Wetenschap­pelijk onderzoek Cortisol voor PTSS (CovoS)

Doel van het onderzoek

In het CovoS-onderzoek (deel A) bestuderen wij hoe biologische stressreacties (oftewel het stresssysteem) verschillen van persoon tot persoon. Het stresssysteem is een biologisch systeem wat actief wordt wanneer het lichaam stress ondervindt. Wij zijn vooral geïnteresseerd in een eventuele ontregeling in het stresssysteem waarbij er minder af wordt gegeven van het stresshormoon cortisol (zie de video bij het blok 'Achtergrond'). We denken dat deze ontregeling te maken zou kunnen hebben met traumatische ervaringen tijdens de vroege jeugd. Dit willen wij onderzoeken met mensen met PTSS, zowel mensen met als zonder trauma in de vroege jeugd. Met het CovoS-onderzoek bestuderen wij dan of zo’n ontregeling in het stresssysteem ook in verband staat met dat PTSS-behandeling voor sommige mensen minder goed helpt.

De sleutelvraag bij het CovoS-vervolgonderzoek met MRI (deel B) is of een aanvulling van cortisol via medicatie dan angstverminderend kan werken voor deze groep mensen die zelf een lage cortisolafgifte hebben vanwege deze ontregeling in het stresssysteem. Dit wordt getest met een proefopstelling in het onderzoeksinstituut. Let op: u krijgt in dit onderzoek geen PTSS-behandeling aangeboden. Als uit het CovoS-onderzoek blijkt dat cortisol medicatie kan helpen, dan kunnen we dit misschien wel gebruiken om in de toekomst PTSS-behandeling te verbeteren.

ADF stichting

In deze video vertellen Frouke Zeegers (ervaringsdeskundige in CovoS adviescommissie) en Sander Pronk (directeur ADF stichting van 2017 tot 2021) hoe zij betrokken zijn bij het CovoS onderzoek en waarom zij dit onderzoek zo belangrijk vinden.

Wat houdt deelname in?

In deze video wordt uitgelegd wat deelname aan het CovoS-onderzoek (deel A) inhoudt.

Wat zijn de metingen?

Wij vragen dat u twee keer langskomt voor metingen van het onderzoek. Het eerste bezoek (van 3 uur) bestaat uit vragenlijsten, een puzzeltaak en uitleg over een thuistest van het stresssysteem. Het tweede bezoek (van 3.5 uur) in het onderzoeksinstituut bestaat uit vragenlijsten, speekselmetingen van het stresssysteem bij een uitdaging voor het stresssysteem en bloedafname.

Hoe kan ik meedoen?

Wilt u meedoen met dit onderzoek? Fijn om te horen! U kunt uw gegevens achterlaten via het contactformulier of ons een email sturen, dan komen wij graag met u in contact. De onderzoeker neemt contact op om samen met u de aanvullende criteria van het onderzoek door te nemen. Deze zijn opgesteld voor uw veiligheid en voor een goede kwaliteit van de onderzoeksgegevens. Hierbij is het in sommige gevallen ook nodig dat u voorafgaand meedoet aan een interview over uw PTSS, om te bepalen of u mee kunt doen; de onderzoeker bespreekt met u of dit van toepassing is. 

Wat houdt deelname in?

In deze video wordt uitgelegd wat deelname aan het CovoS-vervolgonderzoek (deel B) inhoudt.

Wat zijn de metingen?

Het CovoS-vervolgonderzoek bestaat uit twee sessies, waarvan elke sessie bestaat uit een lang bezoek (van 6 uur inclusief pauzes), en de dag daarna een kort bezoek (van <1 uur). Voor deel B vragen wij u dus om nog vier keer naar een onderzoeksinstituut te komen. Hierbij doet u een computertaak waarmee wij onderzoeken hoe u een nieuwe milde angst aanleert en of deze angst op termijn vermindert. Tijdens één van de twee lange bezoeken krijgt u een eenmalige dosis van de cortisol-medicatie. Dit is een veilig medicijn dat is geregistreerd voor andere aandoeningen. Hiervoor onderzoeken wij een nieuwe toepassing bij mensen met PTSS. Daarnaast gaat u tijdens beide lange bezoeken in de MRI-scanner. 

In de MRI-scanner

Bij het CovoS-vervolgonderzoek maken wij MRI-scans van uw hersenen. Voor veel mensen is een MRI-scan een ongewone of zelfs spannende ervaring. Wanneer u een MRI-sessie heeft op ons onderzoeksinstituut dan maakt u eerst kennis met een oefenscanner, zodat u vervolgens meer op uw gemak bent bij de daadwerkelijke MRI-sessie.

In deze video laten we alvast zien wat er allemaal bij komt kijken als u de MRI-scanner ingaat. Daarnaast kunt u hieronder meer informatie lezen over MRI-onderzoek.

• Wat is MRI en is het veilig?
• Hoe werkt het als ik de MRI-scanner inga?
• Wat meet een MRI-scan?
• Wie is de assisterende onderzoeker tijdens de MRI-sessie?
• Kijken jullie of mijn hersenen gezond zijn?

• Wat is MRI en is het veilig?

  Ja, dit is een zeer veilige onderzoeksmethode. MRI is een beeldvormende techniek die werkt op basis van magnetische resonantie. Dit betekent dat er geen sprake is van bijvoorbeeld schadelijke straling. Wel is er een screening nodig, omdat het zeer sterke magnetische veld van de scanner schade zou kunnen aanrichten als u bijvoorbeeld bepaalde medische implantaten heeft zoals een pacemaker of vaatclips. Onze gecertificeerde onderzoekers gaan dit zorgvuldig met u na en zorgen ervoor dat u veilig de MRI-scanner in kunt. Vanwege het magnetische veld vraagt de onderzoeker aan u om alle sieraden en andere metalen van uw lichaam te verwijderen en indien van toepassing, om u om te kleden en daarbij uw beugel-bh af te doen.

• Hoe werkt het als ik de MRI-scanner inga?

  De MRI-scanner is een groot apparaat met in het midden een buis die aan twee kanten open is. Bij de MRI-scan wordt u geassisteerd door een gecertificeerde onderzoeker.

  1. Wanneer u de MRI-scanner ingaat voor scans van uw hersenen, dan gaat u eerst op een bed zitten.
  2. De onderzoeker geeft u een alarmknop die u ook meeneemt de MRI-scanner in, deze kunt u indrukken in het geval van nood of als u toch uit de scanner wilt.
  3. Na het geven van de alarmknop, vraagt de onderzoeker u om oordoppen in te doen.
  4. Vervolgens sluit de onderzoeker verschillende meetapparaten aan. In deze studie gaat dit om elektrodes die huidgeleiding meten op de vingers, een hartslagmeter en een ademhalingsmeter. Daarnaast wordt er een apparaat aangesloten op uw vingers waarvan u onprettige (maar niet pijnlijke) elektrische prikkels kunt ontvangen; dit in verband met de computertaak over angstleren. U krijgt ook een joystick, zodat u in de MRI-scanner deze computertaak kunt uitvoeren.
  5. In de volgende stap vraagt de onderzoeker u om te gaan liggen op het bed. Als u goed ligt, dan wordt er een soort kap over uw hoofd geplaatst, waarna de onderzoeker u de MRI-scanner inschuift via elektrische bediening van het bed. U komt dan met uw hoofd in het midden van de buis te liggen en via een spiegeltje op de kap ziet u het computerscherm achter de MRI-scanner. Zo kunt u tijdens de MRI-scan een computertaak uitvoeren.
  6. Daarna gaat de onderzoeker naar de controlekamer en houdt ten alle tijden toezicht. Er worden dan meerdere verschillende MRI-scans gemaakt van uw hersenen. We vragen u om tijdens de MRI-scans zo stil mogelijk te blijven liggen om de kwaliteit van de beelden te waarborgen. Wanneer de MRI-scans uitgevoerd worden, maakt het apparaat erg luide geluiden. De oordoppen met speaker en microfoon zijn ter gehoorbescherming, en zodat wij goed met elkaar kunnen blijven communiceren.

• Wat meet een MRI-scan?

  Sommige van onze MRI-scans meten de structuur van de hersenen. Andere scans meten hersenactiviteit en bij dit type scans vragen wij u meestal om tegelijkertijd een computertaak uit te voeren. In dit onderzoek is dat onder andere het tweede gedeelte van de ‘Virtual Reality’ computertaak. Wanneer wij uw hersenactiviteit meten, dan kunnen wij dit overigens niet meteen bekijken. Alleen achteraf via een analyse op groepsniveau kunnen wij herleiden welke hersengebieden actief waren tijdens de computertaak. Ook wanneer wij kijken naar de structuur van de hersenen is het nodig dat wij kijken op groepsniveau en daar een analyse op loslaten. 

• Wie is de assisterende onderzoeker tijdens de MRI-sessie?

  Voor veel mensen is het spannend om in de MRI-scanner te gaan. Onze gecertificeerde onderzoeker assisteert u graag. Wij hebben er begrip voor als u wellicht een voorkeur heeft wat betreft een assisterende onderzoeker en daarom zullen wij dit van tevoren met u bespreken. Mocht u andere vragen, zorgen of wensen hebben dan kunt u dat ook altijd aangeven bij ons onderzoeksteam. Waar mogelijk houden wij hier graag rekening mee.

• Kijken jullie of mijn hersenen gezond zijn?

  Nee, wij kijken niet of uw hersenen gezond zijn. Onze onderzoekers zijn niet medisch opgeleid om neurologische ziektebeelden te herkennen. Dit is ook nooit een focus van ons type onderzoek en onze type MRI-scans zijn daarvoor doorgaans ook niet geschikt. De MRI-scans kunnen daarom ook nadrukkelijk niet gezien worden als medische test. Desondanks kan het voorkomen dat de onderzoeker toch iets verdachts opmerkt in uw MRI-scan, wanneer dit opvallend zichtbaar is. Dit komt zeer zelden voor. In het onwaarschijnlijke geval van een mogelijk klinisch relevante afwijking in uw hersenen laten wij de MRI-scans beoordelen door een radioloog. Wanneer de radioloog beoordeeld dat deze bevinding inderdaad klinisch relevant is, dan wordt u via uw behandelaar (psychiater bij het behandelcentrum) op de hoogte gesteld. Als u deelneemt aan ons onderzoek, dan dient u akkoord te gaan met deze procedure.

Nieuws

In dit overzicht vindt u diverse nieuwsberichten. Het meest recente item is automatisch uitgevouwd.

• Mei 2024: Nieuwe onderzoeksmedewerkers

  Even voorstellen...

  Hi! Mijn naam is Eva en sinds februari 2024 ben ik op de woensdag werkzaam als onderzoeksassistent bij Pro persona. De andere dagen van de week werk ik als research verpleegkundige in het Radboudumc. Ik ben geïnteresseerd in het doen van onderzoek en hoop daarmee een bijdrage te kunnen leveren aan de gezondheidszorg in de toekomst. Binnen het CovoS-onderzoek zul je vooral telefonisch of via de mail contact met mij hebben voor het beantwoorden van vragen of het inplannen van een afspraak. Wellicht spreken we elkaar binnenkort!

  

  Even voorstellen...

  Hallo allemaal, ik ben Nancy Peeters en vanaf april 2024 neem ik de coördinatie van het CovoS-project op me. In 2019 ben ik begonnen bij Pro Persona als junior wetenschappelijk onderzoeker en promovendus, nadat ik mijn master in Cognitive Neuroscience had afgerond. Ik ben erg blij dat ik nu, naast mijn huidige promotie, ook de kans krijg om mee te werken aan dit geweldige project.

  Ik kijk er enorm naar uit om met jullie samen te werken aan dit waardevolle CovoS-onderzoek. Laten we onze krachten bundelen en nieuwe inzichten ontdekken die niet alleen de wetenschap vooruithelpen, maar ook het welzijn van anderen kunnen verbeteren.

  Hopelijk tot snel bij het CovoS-onderzoek!

  

  Even voorstellen...

  Hi! Mijn naam is Yvette. Sinds februari 2024 ben ik betrokken bij het CovoS-onderzoek vanuit mijn stage bij Pro Persona. Hier ben ik werkzaam als masterpsycholoog in opleiding in het team voor intensieve traumabehandeling. Ik word enthousiast van het verkennen van nieuwe benaderingen om psychotrauma te begrijpen en te behandelen. Ik kijk ik ernaar uit om met het CovoS-onderzoek inzichten op te doen over de rol van het stresssysteem, wat mede mogelijk is dankzij uw bijdrage. Als deelnemer aan dit onderzoek, kunt u mij tegenkomen tijdens de screening van PTSS-klachten binnen het Donders Instituut. Ik hoop u snel te ontmoeten!

  

  Even voorstellen...

  Hi allemaal! Mijn naam is Diede Booltink en in mei ben ik bij het CovoS-project gekomen om te helpen bij het praktische gedeelte van het onderzoek. Na mijn Master in Medische Biologie ben ik in 2022 begonnen als een onderzoeksassistent bij het Donders instituut. In mijn tijd bij het DCCN heb ik bij meerdere onderzoeken al geholpen en nu ben ik klaar en enthousiast om te helpen bij het CovoS-project. Mij ga je vooral tegenkomen tijdens de afspraken op het Donders Instituut, dus hopelijk zien we elkaar snel daar!

  

• Update project coördinator

   

  We willen u graag op de hoogte stellen van een belangrijke verandering binnen ons onderzoeksteam. Per 1 april 2024 heeft Nancy Peeters de rol van project coördinator overgenomen van Laura de Nooij. 
  We zijn dankbaar voor de toewijding en inzet die Laura heeft getoond tijdens haar tijd als coördinator en projectleider. Haar bijdrage heeft ons onderzoeksteam verrijkt en heeft bijgedragen aan onze vooruitgang. We wensen haar het allerbeste in haar toekomstige ondernemingen.
  We willen van deze gelegenheid gebruik maken om Laura te bedanken voor haar bijdrage en Nancy van harte welkom te heten als onze nieuwe coördinerend onderzoeker en projectleider. We zijn erg blij dat het project op deze manier door kan gaan. Bovendien zijn we nog op zoek naar deelnemers. Ben je geïnteresseerd? Meld je dan aan via deze website! 
  Mocht u vragen hebben over deze overgang of meer informatie willen, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen.

  Afscheid Laura 

  In de afgelopen jaren heb ik mij met mijn collega's met veel enthousiasme ingezet voor het CovoS onderzoek. Ik vond het een voorrecht om veel van onze deelnemers persoonlijk te leren kennen en wil hun bedanken voor het vertrouwen in ons en de wetenschap. Daarnaast heb ik ervan genoten om meerdere zeer talentvolle stagiaires te mogen begeleiden die hebben geholpen binnen het CovoS project; dit is een goed moment om ook hen in het zonnetje te zetten. Ook al zijn we met het onderzoek goed op weg, om betrouwbare conclusies te kunnen trekken is het nodig dat we nog meer mensen uitnodigen om metingen te verrichten voor dit onderzoek. Inmiddels ben ik echter bijna aan het einde gekomen van mijn promotietraject bij het Radboudumc. Daarom ben ik erg blij dat Nancy zich gaat inzetten om het CovoS project komende tijd voort te zetten. Ik heb er alle vertrouwen in dat ze dit in goede banen gaat leiden. Veel succes en plezier gewenst aan Nancy en de rest van het onderzoeksteam! 

• December 2023: Nieuwe onderzoeksassistent

  Even voorstellen...

  Hi! Mijn naam is Lara en sinds december 2023 maak ik deel uit van het CovoS onderzoeksteam als onderzoeksassistent. Na het afronden van mijn bachelor in biomedische wetenschappen aan de Radboud Universiteit, studeer ik binnenkort verder in de cognitieve hersenwetenschap. Ons brein en het stresssysteem interesseren mij onwijs. Als onderzoeksassistent hoop ik bij te kunnen dragen aan het personaliseren van de behandeling voor PTSS in de toekomst. Wellicht spreken en zien we elkaar binnenkort!

  

• September 2023: Nieuwe stagiaires

  Even voorstellen...

  Hoi! Mijn naam is Zjulie en vanaf september 2023 sluit ik mij aan bij het CovoS onderzoeksteam als stagiaire. Ik ben begonnen als student kunstmatige intelligentie en studeer nu de cognitieve neurowetenschappen aan de Radboud Universiteit. Ik heb altijd al een interesse gehad in hoe ons brein werkt en hoe dit relatief kleine lichaamsdeel zo’n grote impact heeft op wie wij zijn en op ons gedrag. Ik kijk ernaar uit om, samen met u, tijdens deze stage veel te leren op dit gebied. In het komende jaar kunt u mij tegenkomen bij de verschillende bezoeken en metingen van het onderzoek. Hopelijk tot snel!

  

  Even voorstellen...

  Hallo! Mijn naam is Marieke. Ik ben sinds kort betrokken bij het CovoS onderzoek als Toegepast Psycholoog in opleiding. Ik zit in mijn derde studiejaar aan de HAN in Nijmegen en ben via mijn stageplek bij Pro Persona (afdeling intensieve traumabehandeling) bij dit onderzoek terechtgekomen. Ik ben geïnteresseerd in de aanpak van trauma en enthousiast over mijn wekelijkse bijdrage binnen dit onderzoek. Komend jaar hoop ik mijn kennis te verbreden en ervaring op te doen in dit vakgebied. Als deelnemer van dit onderzoek kunt u mij tegenkomen in het Donders Instituut (Nijmegen). Tot snel!

  

• Maart 2023: Update onderzoek

  Met het onderzoeksteam hebben we er hard aan gewerkt om een bredere groep aan mensen met PTSS mee te kunnen laten doen aan dit onderzoek. We werken niet langer alleen samen met GGZ centra voor het uitnodigen van deelnemers, maar gaan dit doen in heel Nederland!

  De nieuwe criteria voor meedoen aan dit onderzoek zijn: (1) PTSS is ooit vastgesteld door een arts of andere specialist, (2) u heeft op dit moment PTSS klachten, en (3) u bent op dit moment (nog) niet bezig met traumabehandeling (bijvoorbeeld vanwege een wachtlijst, of eerdere behandeling heeft niet goed genoeg geholpen).

  Wellicht bent u op deze website gekomen via één van onze advertentiecampagnes? U kunt zich aanmelden voor dit onderzoek via het contactformulier of door ons een email te sturen.

  Natuurlijk blijven wij ook samenwerken met GGZ centra Pro Persona en Kairos – als u daar door uw behandelaar bent uitgenodigd, dan hebben wij uw gegevens al gekregen en zoeken wij contact met u. 

  Hopelijk tot snel bij het CovoS onderzoek!

• Februari 2022: Update onderzoek

  Na een lange en goede voorbereiding is het onderzoek Cortisol voor PTSS (CovoS) echt gestart. Eind december 2021 begonnen wij als onderzoeksteam voorzichtig met de eerste metingen bij mensen zonder PTSS, dit is voor onze 'controlegroep' voor ijkpunten van metingen. In januari 2022 deed de eerste deelnemer met PTSS mee aan het CovoS-onderzoek. Inmiddels zijn we ook van start gegaan met deel B van het onderzoek. Vol enthousiasme gingen wij te werk tijdens de bezoeken van onze deelnemers. We kijken achteraf dan ook zeker terug op geslaagde eerste meetdagen. 

  Nu het CovoS-onderzoek een aantal maanden loopt, worden de agenda’s van ons onderzoekers steeds meer gevuld met bezoeken van deelnemers en de voorbereidingen die hierbij horen. Hier zijn we erg blij mee en dankbaar voor. We kijken uit naar de volgende deelnemers aan het onderzoek.
  
  Wist u al dat u in overleg met de het onderzoeksteam ervoor kunt kiezen om alleen mee te doen met deel A van het onderzoek, of juist ook met deel B? Voor vragen hierover kunt u altijd terecht bij ons team. Hopelijk tot binnenkort bij het CovoS-onderzoek.

• Januari 2022: Onderzoeksassistent Pro Persona Overwaal

  Even voorstellen...

  Mijn naam is Merve en ik ben sinds 2018 werkzaam als onderzoeksmedewerkster bij Pro Persona en het Radboudumc. Voor het CovoS-onderzoek zal ik ook helpen door metingen af te nemen bij Pro Persona Overwaal. Het werk als onderzoeksassistent kan erg afwisselend zijn. Naast onderzoekstaken spreek en zie ik veel verschillende mensen. Het geeft mij energie om met dit werk bezig te zijn. Met onderzoek kunnen we leren en nieuwe inzichten krijgen om patiënten beter te kunnen voorlichten en behandelen. In de toekomst hoop ik dat we met de resultaten van het CovoS-onderzoek meer mensen kunnen helpen. Ik zou mij ook graag meer willen verdiepen in het doen van onderzoek en het behandelen van mensen. Daarom ben ik in november begonnen met de premaster Gezondheidspsychologie. Hopelijk tot snel.

  

• Juli 2021: Website online

  Na een lange periode van voorbereiding, kunnen we nu echt bijna starten met het onderzoeksproject ‘cortisol voor PTSS’. Deze website is nu online en we hopen dat dit u helpt om een goede keuze te maken over eventuele deelname aan ons onderzoek.

Financiering

Dit onderzoek wordt gefinancierd door een ZonMW TOP-subsidie. Het betreft publieke financiering dat beschikbaar is gesteld door de overheid.

Is het CovoS-onderzoek een onafhankelijk onderzoek?

Het CovoS-onderzoek is een onafhankelijk onderzoek. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Radboudumc, in samenwerking met GGZ-instellingen, Radboud Universiteit en de ADF stichting. De medicatie die we testen is al geregistreerd voor gebruik bij aandoeningen van de bijnier. We kunnen het middel daardoor gewoon verkrijgen via de ziekenhuisapotheek. De farmaceutische industrie heeft dus geen aandeel in dit onderzoek. Er is bij dit onderzoek geen sprake van een verdienmodel of van belangenverstrengeling.

Wie financiert het CovoS-onderzoek?

Dit onderzoek wordt gefinancierd door een TOP-subsidie van ZonMW. ZonMW is de Nederlandse organisatie van gezondheidszorgonderzoek en zorginnovatie. Deze organisatie financiert gezondheidsonderzoek. De hoofdopdrachtgevers van de organisatie zijn het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en daarnaast de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), welke valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Het betreft dus een onderzoeksfinanciering van publieksgeld vanuit de overheid.

De ZonMW TOP-subsidie voor onderzoek naar stress en PTSS bedraagt in totaal 675.000 euro en heeft een looptijd van 5 jaar. Deze subsidie financiert naast het CovoS-onderzoek met mensen met PTSS ook essentieel proefdieronderzoek. Het dieronderzoek wordt uitgevoerd door promotieonderzoeker Mariana Pais en hoofdonderzoeker Benno Roozendaal.