Parkinson & Fysiotherapie

Onderzoek naar fietsen op hometrainer

Thuis sporten heeft positief effect voor patiënten met Parkinson

In een grote dubbelblinde studie laten Radboudumc onderzoekers zien dat patiënten in een vroeg stadium van de ziekte van Parkinson in hun eigen huis trouw maandenlang kunnen sporten. Het regelmatige sporten had voor de patiënten een positief effect op hun motoriek, met een verbetering die overeenkwam met het effect van gangbare Parkinson medicatie.

Ondanks dat sporten bekend staat als gezond vinden veel mensen het lastig om een sportprogramma langdurig vol te houden. Dit geldt nog meer voor mensen met een chronische ziekte als Parkinson, waarbij de lichamelijke en geestelijke beperkingen een extra belemmering vormen. De Park-in-Shape studie toetste een innovatieve oplossing voor deze uitdaging. De deelnemers werden in twee groepen verdeeld. Beide groepen hadden een motiverende app tot hun beschikking, die de deelnemers beloningen in het vooruitzicht stelde als ze zouden gaan sporten. De controlegroep deed alleen rek- en strekoefeningen, terwijl de actieve groep een hometrainer in huis kreeg waarop de deelnemers minstens drie keer per week gedurende 30-45 minuten stevig moesten fietsen.

De hometrainer van de actieve groep was bovendien uitgerust met motiverende games, zodat het voor de deelnemers leuk en uitdagend bleef. De fietsers konden bijvoorbeeld tegen een eerdere prestatie van zichzelf racen – een ‘ghost rider’ – of tegen een groepje andere fietsers. Het systeem paste de moeilijkheid van het spel aan aan de hartslag van de patiënt, zodat de uitdaging precies goed was. Bovendien werden de uitdagingen groter naarmate de deelnemers fitter werden.

Dankzij deze motiverende elementen fietsten de deelnemers trouw drie keer per week op de hometrainer. De fietsende patiënten hadden na de studie een significant betere conditie, wat veel voordelen heeft. Ook was de motoriek significant beter bij de fietsende groep: volgens de gouden standaard (de MDS-UPDRS score) scoorde de fietsende groep gemiddeld 4.2 punten lager dan de controlegroep. Dit is een behoorlijk groot effect, dat qua omvang te vergelijken is met dat van gebruikelijke Parkinson medicatie. Medicijnen zorgen er daarbij voor dat reeds aanwezige symptomen afnemen, terwijl intensief bewegen er juist toe leidt dat de Parkinson symptomen minder toenemen. Promovenda Nicolien van der Kolk: “We waren blij verrast dat de mensen met Parkinson het sporten zo goed volhielden. Bovendien was het gunstige effect op de motoriek groot genoeg om klinisch relevant te zijn. Een belangrijke aanvulling op de medicatie.”

Het feit dat het sporten helemaal thuis kan plaatsvinden is een groot voordeel voor patiënten, en komt de haalbaarheid van de behandeling ten goede. Hoofdonderzoeker Prof.dr. Bas Bloem: “De betekenis van dit onderzoek is groot. Bij mensen met Parkinson kunnen we nu gaan kijken of nog veel langduriger fietsen ook in staat is de ziekte af te gaan remmen. De door ons ontwikkelde ‘exergaming’ aanpak leent zich in ieder geval ook heel goed als toepassing om het sportgedrag duurzaam te verbeteren bij patiënten met andere aandoeningen waarvoor sporten een gunstig effect kan hebben.”

Klik hier om het antwoord op veelgestelde vragen over dit onderzoek te lezen. 

Op woensdag 11 september verscheen het wetenschappelijke artikel over dit onderzoek in het tijdschrift The Lancet Neurology, klik hier om naar dit artikel te gaan (in het Engels). 

Onderzoek naar loopbandtraining

De ziekte van Parkinson is een progressieve, neurodegeneratieve aandoening die wordt gekenmerkt door bradykinesie (traagheid), rigiditeit (stijfheid), rusttremor en gestoorde houdingsreflexen. Dit leidt bij de meeste mensen tot toenemende problemen in het dagelijks leven. Omdat medicatie bijwerkingen kan hebben, naarmate de tijd vordert minder effectief kan worden en zelfs voor complicaties kan zorgen, is er ook vraag naar niet-farmacologische interventies. Hierbij is uit eerdere dierstudies gebleken dat conditietraining neurogenese (het aanmaken van nieuwe hersencellen) bevordert en neuroprotectieve effecten heeft. Tevens heeft conditietraining een positief effect op verschillende symptomen bij mensen met de ziekte van Parkinson.

De onderzoekers van de ‘Study in Parkinson’s Disease of Exercise’ (SPARX) studie wilden dan ook evalueren of conditietraining in de vorm van loopbandtraining positieve effecten heeft voor mensen in de vroege fase van de ziekte van Parkinson. Hierbij hebben ze zich in deze trial met name gericht op de haalbaarheid en veiligheid van loopbandtraining met hoge intensiteit (80-85% van de maximale hartslag). Daarnaast wilden ze inventariseren of hoge intensiteit loopbandtraining nadere analyse verdient ten aanzien van het effect op motorische symptomen. Eerdere studies suggereerden namelijk dat conditietraining met hoge intensiteit motorische symptomen verbetert en een positief effect heeft op ziekte-ernst, maar het huidige bewijs daarvoor is onvoldoende.

Opzet van de studie
De SPARX studie is een multicenter gerandomiseerde klinische trial. Mensen met de idiopathische ziekte van Parkinson en een leeftijd tussen de 40 en 80 jaar werden geïncludeerd (Hoehn & Yahr stadium I-II). Om medicatie als cofounder uit te sluiten, heeft de studie mensen geïncludeerd die minder dan 5 jaar geleden waren gediagnosticeerd en waarvan werd verwacht dat ze de 6 daaropvolgende maanden geen dopaminerge medicatie nodig zouden hebben. Daarnaast mochten ze niet al vaker dan driemaal per week op gemiddelde intensiteit sporten. Er zijn in totaal 128 mensen geïncludeerd en deze werden verdeeld over drie groepen: 1) hoge intensiteit training (4 dagen per week, met een a priori verwachte therapietrouw van 3 dagen per week, op 80-85% van de maximale hartslag); 2) gemiddelde intensiteit training (4 dagen per week, op 60-65% van de maximale hartslag); en 3) de controle groep met gebruikelijke zorg, waarbij zij werden geïnstrueerd om hun normale dagelijkse bewegingsschema voort te zetten. De trainingen bestonden uit 5-10 minuten warming-up, 30 minuten loopbandtraining en 5-10 minuten cooling down.

Belangrijkste bevindingen
Na 6 maanden trainen hebben de onderzoekers de haalbaarheid van de interventie geëvalueerd door het meten van therapietrouw ten aanzien van de gemiddelde hartslag en het aantal trainingen per week. Uiteindelijk behaalden beide trainingsgroepende de minimale trainingsfrequentie en -intensiteit. Deelnemers in de hoge intensiteit groep trainden gemiddeld 2.8 keer per week op een gemiddelde van 80% van de maximale hartslag. De gemiddelde intensiteit groep trainde gemiddeld 3.2 keer per week op 65.9% van de maximale hartslag.

Ten aanzien van veiligheid is er gekeken naar bijwerkingen van de trainingen, met name musculoskeletaal. In totaal was er slechts sprake van twee ernstige bijwerkingen, beiden in de gemiddelde intensiteit groep en niet gerelateerd aan de trainingen zelf (gastro-intestinaal en renaal). Daarnaast was er wel sprake van musculoskeletale bijwerkingen, maar deze waren mild.

Tot slot hebben de onderzoekers met de Unified Parkinson’s Disease Rating Scale Part III (MDS-UPDRS-III) de motorische symptomen geëvalueerd. De gemiddelde verandering in de MDS-UPDRS-III in de hoge intensiteit groep was 0.3 in vergelijking met 3.2 in de controlegroep, wat betekent dat er minder verslechtering van motorische symptomen was in de hoge intensiteit groep. Dat de MDS-UPDRS-III niet verbeterde vinden de auteurs niet verrassend, omdat de deelnemers patiënten waren in de vroege fase van de ziekte met een gemiddelde UPDRS score van 17. In de gemiddelde intensiteitgroep was de verandering 2.0 in de MDS-UPDRS-III, wat niet significant was in vergelijking met de controlegroep.

Wat betekenen deze resultaten?
Uit deze studie blijkt dat hoge intensiteit loopbandtraining haalbaar en veilig is voor mensen in de vroege fase van de ziekte van Parkinson. Dit is een belangrijke bevinding, omdat dit betekent dat clinici deze vorm van training op hoge intensiteit veilig en zonder directe supervisie kunnen aanbieden aan hun patiënten. Daarnaast was het nog niet precies bekend wat een effectieve trainingsfrequentie en –intensiteit is voor mensen met de ziekte van Parkinson. Deze studie heeft daarom specifiek onderzocht of het zinvol is om training met hoge intensiteit zinvol nader te analyseren. Omdat blijkt dat hoge intensiteit loopbandtraining positieve effecten heeft op motorische symptomen, verwachten de auteurs dat deze bevinding in de nabije toekomst zal zorgen voor meer studies die specifiek andere vormen van hoge intensiteit training zullen evalueren.

De toekomst
Deze bevindingen rechtvaardigen een vervolgstudie die verder evalueert wat de klinische voordelen zijn van loopbandtraining voor mensen in de vroege fase van de ziekte van Parkinson. Daarnaast is er in deze studie alleen gekeken naar loopbandtraining en zijn er dus meer studies nodig die het effect van andere typen hoge intensiteit conditietraining bestuderen. Tot slot is al eerder aangetoond dat ook andere vormen van beweging positieve effecten hebben voor mensen met de ziekte van Parkinson (o.a. Tai Chi en krachttraining), en daarom is het tevens van belang om de optimale combinatie van interventies te vinden die het meest effectief motorische symptomen, maar ook niet-motorische symptomen (zoals cognitie en slaap), verbetert bij mensen met de ziekte van Parkinson.

Het betreffende artikel:
Schenkman M, Moore CG, Kohrt WM, Hall DA, Delitto A, Comella CL, Josbeno DA, Christiansen CL, Berman BD, Kluger BM, Melanson EL, Jain S, Robichaud JA, Poon C, Corcos DM. Effect of High-Intensity Treadmill Exercise on Motor Symptoms in Patients With De Novo Parkinson Disease: A Phase 2 Randomized Clinical Trial. JAMA Neurol. 2017 Dec 11.

Klik hier om naar dit artikel te gaan