Wetenschap­pelijk onderzoek Acute myeloïde leukemie: NK4AML

Doel van het onderzoek

Het doel van dit onderzoek is uitzoeken hoe veilig en werkzaam het toedienen van natural killer cellen in combinatie met voorbereidende chemotherapie en het medicijn Interleukine-2 (IL-2) is voor de behandeling van acute myeloïde leukemie (AML). Natural killer cellen kunnen nog niet worden voorgeschreven door artsen (buiten onderzoek). IL-2 activeert de natural killer cellen en wordt al gebruikt voor de behandeling van andere soorten kanker. De voorbereidende chemotherapie dient om de natural killer cellen te beschermen tegen afstoting door het eigen lichaam.

Achtergrond van het onderzoek

Leukemie, ook wel ‘bloedkanker’ genoemd, houdt in dat er grote hoeveelheden abnormale witte bloedcellen worden geproduceerd. Normale witte bloedcellen, die in het beenmerg worden gevormd en vervolgens worden afgegeven aan het bloed, spelen een belangrijke rol bij de bescherming van het lichaam tegen infecties (zogenaamde immuniteit of afweer). Bij leukemie leidt de productie van abnormale witte bloedcellen ertoe dat er onvoldoende normale rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes worden gevormd. De abnormale cellen dringen binnen in het bloed, het beenmerg en andere weefsels.

Bij AML is er sprake van een abnormale productie van een bepaald type onrijpe witte bloedcellen, blasten genaamd. U bent onlangs behandeld met geneesmiddelen die de abnormale cellen moeten vernietigen. Momenteel hebben we verschillende behandelmethoden. Ondanks deze soms intensieve behandelingen krijgen we de ziekte niet altijd helemaal weg of komt de ziekte alsnog weer terug. Bovendien zijn patiënten soms te ziek om voor alle behandelmethoden in aanmerking te komen. Daarom doen we onderzoek naar nieuwe behandelingen.

Een nieuwe behandelmethode is het toedienen van natural killer cellen van een donor. Natural killer cellen zijn een type witte bloedcellen die ons beschermen tegen infecties, maar die ons ook kunnen beschermen tegen kanker zoals leukemie. Omdat de natural killer cellen van een patiënt niet in goede conditie zijn, gebruiken we natural killer cellen van een donor. Deze natural killer cellen kweken we in het laboratorium vanuit stamcellen. Deze stamcellen zijn afkomstig uit het bloed van een navelstreng. Na de geboorte van een baby kan bloed uit de navelstreng gehaald worden, wat anders weggegooid zou worden. Ouders van pasgeboren baby’s kunnen toestemming geven dit bloed op te slaan in een speciale navelstrengbloedbank zodat dit in de toekomst gebruikt kan worden voor onderzoek zoals dit. Voordat natural killer cellen van een donor aan een patiënt worden gegeven moet de patiënt eerst chemotherapie krijgen. Chemotherapie onderdrukt tijdelijk de afweer van de patiënt. Hierdoor kunnen de afweercellen van de patiënt niet de natural killer cellen van de donor direct na toediening vernietigen. Na ongeveer 2 weken zullen de natural killer cellen van de donor langzaam verdwijnen uit het lichaam. Op dit moment is het effect van de chemotherapie uitgewerkt en keren de afweercellen van de patiënt weer terug. In een eerdere studie hebben we onderzocht dat het toedienen van deze natural killer cellen na voorbereidende chemotherapie veilig is. Tegelijkertijd zagen we ook dat de natural killer cellen korter dan 2 weken overleven in de patiënt en waarschijnlijk extra gestimuleerd moeten worden door groeifactoren zoals IL-2.

Het hoofddoel van deze studie is het onderzoeken of het veilig en werkzaam is om de toediening van natural killer cellen te combineren met het medicijn IL-2 na voorbereidende chemotherapie. Dit medicijn IL-2 activeert de natural killer cellen en zorgt dat ze langer aanwezig blijven in het lichaam.

Mogelijke voor- en nadelen

Het is belangrijk dat u de mogelijke voor- en nadelen goed afweegt voordat u besluit mee te doen. De behandeling die u tijdens deze studie krijgt kan een gunstig effect hebben op uw ziektebeloop, maar zeker is dat niet. U draagt wel bij aan meer kennis over de mogelijke werking van natural killer cellen op kanker.

Deelname aan het onderzoek betekent ook:

• dat u extra tijd kwijt bent;
• een extra ziekenhuisopname;
• extra bloed- en beenmergafnames;
• bijwerkingen van de behandeling;
• mogelijk ongemak van de metingen in het onderzoek.

Al deze zaken worden in de blokjes hierboven beschreven.

Mogelijke bijwerkingen

De behandeling die u tijdens deze studie krijgt kan ongewenste klachten geven. Ter voorbereiding op de toediening van de natural killer cellen krijgt u namelijk voorbereidende chemotherapie. Door deze chemotherapie zullen de witte bloedcellen, maar ook de bloedplaatjes en rode bloedcellen tijdelijk verlaagd zijn. Hierdoor ervaren veel patiënten (1 van de 10 mensen of meer) griepachtige verschijnselen, zoals vermoeidheid en spierpijn. Minder vaak zien we dat patiënten een infectie krijgen of dat er een bloedtransfusie nodig is. Bij veel patiënten treedt haarverlies op.
Toediening van de natural killer cellen van een donor is tot nu toe in meerdere studies veilig gebleken. Vaak ervaren patiënten bijwerkingen als lichte koorts, koude rillingen en verkoudheid. Zeer zelden is een hevige immuunreactie van het lichaam na toediening van natural killer cellen beschreven. Hierdoor kan de patiënt erg ziek worden. Middels dagelijkse controles houden we in de gaten of dit bij u optreedt. Indien dit optreedt kunnen we u medicatie geven die deze immuunreactie remt.
Toediening van IL-2 via een injectie in de huid geeft bij veel patiënten (1 van de 10 mensen of meer) griepachtige verschijnselen en huiduitslag rondom de plaats van injectie. Hiervoor kan u eventueel een zalf krijgen. Minder vaak zien we dat patiënten meer vatbaar zijn voor een infectie. Zeer zelden zien we dat de bloedvaten vocht en eiwitten gaan lekken waardoor de patiënt erg ziek kan worden. Ook dit houden we middels dagelijkse controles in de gaten. Zo nodig kunnen we u medicatie geven die de werking van het medicijn teniet doet en medicatie die ervoor zorgt dat u minder ziek bent.

In deze studie combineren we het toedienen van chemotherapie met natural killer cellen en IL-2. Hierdoor heeft u een langere tijd minder bloedcellen, waardoor u een langere tijd kans heeft op koorts, een infectie of een bloedtransfusie, dan wanneer de behandelingen los worden gegeven. Daarnaast zorgt de IL-2 ervoor dat de natural killer cellen langer in het lichaam aanwezig zijn. Daarom heeft u meer kans op het optreden van een immuunreactie waar u bijwerkingen van kan ervaren. We houden u daarom nauwlettend in de gaten.

Naast de medicatie kan u ook bijwerkingen ondervinden van de bloed- en beenmergafnames. Beiden kunnen pijn doen of een bloeduitstorting geven. Na een beenmergafname ervaren patiënten vaak een beurs gevoel ter hoogte van de afname plaats, wat ongeveer 1 tot 2 dagen aanhoudt. We nemen tussen de 40 en 150 ml bloed per keer bij u af. Deze hoeveelheid geeft bij volwassenen geen problemen. Ter vergelijking bij de bloedbank wordt 500 ml bloed per keer afgenomen. Bij de beenmergafname nemen we een heel klein stukje bot uit het beenmerg af en maximaal 19 ml bloed. Ook dit geeft geen problemen.

Verzekering en vergoeding

Voor iedereen die meedoet aan dit onderzoek is een verzekering afgesloten. De verzekering dekt schade door het onderzoek. Niet alle schade is gedekt. In bijlage B vindt u meer informatie over de verzekering en de uitzonderingen. Daar staat ook aan wie u schade kunt melden.

De extra testen en behandeling voor het onderzoek kosten u niets. U wordt niet betaald voor het meedoen aan dit onderzoek. Wel krijgt u een vergoeding voor uw (extra) reiskosten

Einde van uw deelname aan het onderzoek

Uw deelname aan het onderzoek stopt als

• alle bezoeken zoals beschreven onder punt 3 voorbij zijn
• u zelf kiest om te stoppen
• de onderzoeker het beter voor u vindt om te stoppen
• de overheid, de beoordelende medisch-ethische toetsingscommissie of de onderzoeker besluit om het onderzoek te stoppen.

Het hele onderzoek is afgelopen als alle deelnemers klaar zijn. De behandeling die u krijgt gedurende het onderzoek is eenmalig en is niet nogmaals beschikbaar na afloop van het onderzoek. De onderzoeker of uw behandelaar zal met u praten over de mogelijkheden voor verdere medische zorg.

Na het verwerken van alle gegevens informeert de onderzoeker u over de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek.

Gebruik en bewaren van uw gegevens en lichaams­materiaal

Voor dit onderzoek worden uw persoonsgegevens en lichaamsmateriaal verzameld, gebruikt en bewaard. Het gaat om gegevens zoals uw naam, adres, geboortedatum en om gegevens over uw gezondheid. Het verzamelen, gebruiken en bewaren van uw gegevens en uw lichaamsmateriaal is nodig om de vragen die in dit onderzoek worden gesteld te kunnen beantwoorden.

Vertrouwelijkheid van uw gegevens en lichaamsmateriaal

Om uw privacy te beschermen krijgen uw gegevens en uw lichaamsmateriaal een code. Uw naam en andere gegevens die u direct kunnen identificeren worden daarbij weggelaten. Alleen met de sleutel van de code zijn gegevens tot u te herleiden. De sleutel van de code blijft veilig opgeborgen in de lokale onderzoeksinstelling. Ook in rapporten en publicaties over het onderzoek zijn de gegevens niet tot u te herleiden.

Toegang tot uw gegevens voor controle

Sommige personen kunnen op de onderzoekslocatie toegang krijgen tot al uw gegevens. Ook tot de gegevens zonder code. Dit is nodig om te kunnen controleren of het onderzoek goed en betrouwbaar is uitgevoerd. Personen die ter controle inzage krijgen in uw gegevens zijn het onderzoeksteam, de commissie die de veiligheid van het onderzoek in de gaten houdt, een controleur die door de onderzoeker is ingehuurd en nationale en internationale toezichthoudende autoriteiten, bijvoorbeeld, de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Zij houden uw gegevens geheim. Als u de toestemmingsverklaring ondertekent, geeft u toestemming voor inzage in uw gegevens.

Bewaartermijn gegevens en lichaamsmateriaal

Uw gegevens en lichaamsmateriaal worden 30 jaar bewaard op de onderzoekslocatie. Het lichaamsmateriaal wordt deels direct bewerkt en onderzocht en deels bewaard om daarop in de loop van dit onderzoek nog extra bepalingen te kunnen doen die te maken hebben met dit onderzoek.

Bewaren en gebruik van gegevens en lichaamsmateriaal voor ander onderzoek

Uw gegevens en lichaamsmateriaal kunnen na afloop van dit onderzoek ook nog van belang zijn voor ander wetenschappelijk onderzoek op het gebied van uw aandoening. Hiervoor vragen wij u apart toestemming middels de informatiefolder ‘Informatie behorend bij wetenschappelijk Biobank en Data onderzoek Hematologie (HEMBB01)’.

Informatie over onverwachte bevindingen

Tijdens dit onderzoek kan er bij toeval iets gevonden worden dat niet van belang is voor het onderzoek maar wel voor U. Als dit belangrijk is voor uw gezondheid, dan zult u op de hoogte worden gesteld door uw behandelend arts gedurende het onderzoek. U kunt dan met uw huisarts of specialist bespreken wat er gedaan moet worden. Ook hiervoor geeft u toestemming.

Intrekken toestemming

U kunt uw toestemming voor gebruik van uw persoonsgegevens altijd weer intrekken. Dit geldt voor dit onderzoek en ook voor het bewaren en het gebruik voor het toekomstige onderzoek. De onderzoeksgegevens en/of lichaamsmaterialen die zijn verzameld en uitgegeven tot het moment dat u uw toestemming intrekt worden nog wel gebruikt in het onderzoek. Vanaf het moment dat u uw toestemming intrekt worden er geen nieuwe gegevens en/of lichaamsmaterialen meer verzameld. Lichaamsmateriaal wat nog niet is uitgegeven voor het onderzoek wordt indien gewenst vernietigd.

Meer informatie over uw rechten bij verwerking van gegevens

Voor algemene informatie over uw rechten bij verwerking van uw persoonsgegevens kunt u de website van de Autoriteit Persoonsgegevens raadplegen.

Bij vragen over uw rechten kunt u contact opnemen met de verantwoordelijke voor de verwerking van uw persoonsgegevens. Voor dit onderzoek is dat het Radboud UMC. Zie bijlage A voor de contactgegevens.

Bij vragen of klachten over de verwerking van uw persoonsgegevens raden we u aan eerst contact op te nemen met de onderzoekslocatie. U kunt ook contact opnemen met de Functionaris voor de Gegevensbescherming van de instelling (zie bijlage A voor de contactgegevens) of de Autoriteit Persoonsgegevens.

Registratie van het onderzoek

Informatie over dit onderzoek is ook opgenomen in een overzicht van medischwetenschappelijke onderzoeken namelijk op www.clinicaltrials.gov. Daarin zijn geen gegevens opgenomen die naar u herleidbaar zijn. Na het onderzoek kan de website een samenvatting van de resultaten van dit onderzoek tonen. U vindt dit onderzoek onder NTC04347616.