat glucose heel snel wordt opgenomen in het bloed. De hoeveelheid glucose die nodig is voor de juiste stijging van de bloedglucose, is per persoon verschillend. Voor volwassenen kan uitgegaan worden van 20 gram. Hiervoor kunt u druivensuiker tabletten gebruiken. Het varieert per merk hoeveel gram glucose er in 1 druivensuikertablet zit. Als u bijvoorbeeld Dextro gebruikt, bevat een tablet 3 gram druivensuiker. Gebruik dan 6-7 tabletten, dan komt u op een totaal van 18 of 21 gram glucose.
Op basis van uw ervaring met hypo’s kan deze hoeveelheid voor u worden bijgesteld naar een persoonlijk advies. Bij het gebruik van een insulinepomp of closed loop systeem is meestal minder dan 20 gram glucose nodig. We bespreken de aanbevolen hoeveelheid glucose dan met u.
Tips voor een gezonde voeding
-
Verdeel de maaltijden over de dag. Alle maaltijden zijn belangrijk. Neem een ontbijt, een tweede broodmaaltijd en een warme maaltijd. Zo nodig kunnen kleine tussenmaaltijden gebruikt worden (zoals 1 portie fruit). Overleg met de diëtist de grootte van de maaltijden.
-
Een goed lichaamsgewicht is belangrijk. Overgewicht ontstaat als u dagelijks meer energie opneemt dan uw lichaam verbruikt. Bij overgewicht is de hoeveelheid vetweefsel groter. Uw lichaam heeft dan meer insuline nodig. Als u overgewicht heeft, is het de moeite waard om te proberen af te vallen. Enkele kilo’s gewichtsverlies kunnen al positieve invloed hebben op uw gezondheid en bloedsuiker regulatie.
-
Voedingsmiddelen waarin koolhydraten voorkomen zijn onder andere:
- aardappelen en aardappelproducten, pasta, rijst, brood en broodvervangers
- fruit, vruchtensappen, groenten, peulvruchten
- melk en melkproducten
- suiker en voedingsmiddelen waaraan suiker is toegevoegd, zoals snoep, koek, gebak en frisdrank
-
Vroeger werd gedacht dat mensen met diabetes geen suiker mochten. Daar denkt men tegenwoordig anders over. Als u het met mate neemt, is suiker in uw voeding goed mogelijk. Voeg liever geen suiker toe aan thee en koffie. Gebruik geen frisdrank met suiker. Af en toe een koekje of bijvoorbeeld zoetbeleg met suiker is meestal geen probleem.
-
Zoetstoffen vervangen de zoete smaak van suiker. Ze bevatten geen of weinig koolhydraten. Het bloedsuikergehalte stijgt er dus niet door. Zoetstoffen worden onder verschillende merknamen verkocht. Ze bestaan in allerlei vormen (poeder, vloeistof en tabletten). Alle zoetstoffen die in voedingsmiddelen gebruikt mogen worden, hebben een E-nummer. Dit betekent dat ze goed zijn onderzocht, goedgekeurd zijn en veilig gebruikt kunnen worden (mits de maximum aanvaardbare dagelijkse inname niet wordt overschreden, zie voedingscentrum).
-
In de voeding bij diabetes spelen vetten een belangrijke rol. Het is verstandig om niet teveel vet te eten. Dat zorgt ervoor dat het cholesterolgehalte van het bloed niet te hoog wordt. Daarnaast is het soort vet van belang. In onze voeding zitten verschillende soorten vet: verzadigd vet en onverzadigd vet.
Verzadigd vet
Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterolgehalte in het bloed. Een te hoog LDL-cholesterolgehalte verhoogt het risico op hart en vaatziekten. Op deze manier vergroot een teveel aan verzadigd vet het risico op hart- en vaatziekten. Verzadigd vet komt veelal voor in dierlijke producten, maar ook in enkele plantaardige producten. Voorbeelden van dierlijke voedingsmiddelen zijn vet vlees, volle melkproducten, volvette kaas, roomboter en slagroom. Voorbeelden van plantaardige voedingsmiddelen zijn kokos en cacao. Ook zit er veel verzadigd vet in koek, gebak en snacks. Gebruik deze voedingsmiddelen met mate. Kies liever magere vleessoorten en halvarine/dieetmargarine. Uit recent onderzoek is echter gebleken dat niet alle verzadigde vetten hetzelfde (ongunstige) effect blijken te hebben. Voedingsmiddelen bevatten vaak ook nog tal van andere voedingsstoffen die juist gunstige effecten hebben. Het is daarom niet juist om te concluderen dat voedingsmiddelen die (veel) verzadigd vet bevatten op basis hiervan afgeraden moeten worden. In de NDF voedingsrichtlijnen van 2015 wordt voor mensen met diabetes volle zuivelproducten geadviseerd. Uit onderzoek is gebleken dat volle zuivel bij mensen met diabetes zorgt voor een betere bloedsuikerregulatie en geen negatief effect heeft op het cholesterolgehalte. Voor mensen met diabetes geldt dus de uitzondering dat zij volle zuivelproducten mogen gebruiken. Dat willen zeggen volle melk- en melkproducten en volvette kaas. Let op: geen roomboter.
Onverzadigd vet
Onverzadigd vet kan het cholesterolgehalte van het bloed verlagen. Het komt voor in veel plantaardige producten, zoals olie maar ook in vette vis. Gebruik bij voorkeur voedingsmiddelen met onverzadigd vet.
-
In gebak, koekjes en chocolade voor diabetici is de suiker vervangen door zoetstof. Deze producten bevatten vaak veel verzadigd vet. Ze leveren veel energie. U kunt ze daarom beter niet gebruiken.
Gezonde voeding en afwisseling
Een gezond dieet bestaat onder andere uit volkorenbrood, magere vleeswaren en verse groenten. Het is belangrijk om af te wisselen tussen voedingsmiddelen. Ontdek wat gezonde keuzes zijn als u diabetes heeft.
lees meer
Preventie en leefstijl
Een gezonde leefstijl heeft veel invloed op het voorkomen van ziekten. Gezonde voeding is daar een belangrijk onderdeel van.
lees meerPreventie en leefstijl
Een gezonde leefstijl heeft veel invloed op het voorkomen van ziekten. Gezonde voeding is daar een belangrijk onderdeel van. Vandaar dat er binnen het Radboudumc steeds meer aandacht is voor preventie (voorkomen van ziekte), leefstijl en gezonde voeding.
Tijdens ziekte is het erg belangrijk dat voeding wordt afgestemd op uw situatie, zodat u voldoende en de juiste voedingsstoffen binnen krijgt. Denk bijvoorbeeld aan eiwitten en energie. Diëtisten van het Radboudumc kunnen u hierbij helpen. Vraag ernaar bij uw specialist en/of bekijk onderstaande video.
Zo dragen wij bij:
- Goede voeding proef je.
In het Radboudumc kiezen we bewust voor voeding die een goede gezondheid, duurzame samenleving en verantwoorde leefstijl stimuleert. Ons voedingsaanbod voor medewerkers en bezoekers is vanuit deze gedachte zorgvuldig samengesteld. Afdeling Diëtetiek is intensief betrokken bij het tot stand komen en het borgen van dit Goede voedingsaanbod. Zie hier voor meer informatie over Goede voeding proef je.
Voeding voor onze patiënten is ook met zorg samengesteld en bestaat uit het FoodforCare concept. - Onderwijs Voeding en leefstijl voor artsen
Artsen hebben in de praktijk weinig kennis over voeding. Sinds 2021-2022 is Voeding en Leefstijl een vast onderdeel in het eerste anderhalf jaar van het basisonderwijs voor geneeskunde- en biomedische wetenschappenstudenten aan de Radboud Universiteit. Tevens zijn er plannen om Voeding en leefstijl uit te breiden in het master onderwijs.
Aan de slag met uw leefstijl
Wilt u aan de slag met leefstijl? Vraag ernaar bij uw behandelaar.
Diabetes mellitus suikerziekte
Diabetes mellitus wordt ook wel suikerziekte genoemd. Als u diabetes mellitus heeft, is de waarde van de bloedsuiker (glucose) in uw bloed regelmatig verhoogd.
lees meer