Verzorging

Verzorging van de wond

De revalidatie na een amputatie begint met een goede wondgenezing. In principe wordt de wond gehecht. Deze hechtingen worden na ongeveer 2 weken verwijderd. Soms wordt de stomp direct op de operatiekamer gegipst (immediate fitting) om zoveel mogelijk zwelling van de stomp door vochtophoping te voorkomen (oedeem). Bij een infectie of na een ongeval kan dit niet altijd. De stomp moet dan gezwachteld worden om zoveel mogelijk vocht uit de stomp te krijgen. Dit is belangrijk voor de wondgenezing.
 
Door een goede hygiëne kunnen veel problemen voorkomen worden. Dit houdt in dat de stomp dagelijks gewassen moet worden. Voor het wassen en verzorgen van uw stomp is de avond het beste tijdstip. Als de huid in contact komt met warm water gaan de huidporiën openstaan. Als u de prothesekoker direct hierna zou aandoen kan dit tot huidirritatie en infectie leiden. Een eventuele stompsok kunt u het beste wassen zonder wasverzachter.
Ook de prothesekoker en liner moet u zeer goed schoon te maken met water en zeep. Als de wond nog niet helemaal dicht is, moet deze bedekt worden met een steriel en droog gaas of second skin (op recept van de revalidatiearts). Het is verstandig om uw huid, bij het uitdoen van de prothese, te controleren op drukplekken of wondjes. Drukplekken kunt u herkennen aan roodheid van de huid in combinatie met gevoeligheid of zelfs pijn. Problemen met de huid kunnen zijn: extreem veel zweten, allergische reacties, drukplekjes, blaren en/of infecties. Extreem veel zweten neemt meestal vanzelf na 2 tot 3 weken af, als de stomp gewend is aan de liner/koker. Neem bij aanhouden van de klachten of bij de andere genoemde problemen contact op met uw revalidatiearts.

Verzorging van de prothese

Prothese

• Zorg dat uw prothese, als u deze niet draagt, in een goed geventileerde ruimte staat (niet tegen een verwarming).
• Reinig dagelijks de binnenkant van de koker met een schoon doekje, warm water en Ph-neutrale zeep. Een vuile koker kan huidirritatie en onaangename geurtjes veroorzaken. Het is handig om dit ’s avonds te doen, omdat de prothesekoker dan goed kan drogen.
• Leg de koker niet op een verwarmingselement. U kunt de prothese weer dragen als de koker volledig droog is.
• Ga nooit zelf sleutelen aan de prothese.
• Probeer nooit zelf de prothese in te smeren met olie of een ander middel.
• Controleer regelmatig de schoenzolen, de hakken en de doppen van uw krukken op slijtage.

Liner

• Reinig de liner dagelijks van binnen en van buiten met warm water en Ph-neutrale zeep. De liner kan ook in de wasmachine worden gewassen (40 of 60 graden) met een mild wasmiddel(wasverzachters, bleekmiddelen of andere reinigende oplossingen kunnen de liner beschadigen).
• Spoel de liner na het wassen goed na met water (achtergebleven zeepresten kunnen huidirritatie veroorzaken) en wrijf beide kanten droog met een stofvrije doek.
• De liner kan meteen na het wassen gebruikt worden.
• Breng de liner altijd, zo spoedig mogelijk na het schoonmaken, in zijn normale positie terug.

Zwachtelen

• Waarom zwachtelen?

  Het doel van het zwachtelen is om de stomp zo snel mogelijk geschikt te maken voor een prothese. Zwachtelen zorgt voor:

  1. Vermindering en voorkómen van vochtophoping (oedeem). Na een amputatie is “stompoedeem” een normaal verschijnsel. Oedeem is een ophoping van (te veel) vocht in weefsels. Een ernstig oedeem heeft een slechte invloed op de genezing van de stomp. Door het aanwezige oedeem kan het aanmeten van een definitieve prothese langer op zich laten wachten.
  2. Het bereiken van een zo goed mogelijke vorm van de stomp. Een conische vorm (kegelvorm) van de stomp is de ideale prothesepasvorm.
  3. Bevordering van het wondgenezingsproces.
  4. Bescherming van de stomp.

• Wanneer zwachtelen?

  U kunt zo snel mogelijk na de amputatie beginnen met zwachtelen. De stomp moet minimaal 2 keer per dag gezwachteld worden. Dit gebeurt in ieder geval ’s ochtends en ’s avonds. De zwachtel moet dus ’s nachts ook om blijven. Het kan nodig zijn om de stomp vaker te zwachtelen, bijvoorbeeld na het oefenen, na het losschieten van de zwachtel of na het doorlekken van de wond in de zwachtel.

• Wanneer stoppen met zwachtelen?

  Nadat de prothese is aangemeten (en de stomp dus een stabiele omvang heeft) is het nog steeds belangrijk om te zwachtelen. De omvang van de stomp kan namelijk tijdens het oefenen met de prothese weer sterk veranderen. Dit komt doordat u de spieren weer intensiever gebruikt. Om de omvang van de stomp te behouden, moet u zwachtelen op de momenten dat u de prothese niet draagt. In plaats hiervan kunnen we u ook een elastische stompkous (een liner) aanmeten als alternatief voor het zwachtelen. Door de liner of de zwachtel een korte periode niet te gebruiken, kunt u testen of de omvang van de stomp ook zonder zwachtel of liner hetzelfde blijft.
   

• Zwachtelen bij amputatie door het bovenbeen

  • Was eerst uw handen.
  • Neem tijdens het zwachtelen van een bovenbeenamputatie liggend plaats op bed. De heup moet zo goed mogelijk gestrekt zijn tijdens het zwachtelen om een bewegingsbeperking in de heup te voorkomen.
  • Inspecteer en reinig de wond. Let hierbij op de tekenen/aanwezigheid van infectie.
  • Inspecteer en reinig de huid van de gehele stomp. Let hierbij op aanwezigheid van drukplekken. Als er drukplekken aanwezig zijn in het gebied dat gezwachteld moet worden, zwachtel dan niet.
  • Neem de zwachtel in uw handen en zorg ervoor dat u ”in de rol” kijkt.
  • Anker aanleggen:
    • Bij een lange bovenbeenstomp: begin (zonder druk) zo hoog mogelijk in de lies en leg 2 à 3 ankers rondom aan om het bovenbeen.
    • Bij een korte bovenbeenstomp: Leg het anker om het onderlichaam. Zwachtel vervolgens 2 keer om het onderlichaam. Ga dan van de buitenkant bovenbeen over de buik en via de rugzijde terug door de lies.
  • Rol via diagonalen, de stomp volgend, naar de stompuiteinden waarbij je alleen rek geeft op de hoekpunten van de stomp tijdens de opgaande beweging.
  • Zorg ervoor dat de druk onderaan altijd hoger is dan de druk bovenaan.
  • Ga door met diagonalen maken totdat de gehele stomp bedekt is.
  • Zorg voor gelijkmatig aanbrengen van de zwachtel, waarbij plooien en kreukels vermeden worden; te controleren door met de vlakke hand over het verband te voelen.
  • Als er tijdens het zwachtelen gevoelloosheid of pijn van de stomp optreedt, is dit een teken dat de zwachtel te strak is aangebracht.
  • Gebruik per keer minstens driekwart van de zwachtel om zo voldoende druk te krijgen.
  • Eindig weer op het bovenbeen met 2 à 3 ankers (zonder druk).
  • Wrijf het uiteinde van de zwachtels nog eens goed tegen de onderlaag, eventueel kunt u ze vastplakken.
     

• Zwachtelen bij amputatie door de knie

  Deze methode is hetzelfde als de manier van zwachtelen bij een amputatie door het bovenbeen met uitzondering van de extra rek die u aan de hoekpunten toebrengt. Bij een amputatie door de knie is het benige uiteinde van de stomp minder bedekt met weke delen. Als u te strak zwachtelt, is de kans groot dat er te veel druk op de weke delen komt waardoor een drukplek ontstaat. Als de stomp plat op bed of op de stompsteun ligt, kan ook de druk op het uiteinde van het dijbeen een drukplek veroorzaken. Om dit te voorkomen kunt u een klein rolletje (bijvoorbeeld gemaakt van een kleine handdoek of een halve maan kussentje) onder de stomp leggen, een klein stukje boven het uiteinde van de stomp.

• Zwachtelen bij amputatie door het onderbeen

  • Was eerst uw handen.
  • Inspecteer en reinig de wond. Let hierbij op de tekenen/aanwezigheid van infectie.
  • Inspecteer en reinig de huid van de gehele stomp. Let hierbij op aanwezigheid van drukplekken. Als er drukplekken aanwezig zijn in het gebied dat gezwachteld moet worden: zwachtel dan niet.
  • Neem de zwachtel in uw handen en zorg ervoor dat u “in de rol” kijkt.
  • De knie wordt in ongeveer 5 graden buiging gezwachteld, zodat er zowel maximale strekking als minimale buiging van 90 graden behaald kan worden.
  • Begin (zonder druk) 10-15 cm boven de knie en leg 2 à 3 ankers rondom aan om het bovenbeen.
  • Rol via diagonalen, de stomp volgend, naar de stompuiteinden waarbij je alleen rek geeft op de hoekpunten van de stomp tijdens de opgaande beweging.
  • Zorg ervoor dat de druk onderaan altijd hoger is dan de druk bovenaan.
  • Ga door met diagonalen maken totdat de gehele stomp bedekt is.
  • Zorg voor gelijkmatig aanbrengen van de zwachtel, waarbij plooien en kreukels vermeden worden; te controleren door met de vlakke hand over het verband te voelen.
  • Als er tijdens het zwachtelen gevoelloosheid of pijn van de stomp optreedt, is dit een teken dat de zwachtel te strak is aangebracht.
  • Gebruik per keer minstens driekwart van de zwachtel om zo voldoende druk te verkrijgen.
  • Eindig weer op het bovenbeen met 2 à 3 ankers (zonder druk).
  • Wrijf het uiteinde van de zwachtels nog eens goed tegen de onderlaag, eventueel kunt u ze vastplakken.