Chronische pijn bij kinderen

Acute pijn

Wanneer iemand ergens in het lichaam pijn heeft als gevolg van een kneuzing of ontsteking ontstaat er een  reactie in het lichaam. Voorbeelden zijn:

• in je vinger snijden,
• blessure, opgelopen tijdens een val bij het sporten,
• oorontsteking,
• een buikoperatie.

Pijn, bijvoorbeeld een snijwond, wordt geregistreerd door pijnzenuwen in de huid die reageren op de beschadiging. Deze pijnzenuwen geven de pijn door naar je ruggenmerg. Daar schakelt het pijnsignaal over op andere zenuwen die het signaal vervolgens naar de hersenen transporteren. De pijn komt uiteindelijk binnen bij de grote hersenen. De dieper gelegen hersendelen bepalen vaak je eerste reactie op de pijn. Gelukkig kunnen deze hersendelen ook signalen terugzenden naar het ruggenmerg die de pijnsignalen juist onderdrukken.

Hersenen

Alle pijnprikkels volgen deze weg. De hersenen zijn dus heel belangrijk in het voelen van pijn. Bij acute pijn geneest het lichaam uiteindelijk en wanneer de beschadiging is verdwenen verdwijnt ook het pijnsignaal. De hersenen ontvangen dan geen pijnprikkels meer en de pijn is over.

Pijnprikkels bij chronische pijn

Bij chronische pijn verandert de manier waarop de pijnprikkels verwerkt worden en worden doorgegeven naar de hersenen. Ook de pijnverwerking in de hersenen zelf verandert doordat de activiteit in bepaalde hersendelen wordt verhoogd of verlaagd.

• De pijnzenuwen in het gebied waar de pijn is ontstaan worden chronisch overbelast en steeds gevoeliger. Door het vrijkomen van stoffen uit de zenuwuiteinden ontstaat er bij steeds minder pijn al een signaal wat wordt doorgegeven naar het ruggenmerg.
• De pijnsignalen die uit de verschillende delen van ons lichaam via de pijnzenuwen naar het ruggenmerg gaan schakelen hier over op andere zenuwen. Deze leiden op hun beurt de pijnsignalen weer naar de hersenen. Tijdens dit schakelen kunnen de pijnsignalen worden versterkt of juist worden afgeremd. Een voorbeeld van pijnremming is het kunnen doorspelen met een voetbalblessure tijdens een belangrijke wedstrijd. Maar ook het omgekeerde komt voor: dat die blessure na afloop als je beseft dat je een tijdlang niet mee kan trainen, juist pijnlijker lijkt te worden. Dit alles gebeurt onder invloed van heel veel verschillende stofjes (neurotransmitters) die automatisch vrijkomen in het ruggenmerg. Dit  treedt bij iedereen op en dit versterken of afremmen van de pijnsignalen kunnen we maar ten dele beïnvloeden.
• Eenmaal aangekomen bij de hersenen lopen de pijnsignalen via de hersenstam en de dieper gelegen hersengebieden uiteindelijk naar de grote hersenen. Deze dieper gelegen hersendelen bepalen nu niet alleen de eerste, korte reactie op de pijn, maar ook het langdurige gevoel wat de pijn oproept: angst, verdriet of frustratie. Dit kan er voor zorgen dat de chronische pijnprikkel steeds sterker wordt doorgegeven aan de grote hersenen. De grote hersenen zijn betrokken bij hoe we vervolgens denken over de pijn en wat we doen als we pijn hebben. 

Het is een ingewikkeld proces maar het is zeer belangrijk om hier rekening mee te houden als je chronische pijn behandelt. Het wegnemen van de oorspronkelijke pijnprikkels alleen is niet voldoende. We kijken ook naar de manier waarop de pijn in andere delen van het lichaam wordt verwerkt. Verder kunnen gevoelens van stress de pijnklachten verergeren.

Pijn van het bewegings­apparaat

Pijn van het bewegingsapparaat zit meestal in spieren, botten of bindweefsel. Vaak is er sprake van rugpijn, spierpijn in het gehele lichaam of pijn in een arm, been of gewricht.
 

Oorzaken

De pijn kan spontaan ontstaan maar ook onderliggende ziekten zoals heupproblemen of aangeboren afwijkingen zoals scoliose kunnen dit soort pijnen veroorzaken. Een andere oorzaak van hevige, gelokaliseerde pijn aan een hand of voet, wordt ook wel Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS) genoemd. Deze pijn ontstaat door een beschadiging of kneuzing, maar kan ook spontaan ontstaan. 

Behandeling

Pijn in het bewegingsapparaat kan ertoe leiden dat kinderen het lichaamsdeel dat pijn doet steeds minder gebruiken. Soms speelt de angst voor meer pijn hierbij een grote rol. Op korte termijn kan een beschadiging of overbelasting door rust inderdaad herstellen. Maar bij bepaalde ziektebeelden leidt rust er juist toe dat de conditie en de spierkracht sterk afnemen en de pijn steeds maar verder toeneemt. In die gevallen is er vaak een intensief oefenprogramma nodig bij een gespecialiseerde fysiotherapeut. Hierbij wordt er stap voor stap weer een normaal bewegingspatroon opgebouwd. Een dergelijk programma kan worden ondersteund door bepaalde medicijnen of behandeling bij een psycholoog. Deze programma’s zijn intensief en duren lang. Maar vaak is het langzaam herstellen van het normale bewegingspatroon al voldoende om de pijn te verminderen en het normale functioneren te herstellen.

Buikpijn

Buikpijn bij kinderen wordt ingedeeld op basis van bepaalde vastgestelde criteria. Als er alleen sprake is van chronische buikpijn, zonder verdere verschijnselen als zuurbranden of obstipatie, dan spreken we van een centraal gemedieerd buikpijn syndroom. 

Oorzaak

Er zijn inmiddels veel aanwijzingen dat deze pijn niet ontstaat in de buik zelf maar dat er een verstoring is in de verwerkingen van prikkels die vanuit de darmen naar de hersenen gaan. Dit maakt dat normale darmbewegingen worden waargenomen als pijn. Daarnaast is er ook een verstoring in het systeem wat er voor zorgt dat deze pijnprikkels worden onderdrukt. Dit systeem wordt aangestuurd door verschillende delen in de hersenen en de hersenstam. 

Behandeling

Reguliere pijnstillers helpen vaak niet of onvoldoende tegen deze buikpijn. Bovendien heeft stress invloed op de klachten. Behandelingen die wel vaak een goed effect hebben zijn ontspanningsoefeningen of hypnose. Ook is het belangrijk om te kijken of er sprake is van stress of spanningen die de pijn kunnen verergeren. Er zijn ook medicijnen maar deze schrijven we alleen voor in een lage dosering en dan in combinatie met andere behandelingen.
Minder vaak voorkomende oorzaken van buikpijn zijn infecties, bepaalde voedselallergieën of chronische darmontstekingen. Bij bepaalde klachten kan het dan ook nodig zijn om eerste verder onderzoek te doen om onderliggende ziekten uit te sluiten. 

Hoofdpijn

Er is sprake van chronische hoofdpijn als er in een periode van 3 maanden meer dan 15 dagen klachten van hoofdpijn zijn. Van alle kinderen in de basisschoolleeftijd zou ongeveer 1 op de 100 hier last van hebben. Op de middelbare school blijft dit percentage bij jongens gelijk. Bij meisjes neemt het sterk toe en we weten niet precies waarom.
 

Soorten hoofdpijn

Twee veel voorkomende vormen van hoofdpijn zijn migraine en spierspanningshoofdpijn. Inmiddels zijn er steeds meer aanwijzingen dat hoofdpijn die zeer vaak, of zelfs dagelijks aanwezig is, meestal een mengvorm is van beiden. Andere oorzaken zijn tandproblemen, bijholteontsteking of oogafwijkingen. Ook kan er in zeer zeldzame gevallen sprake zijn bijvoorbeeld een hersentumor. Als het nodig is wordt er verder onderzoek gedaan om dit uit te sluiten, bijvoorbeeld door een oogonderzoek, röntgenfoto’s of een MRI-scan.
 
Migraine
Migraine wordt veroorzaakt door een gebied in de hersenen wat opeens abnormaal actief wordt waarbij de activiteit zich vervolgens verspreidt door het gehele hoofd. Migraine is niet schadelijk maar de pijn kan plots op komen zetten en zeer hevig zijn. Soms zijn er voorboden van een migraineaanval zoals±

• flikkeringen,
• lichteffecten,
• vlekken,
• abnormale geuren.

Een migraineaanval gaat vaak gepaard met overgevoeligheid voor licht of geluid, misselijkheid en soms braken. Voor migraine bestaan er speciale medicijnen. Daarnaast kan de pijn tijdens een aanval worden bestreden met  pijnstillers zoals bijvoorbeeld paracetamol of ibuprofen.
 
Spierspanningshoofdpijn
Spierspanningshoofdpijn wordt veroorzaakt door een verhoogde spanning in de spieren van de nek en de schedel. Deze pijn voelt alsof er een strakke band om het hoofd zit. Pijnstillers als paracetamol of ibuprofen kunnen ook spierspanningshoofdpijn tijdelijk verlichten maar vaak helpen oefeningen gericht op ontspanning beter. 

Behandeling

Pijnstillers als paracetamol of ibuprofen verlichten hoofdpijnklachten. Maar bij regelmatig gebruik kunnen deze pijnstillers de hoofdpijn juist in stand houden en zelfs verergeren. We spreken dan over medicatie-geïnduceerde hoofdpijn. Daarom is het belangrijk om het gebruik van medicatie te bespreken. Bij het overgrote deel van de patiënten dat last heeft van medicatie-geïnduceerde hoofdpijn leidt het stoppen hiervan tot het volledig verdwijnen van de klachten.

Zenuwpijn

Er is sprake van zenuwpijn als er een beschadiging is van het zenuwstelsel. Maar zenuwpijn kan ook optreden door beschadigingen in de hersenen of het ruggenmerg. Bij kinderen komt zenuwpijn gelukkig niet vaak voor. Oorzaken zijn bijvoorbeeld operaties, ongevallen of aangeboren afwijkingen. 

Diagnose

Zenuwpijn kan op verschillende plekken in het lichaam voelbaar zijn. Het kan gepaard gaan met hevige schietende of brandende pijn. Soms is er sprake van jeuk, tintelingen of een overgevoeligheid voor lichte aanraking of voor warmte of koude. Soms is de aard van de pijn in combinatie met een lichamelijk onderzoek al voldoende om zenuwpijn te bevestigen of uit te sluiten.

Behandeling

Zenuwpijn kan worden behandeld met bepaalde medicijnen, lokale crèmes of TENS (behandeling waarbij de zenuwen in de huid door middel van stroom gepikkeld worden). In sommige gevallen kan met behulp van de echo een zenuwblokkade worden verricht om te onderzoeken of een bepaalde zenuw inderdaad de veroorzaker is van de pijn. Vervolgens kan er dan een pijnbehandeling van deze zenuw plaatsvinden. Voor alle behandelingen geldt dat zenuwpijn vaak moeilijk te bestrijden is. De klachten kunnen weliswaar verminderen maar gaan zelden helemaal over.