Voeding bij mitochondriële ziekten

Afdelingen Maag-, Darm- en Leverziekten Diëtetiek Voedings- en dieetadviezen Voeding bij mitochondriële ziekten

Over de energiebalans

Alles wat we eten en drinken nemen de darmen als voedingsstoffen op. Vervolgens worden ze verbrand in de mitochondriën. We verbruiken energie tijdens beweging en om te kunnen groeien, maar ook in rust. lees meer

Voorlezen

Over de energiebalans

Verkrijgen van energie

Eten en drinken
Opname in darmkanaal

Verbruik aan energie

Energieverbruik in rust
Beweging
Groei- gewichtstoename
Koorts
(Epilepsie)

Een energietekort is op twee manieren te benaderen: de energie aanmaak stimuleren of het energieverbruik verlagen waardoor een betere energiebalans ontstaat.

Energie aanmaak verhogen	Energieverbruik verlagen
Volwaardige voeding met voldoende vitaminen en mineralen Vitaminen en mineralen spelen een onder- steunende rol in de mitochondriën. Bij tekorten kunnen mitochondriën minder goed energie aanmaken.	Stress vermijden Zowel lichamelijk stress (zoals koorts) als psychische stress kosten energie.
Gedoseerd bewegen Activiteit verhoogt het aantal mitochondriën waardoor de energieproductie toeneemt.	Intensief beweging beperken Intensief bewegen kost veel energie.
Bij gewichtsdaling en/of ondervoeding de voedingstoestand verbeteren Door gewichtsverlies/ondervoeding kunt u spierweefsel (welke mitochondriën bevatten) verliezen. Vermoeidheid neemt toe.	Bij overgewicht afvallen Overtollig gewicht kost veel energie.
	Frequente maaltijden Het is efficiënter voor het lichaam om de energie te eten op het moment dat je het nodig hebt.

Mensen met een mitochondriële ziekte lopen het risico in een vicieuze cirkel te komen (zie figuur 1). Energietekort uit zich vaak in vermoeidheid en/of spierklachten. Dit zijn klachten die in de loop van de dag ook kunnen toenemen. Vermoeidheid kan leiden tot een verminderde eetlust. Een verminderde eetlust kan weer een verminderde voedselinname veroorzaken wat kan leiden tot gewichtsverlies. Gewichtsverlies veroorzaakt weer ondervoeding. Het streven is om deze vicieuze cirkel te voorkomen of te doorbreken. Dit doen we door de energie-inname en het verbruik aan energie in balans te krijgen.

Figuur 1. Vicieuze cirkel ondervoeding

Veelvoorkomende klachten

Bij specifieke problemen en/of klachten kan de diëtist een gericht voedingsadvies geven. De voedingsadviezen verschillen per klacht en per persoon. Hieronder bespreken we een aantal veel voorkomende problemen en klachten.

Te vermoeid zijn om te eten, te weinig eten door buikklachten of problemen met kauwen en slikken zijn vaak oorzaken van ondervoeding bij mensen met een mitochondriële stofwisselingsziekte.

lees meer
Voorlezen

Tips bij ondervoeding

Ondervoeding herkennen we meestal door achterblijven in groei, gewichtsverlies of mager zijn. Maar ook mensen met een gezond gewicht of zelfs overgewicht kunnen tekorten aan bepaalde voedingsstoffen hebben en ondervoed zijn. Te vermoeid zijn om te eten, te weinig eten door buikklachten of problemen met kauwen en slikken zijn vaak oorzaken van ondervoeding bij mensen met een mitochondriële stofwisselingsziekte. In eerste instantie proberen we met gewone voedingsmiddelen de voeding te verrijken.

Algemene tips

Neem 3 hoofdmaaltijden.

Neem tussendoortjes.

Neem de tijd om iets te eten of te drinken in een rustige omgeving.

Besmeer uw brood met margarine in plaats van halvarine.

Beleg uw brood royaal.

Kies in plaats van normaal brood eens voor pap, cornflakes/cruesli of ontbijtdrank.

Kies vette vleesproducten.

Voeg extra boter of jus toe bij de warme maaltijd.

Kies voor volle (melk)producten in plaats van halfvolle en magere producten.

Kies chocolademelk of andere volle melkdranken, limonade of sap in plaats van water, thee zonder suiker en bouillon.

Als het met gewone voedingsmiddelen niet lukt om de voedingsstoffenbehoefte te halen dan kunt u gebruik maken van dieetpreparaten zoals energierijke drinkvoeding of poeders. Als dit niet het gewenste resultaat oplevert, kan (aanvullende) sondevoeding nodig zijn.
Voorkomen van overgewicht is belangrijk. Overtollig gewicht kost veel energie. Vermoeidheid neemt toe, bewegen wordt moeilijker en het is belastend voor de gewrichten.

lees meer
Voorlezen

Tips bij overgewicht

Voorkomen van overgewicht is belangrijk. Overtollig gewicht kost veel energie. U of uw kind moet die extra kilo´s altijd meesjouwen. Vermoeidheid neemt toe, bewegen wordt moeilijker en het is belastend voor de gewrichten. De kans op ziekten zoals diabetes, hoge bloeddruk en hart en vaatziekten neemt daarnaast toe.

Algemene tips

Voldoende beweging (eventueel onder professionele begeleiding).

Kies voor magere producten.

Verminder de portiegroottes.

Kies voor water, thee, magere melkdranken of lightproducten in plaats van volle melkdranken, limonade of sap.

Kies voor tussendoortjes met weinig calorieën zoals fruit, rauwkost, rijstwafel, biscuitje.

Het Voedingscentrum heeft goede brochures over gezonde voeding en dieet bij overgewicht die ook bruikbaar zijn voor mensen met een mitochondriële stofwisselingsziekte.

Een vitaminen- en mineralen preparaat kan nodig zijn ter aanvulling.

Waarschuwing: volg geen crashdiëten. Deze diëten zetten de mitochondriën onder stress en kunnen een energietekort verergeren.

Aan de slag met uw leefstijl

Wilt u aan de slag met uw leefstijl? Vraag ernaar bij uw behandelaar.
Maag- en darmklachten is een verzamelnaam voor verschillende klachten zoals misselijkheid, spugen, diarree en obstipatie.

lees meer
Voorlezen

Tips bij maag- en darmklachten
Maag- en darmklachten is een verzamelnaam voor verschillende klachten zoals misselijkheid, spugen, diarree en obstipatie. Deze klachten kunnen verschillende oorzaken hebben, waarbij verschillende adviezen gelden. Om deze reden geven we alleen algemene tips bij obstipatie.
Algemene tips bij obstipatie

Neem een stevig ontbijt om de darmen goed in werking te zetten.

Eet met regelmaat.

Neem de tijd voor het eten en kauw goed.

Beweging is goed voor de darmwerking.

Gebruik voldoende vezels, deze helpen mee aan een goede stoelgang. Vezels zitten in groenten, fruit, (volkoren) brood- en graanproducten, aardappelen, volkoren pasta, zilvervliesrijst en peulvruchten.

Drink voldoende, zeker bij een vezelrijke voeding. Vezels houden namelijk vocht vast in de darmen. Bij te weinig drinken wordt obstipatie erger.
Kauw- en slikproblemen komen vaak voor bijvoorbeeld door spierzwakte of vermoeidheid. Een relatief veel voorkomend probleem is dat kauwen en slikken veel tijd en moeite kosten.

lees meer
Voorlezen

Tips bij kauw- en slikproblemen
Kauw- en slikproblemen komen vaak voor bijvoorbeeld door spierzwakte of vermoeidheid. Ook hier kunnen de klachten verschillend zijn en gelden er specifieke adviezen per type klacht. Een relatief veel voorkomend probleem is dat kauwen en slikken veel tijd en moeite kosten. Dit kan in de loop van de dag bij vermoeidheid toenemen.
Algemene tips

Neem de tijd voor het eten.

Neem een slokje drinken na een hap eten.

Vervang brood eens door pap, vla, drinkontbijt, wentelteefje, zacht bolletje.

Door vlees langzaam te braden, stoven, koken of te pocheren blijft het zacht van structuur.

Vervang vlees door vis of ei.

Voeg extra jus of saus toe om de warme maaltijd wat smeuïger te maken.

Kies voor zacht rijp fruit of vruchtenmoes.

Vloeibare voeding bevat minder energie. Kies daarom voor een energierijke voeding.