Burgerforum 2017 keuzes in de zorg

Hoe werkt het burgerforum?

24 deelnemers, geselecteerd met behulp van een steekproef uit de Nederlandse samenleving, komen gedurende 3 weekenden bij elkaar (14-15 sept, 7-8 okt en 28-29 okt). Onder begeleiding van onderzoeksbureau Motivaction discussiëren zij met elkaar over concrete casussen en dilemma’s met betrekking tot het vergoeden van medische behandelingen in Nederland.

Tijdens deze drie weekenden ontwikkelt het burgerforum een visie op keuzes in de zorg in Nederland.  Deze worden, in de vorm van een manifest, gepresenteerd tijdens een conferentie in het voorjaar. Belanghebbenden en beleidsmakers in de zorg worden uitgenodigd om deel te nemen aan deze conferentie en te reageren op het manifest.
 
Ter voorbereiding op het weekend ontvingen de deelnemende burgers een informatiebrochure.

24 deelnemers, geselecteerd met behulp van een steekproef uit de Nederlandse samenleving, kwamen gedurende 3 weekenden bij elkaar (14-15 sept, 7-8 okt en 28-29 okt 2017). Onder begeleiding van onderzoeksbureau Motivaction discussieerden zij met elkaar over concrete casussen en dilemma’s met betrekking tot het vergoeden van medische behandelingen in Nederland.

Tijdens deze drie weekenden ontwikkeld het burgerforum een visie op keuzes in de zorg in Nederland.  Deze visie is op 21 juni gepresenteerd in het manifest ‘Draagvlak voor lastige keuzes’.  Ten grondslag aan dit manifest ligt een eindrapport met dezelfde titel.

Vijf vragen aan Rob Baltussen

Initiatiefnemer en hoogleraar Gezondheidszorg aan het Radboudumc Rob Baltussen over de inzichten en achtergronden van dit Burgerforum.

1 Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van het Burgerforum?

Goed geïnformeerde burgers zien de financiële noodzaak van het maken van keuzes in de zorg, en zijn wel degelijk bereid deze keuzes te maken. Zij dragen hierbij 16 criteria aan, als leidraad voor de politiek om te bepalen welke zorg vergoeding verdient.

Men spreekt de medeburger nadrukkelijk aan op zijn eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid, zodat zorg alleen wordt gebruikt als het echt nodig is. Zo geldt voor een maagverkleining: pak eerst de ongezonde leefstijl aan die in de meeste gevallen het probleem van overgewicht veroorzaakt. Goedkope medicatie als vitamine supplementen, zo stelt men, kunnen de meeste mensen zelf betalen. Ook is men kritisch over behandelingen die niet medisch noodzakelijk zijn, zoals cosmetische gebitscorrecties. Om ongepast gebruik van zorg te voorkomen vindt men dat patiënten bij bepaalde aandoeningen de eerste behandelingen zelf moeten betalen, zoals bij fysiotherapie. Deelnemers zijn daarentegen sterk solidair met patiënten die getroffen worden door een ernstige ziekte.
 

2 Waar willen de deelnemers dan in snijden?

Verschillende overwegingen kunnen aanleiding zijn om een behandeling niet te vergoeden. De deelnemers benoemen er een zevental: bijvoorbeeld als de aandoening niet ernstig is, de benadeling niet (bewezen) effectief is, als de verhouding tussen kosten en baten ongunstig is, of als gebruikers de behandeling zelf kunnen betalen.  Aan de andere kant kunnen er zwaarwegende overwegingen zijn om een behandeling toch te vergoeden; bijvoorbeeld als de aandoening ernstig van aard is.

De deelnemers geven ook concrete voorbeelden. Men was het er unaniem over eens dat  maagzuurremmers en de total body scan niet vergoed zouden moeten worden.
 

3 Hoe staan de deelnemers tegenover de overheid en de politiek?

De deelnemers noemen nadrukkelijk de vier overwegingen die de overheid nu ook gebruikt voor het maken van keuzes. In dat opzicht is er veel draagvlak is voor het huidige beleid van de overheid. Daarnaast gebruiken de deelnemers nog 12 andere overwegingen, bijvoorbeeld over leefstijl, maatschappelijk neveneffecten, of behandelingen die het leven verlengen maar met erg lage kwaliteit – hiervan is het onduidelijk of en hoe de overheid die meeneemt in haar beslissingen.

We moeten keuzes maken om de zorg op de lange termijn betaalbaar te houden. Maar  voor de politiek is het lastig om behandelingen niet te vergoeden, onder druk van belangengroepen of emoties van mensen in de media. Het burgerforum laat zien dat de goed geïnformeerde burger bereid is om te snijden in het zorgpakket, en waar dat dan zou moeten. Hiermee krijgt de politiek echt iets in handen om haar keuzes te toetsen en te verdedigen, ook al is de druk om een behandeling toch te vergoeden hoog.

Wel is het nodig dat de politiek de burger betrekt bij deze keuzes. Dat kan aan de ene kant door burgers te consulteren bij besluiten over belangrijke thema’s. Aan de kant is het van belang draagvlak onder alle Nederlanders te verkrijgen – dat kan door  een maatschappelijke discussie op te starten, en uitgebreid tekst en uitleg te geven bij beslissingen.
 

4 Hoe zijn de deelnemers door het burgerforum van opvatting veranderd?

Alle deelnemers zijn van opvatting veranderd door het Burgerforum, zij het in verschillende mate. Voor alle deelnemers geldt dat zij zich nu meer bewust zijn van de complexiteit. Voor het Burgerforum zagen ze als grootste probleem dat de overheid niet alle nodige zorg vergoed. Na het Burgerforum zien ze als grootste probleem dat het geld er niet is om alle zorg te vergoeden. Ze zien het als onvermijdelijk dat kosten een rol spelen, hoe lastig ze dat ook vinden.
 

5 Wat vond je zelf het meest verrassend?

Dat deelnemers zich zo goed konden uitspreken, in al hun opvattingen maar ook hun twijfels. Na drie weekenden zeiden ze bijvoorbeeld:  “vanuit mijn verstand zeg ik dat er grenzen zijn en dat we niet alles kunnen vergoeden. Maar vanuit de emotie kan ik niet toelaten dat mensen zouden overlijden omdat ze een behandeling niet krijgen”. Dat zijn precies de  dilemma’s waar de beleidsmakers bij de overheid ook mee stoeien. 

Voor de gemiddelde inwoner van Nederland betekent dit dat het goed is om te beseffen dat niet alle zorg oneindig beschikbaar is, en dat er grenzen zijn die geaccepteerd moeten worden.