Parkinson & depressie

Wat is de relatie tussen parkinson en depressie?

Onderzoek toont aan dat 1 op de 3, tot wel de helft van alle patiënten met parkinson, last krijgt van depressieve klachten. De belangrijkste klachten zijn je het grootste gedeelte van de tijd somber voelen of minder tot geen plezier meer beleven. Maar ook andere klachten komen voor. Een depressie heeft vaak grote invloed. Over het algemeen ervaar je een mindere kwaliteit van leven. Ook de impact voor de mensen om je heen kan groot zijn.

Waarom sommige mensen last krijgen van depressieve klachten en andere niet, is een ingewikkeld samenspel van meerdere factoren; biologisch, psychologisch en sociaal. Zo speelt erfelijkheid een rol (zit depressie in de familie) en de hoeveelheid stress waaraan iemand wordt blootgesteld (zoals het meemaken van heftige levensgebeurtenissen, maar ook bijvoorbeeld stressvolle dagelijkse beslommeringen en/of het hebben van een chronische lichamelijke aandoening zoals de ziekte van Parkinson). Ook de mate van stressbestendigheid en de steun die iemand heeft zijn van belang.

Voor de ziekte van Parkinson geldt dat ook biologische factoren een belangrijke rol kunnen spelen in het ontstaan van een depressie. Zo weten we dat al voordat een neuroloog de diagnose de ziekte van Parkinson heeft gesteld, depressieve klachten kunnen optreden, in de zogenaamde prodromale fase. In deze fase leidt de ziekte van Parkinson nog niet tot motorische symptomen, maar kunnen er dus wel al non-motore klachten (mogelijke veranderingen in de psyche, zoals een depressie) bestaan.

Juist omdat veel factoren een rol spelen, en een depressie zich op verschillende manieren kan uiten, is de ene depressie de andere niet. Het is belangrijk om meer inzicht te krijgen over de verschillende soorten depressie. Dat is de reden dat er binnen de Parkinson Op Maat-onderzoek nu ook een onderzoek loopt naar depressie bij de ziekte van Parkinson; de AHEAD studie. Voor dit onderzoek (met hersenscans) includeren we 75 deelnemers met de ziekte van Parkinson; 50 personen mét en 25 personen zónder een depressie. Mocht u dit lezen en onverhoopt somber zijn, kunt u zich melden via ahead.psy@radboudumc.nl. U ontvangt dan uitgebreidere informatie over de AHEAD studie.

Wat gebeurt er als je de ziekte van Parkinson en een depressie hebt?

Depressie komt veel voor bij de ziekte van Parkinson, maar niet iedereen krijgt een depressie. En bij de mensen die een depressie krijgen kan het er heel verschillend uitzien qua klachten. Naast je somber voelen of minder plezier beleven, kan je o.a. last krijgen van slaapproblemen, verminderde concentratie, trager denken of handelen, verminderde (of juist toegenomen) eetlust, piekeren, schuldgevoelens, en gedachten dat het leven zo niet meer hoeft. Sommige depressieve patiënten met parkinson ervaren meer depressieve klachten tijdens de wearing-off periodes, dus als de parkinsonmedicatie is uitgewerkt. Dat is te begrijpen als je kijkt wat er in de hersenen gebeurt.

De communicatie tussen zenuwcellen in de hersenen wordt verzorgd door boodschapperstofjes (neurotransmitters). Het idee is dat de werking van deze neurotransmitters bij een depressie ontregeld is. Vooral de neurotransmitters dopamine, serotonine en noradrenaline zijn daarbij van belang. Zoals bekend verondersteld, is er bij de ziekte van Parkinson een tekort aan dopamine. Dopamine speelt een belangrijke rol bij het regelen van cognitieve functies. Denk bijvoorbeeld aan de mate van impulsiviteit, kunnen multitasken, plezier beleving, en het leren van beloning en straf. Als deze processen verstoort raken en je bijvoorbeeld niet meer goed kan leren van positieve ervaringen kan de nadruk komen te liggen op het negatieve. De rol van dopamine in deze cognitieve functies verklaart ook waarom bij de ziekte van Parkinson niet alleen motore klachten maar ook non-motore symptomen kunnen optreden.

Met de AHEAD studie willen we de rol van dopamine in de hersenen bij (verschillende soorten) depressie bij de ziekte van Parkinson beter onderzoeken. Kennis hierover kan ons op weg helpen om mensen met een depressie bij de ziekte van Parkinson zo goed mogelijk te behandelen.

Een depressie bij parkinsonpatiënten wordt niet vaak herkend, hoe kan dat?

Een depressie komt veel voor bij de ziekte van Parkinson, maar kan zich op vele manieren uiten. Sommige symptomen die passen bij een depressie, hebben een overlap met de lichamelijke klachten bij de ziekte van Parkinson. Zoals zich moe voelen, slaapproblemen ervaren of trager zijn. Depressieve klachten kunnen dan begrijpelijkerwijs, maar wel ten onterechte aan de lichamelijke aandoening worden toegeschreven. Dat gebeurt zowel door behandelaren als patiënten zelf.

Ook kunnen depressieve klachten lijken op andere non-motore klachten die kunnen voorkomen bij de ziekte van Parkinson, zoals apathie of angst. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat patiënten depressieve klachten niet melden aan hun behandelaar (onderrapportage).

Is een depressie oorzaak of gevolg van de ziekte van Parkinson?

Dat is een kip-of-ei-vraag die lastig te beantwoorden is, omdat meerdere factoren een rol spelen, zoals hierboven al beschreven. Er is nog geen onderzoek geweest wat eenduidig dé oorzaak van parkinson heeft aangetoond. Dit geldt ook voor een depressie. Wel weten we dat er een duidelijke samenhang is tussen beide aandoeningen; ze komen vaak samen voor en er zijn aanwijzingen dat ze elkaar negatief beïnvloeden. Zo kunnen veranderingen in het dopaminesysteem bij de ziekte van Parkinson, leiden tot veranderingen in de cognitieve functies, die de kans op een depressie verhogen.

Heb je tips voor mensen die vastlopen in voelen of denken?

Weet dat u niet de enige bent die hiermee kampt: het komt (helaas) veel voor. Blijf er niet alleen mee rondlopen, maar zoek hulp. Deel het met mensen om u heen, bespreek het met uw behandelaar. Samen kan er dan een goed plan gemaakt worden, en deskundige hulp ingeschakeld worden als dat nodig mocht zijn. Soms kunnen eenvoudige tips al helpen (denk bijvoorbeeld aan een goede balans in activiteit en rust, afleiding zoeken, een goede slaaphygiëne) of kan de medicatie voor de ziekte van Parkinson anders worden ingesteld. Een depressie is te behandelen, en het is ook belangrijk dat het (tijdig) gebeurt, gezien de negatieve gevolgen groot kunnen zijn.