Waarom een energie- en eiwitverrijkt dieet?
Bij ziekte, behandelingen, onbedoeld gewichtsverlies, grote wonden en/of operaties heeft ons lichaam (tijdelijk) extra eiwit (bouwstof) en energie (brandstof) nodig. lees meerWaarom een energie- en eiwitverrijkt dieet?
Bij ziekte, behandelingen, onbedoeld gewichtsverlies, grote wonden en/of operaties heeft ons lichaam (tijdelijk) extra eiwit (bouwstof) en energie (brandstof) nodig. Ook kan de inname van eten en drinken minder zijn door klachten of een verminderde eetlust. Hierdoor kan ondervoeding ontstaan. Hier leest u adviezen om voldoende eiwit en energie binnen te krijgen.Ondervoeding
Ondervoeding komt vaak voor in het ziekenhuis. Ongeveer één op de drie patiënten heeft een verhoogde kans op ondervoeding. Als u door ziekte, een verminderde eetlust en/of een operatie minder eet dan uw lichaam nodig heeft, valt u onbedoeld af. Wanneer u onbedoeld afvalt, verliest u vooral spiermassa. Hierdoor neemt het risico op ondervoeding toe. Ondervoeding heeft negatieve gevolgen voor uw lichaam. Het herstel kan langzamer gaan, u heeft meer kans op infecties en uw spiermassa en conditie kunnen afnemen. Dit kan ervoor zorgen dat u langer in het ziekenhuis moet blijven. Ondervoeding kan ook bij mensen met overgewicht ontstaan. Een voeding met voldoende eiwit en energie is belangrijk voor een goed herstel!Information in other languages
Eiwit en energie
Eiwitten zijn de bouwstoffen voor uw lichaam. Ze zijn nodig voor het opbouwen en behouden van spieren en cellen. Energie (calorieën) is de brandstof voor uw lichaam. De diëtist is de deskundige op het gebied van voeding. lees meerEiwit en energie
Eiwit
Eiwitten zijn de bouwstoffen voor uw lichaam. Ze zijn nodig voor het opbouwen en behouden van spieren en cellen. Eiwitten zitten vooral in vlees, vis, vegetarische vleesvervangers, ei, kaas, zuivelproducten, noten en peulvruchten. Bij gewichtsverlies, ziekte, een operatie en wonden is extra eiwit nodig voor het herstel. Het is belangrijk om de eiwitten goed over de dag te verdelen om de spieropbouw zo goed mogelijk te ondersteunen. De diëtist kan u vertellen wat uw persoonlijke eiwitbehoefte is.Energie
Energie (calorieën) is de brandstof voor uw lichaam. Het is onder andere nodig om te bewegen en het lichaam warm te houden. Bij ziekte werkt uw lichaam extra hard aan herstel en heeft u extra energie nodig. Energie wordt vooral geleverd door koolhydraten (suikers en zetmeel) en vetten. Eiwitten leveren ook energie, maar eiwitten worden vooral gebruikt als bouwstof in plaats van brandstof.De diëtist
De diëtist is de deskundige op het gebied van voeding. Misschien heeft u een ander dieet of een voedselallergie. Probeer de adviezen die u hier leest zoveel mogelijk te combineren met uw dieet. Bij problemen of vragen kunt u aan uw arts vragen om een verwijzing naar de diëtist. Dit kan ook nodig zijn wanneer u blijft afvallen terwijl u de adviezen opvolgt.Uw gewicht
Het bijhouden van uw gewicht is een hulpmiddel om te bepalen of u voldoende energie binnenkrijgt. Houd er rekening mee dat aankomen in gewicht tijd kost. De diëtist kan u vertellen wat voor u een haalbaar doel is op dat moment. lees meerUw gewicht
Het bijhouden van uw gewicht is een hulpmiddel om te bepalen of u voldoende energie binnenkrijgt. Tijdens ziekte en behandelingen is het belangrijk om niet (verder) af te vallen. Soms kan het nodig zijn om weer aan te komen. U kunt uw gewicht in de gaten houden door één à twee keer per week te wegen in de ochtend voor het ontbijt. Probeer altijd op dezelfde weegschaal en op hetzelfde tijdstip te wegen. Schrijf uw gewicht op, zodat u weet of uw gewicht verandert. Wanneer het gewicht afneemt, meld dit dan bij uw arts of diëtist.Houd er rekening mee dat aankomen in gewicht tijd kost. De diëtist kan u vertellen wat voor u een haalbaar doel is op dat moment.
Beweging
Naast een eiwitrijke voeding is beweging een belangrijk onderdeel van de behandeling van ondervoeding. Wanneer u veel op bed ligt, gebruikt u minder spieren dan normaal. Dit leidt tot afbraak van spieren. Het opbouwen van de spieren kost veel tijd. Daarom is het belangrijk om spierverlies zoveel mogelijk te voorkomen. Hiervoor is het belangrijk dat u dagelijks beweegt wanneer dit mogelijk is. Onder beweging wordt elke vorm van inspanning verstaan. Hieronder staan enkele adviezen:- Loop regelmatig, ook als u minder mobiel bent. Probeer dan een stukje door het huis te lopen. U kunt ook lopen met een hulpmiddel, zoals met een rekje of rollator.
- Neem zoveel mogelijk de trap in plaats van de lift.
- Ga een stukje fietsen.
- Begin met een paar minuten en probeer de beweging elke dag uit te breiden.
- Zorg voor een goede verdeling over de dag. Wissel momenten van beweging af met rustmomenten.
- Voor begeleiding op het gebied van beweging kunt u contact opnemen met een fysiotherapeut of gespecialiseerde sportschool.
Adviezen
Algemene adviezen
De volgende adviezen kunnen u helpen om voldoende te eten:- Probeer minimaal zes keer per dag iets te eten.
- Gebruik zo veel mogelijk volle producten, zoals volle yoghurt, volle melk en volvette kaas (48+).
- Gebruik zo min mogelijk magere en lightproducten.
- Drink 1,5 – 2 liter per dag. Koffie, thee en water leveren geen energie en eiwitten. Gebruik liever zuivelproducten, limonadesiroop of vruchtensap.
- Gebruik ruim boter of margarine op brood.
- Neem de tijd voor het eten en eet rustig.
- Probeer in een rustige omgeving te eten.
- Kook meerdere porties en vries wat u overhoudt in.
Adviezen bij klachten
Lees hier onze adviezen bij verminderde eetlust, droge mond, kauw- of slikproblemen, misselijkheid, een vol gevoel of smaakverandering en bekijk het voorbeeldmenu.-
Adviezen bij verminderde eetlust.
lees meer
Verminderde eetlust
- Eet kleine porties verdeeld over minimaal zes momenten per dag.
- Neem een halfuur voor de maaltijd een kopje bouillon om de eetlust op te wekken.
- Neem het nagerecht een halfuur tot een uur na de warme maaltijd of in de loop van de avond.
-
Adviezen bij een droge mond.
lees meer
Droge mond
- Neem regelmatig kleine slokjes water.
- Gebruik boter, room, jus en sausjes bij de warme maaltijd.
- Kauw op kauwgom of zuig op een ijsblokje of zuurtje.
- Gebruik friszure producten, zoals augurk, zilveruitjes, appel, sinaasappel, tomaat, komkommer, ananas, karnemelk en yoghurt.
-
Adviezen bij kauw- en slikproblemen.
lees meer
Kauw- of slikproblemen
- Snijd het eten fijn of maal het fijn met een staafmixer, keukenmachine of blender
- Gebruik zachte fruitsoorten, zoals banaan, peer en perzik. Maak hier eventueel een smoothie van.
- Kook aardappelen en groenten goed gaar. Kies voor zachte groentesoorten, zoals wortels en bloemkool.
- Voeg ruim room, jus of saus toe.
- Maak gebruik van vloeibare producten. Raadpleeg uw diëtist voor informatie over vloeibare voeding of vraag naar informatie over vloeibare voeding.
-
Adviezen bij misselijkheid.
lees meer
Misselijkheid
- Voorkom een lege maag door regelmatig (minimaal zes keer per dag) iets kleins te eten.
- Gebruik koud voedsel, bijvoorbeeld vleeswaren in plaats van een stuk vlees bij de warme maaltijd.
- Als de warme maaltijd u tegenstaat, gebruik dan een broodmaaltijd of een maaltijdsalade.
- Maak zo min mogelijk gebruik van sterk ruikende producten, zoals ui en knoflook.
- Drink voldoende.
-
Adviezen bij een vol gevoel.
lees meer
Vol gevoel
- Eet kleine porties verdeeld over minimaal zes momenten per dag. Neem alleen producten die ook energie leveren.
- Vloeibare voeding kan soms zorgen voor een minder vol gevoel.
- Eet en drink niet op hetzelfde moment.
- Neem het nagerecht een halfuur tot een uur na de warme maaltijd of in de loop van de avond.
-
Door medicatie of een behandeling kan uw smaak veranderen. Adviezen bij smaakverandering.
lees meer
Smaakverandering
Door medicatie of een behandeling kan uw smaak veranderen.- Probeer verschillende soorten voeding uit. Sommige dingen vindt u nu mogelijk wel lekker.
- Drink voldoende.
- Zorg voor een goede mondverzorging.
-
Dit menu is een voorbeeld van hoe u uw voeding kunt samenstellen.
bekijk het menu
Voorbeelddagmenu
Dit menu is een voorbeeld van hoe u uw voeding kunt samenstellen. Variëren is belangrijk. Het menu bevat ongeveer 2000 kilocalorieën en maximaal 85 gram eiwit. Dit is niet voor iedereen genoeg. De diëtist kan u vertellen wat u nodig heeft.Ontbijt
- 1 snee brood ruim besmeerd met roomboter of margarine en dubbel belegd met
- vleeswaren en/of kaas (48+)
- 1 beker of schaaltje (150 ml) van een vol zuivelproduct
- In de loop van de morgen
- 1 glas thee/koffie met suiker en/of melk, vruchtensap, limonadesiroop, frisdrank
- en/of een vol zuivelproduct
- 1 plak ontbijtkoek met roomboter/margarine en/of 1 portie fruit
Lunch
- 2 sneden brood ruim besmeerd met roomboter of margarine en dubbel belegd
- met vleeswaren en/of kaas (48+)
- 1 beker of schaaltje (150 ml) van een vol zuivelproduct
- In de loop van de middag
- 1 glas thee/koffie met suiker en/of melk, vruchtensap, limonadesiroop, frisdrank
- en/of een vol zuivelproduct
- 2 blokjes kaas, 2 plakken vleeswaren ‘uit vuistje’ of een ei
Warme maaltijd
- 1 portie vlees, vis of vleesvervanging (100 gram) bereid in bak- en braad boter, vloeibare margarine of olie
- 3-4 kleine aardappels of opscheplepels pasta, rijst of variatie
- 3-4 opscheplepels groente met een sausje of klontje boter
- 1 beker of schaaltje (150 ml) van een vol zuivelproduct
In de loop van de avond
- 1 glas, thee/koffie met suiker en/of melk, vruchtensap, limonadesiroop, frisdrank en/of een vol zuivelproduct
- 1 handje (20 gram) ongezouten noten naar keuze
Adviezen per eetmoment
Hieronder vindt u tips om te variëren per eetmoment.-
Adviezen over de broodmaaltijd.
lees meer
Broodmaaltijd
Neem minstens één, maar liever meerdere sneden brood.- Neem ook eens krentenbrood, roggebrood of notenbrood. In plaats van een snee brood kunt u ook variëren met kaas-uienbrood, een bagel, een afbakbroodje, een krentenbol, een zacht bolletje, een mueslibol, een zoet broodje of een (ham-kaas) croissant.
- U kunt één boterham vervangen door twee crackers of twee beschuiten met boter en vleeswaren of kaas.
- Besmeer uw brood ruim met roomboter of margarine.
- Beleg het brood ruim met dubbel beleg. Combineer bijvoorbeeld twee soorten beleg, zoals kaas met salami, pindakaas met hagelslag of ham met roomkaas.
- Neem als afwisseling op brood eens een wentelteefje, tosti, pannenkoek, worstenbroodje, saucijzenbroodje of een goed gevulde maaltijdsoep.
- Neem bij elke broodmaaltijd een vol zuivelproduct, zoals volle (chocolade) melk, volle kwark, volle yoghurt, gezoete yoghurtdrank, volle vla of (kant-enklare) pap.
- Een gekookt of gebakken ei, omelet of roerei.
- Vis, zoals zalm, sardines, haring, tonijn.
- Een salade, zoals eiersalade, kipkerrie salade, tonijnsalade, vleessalade, zalmsalade of huzarensalade.
- Een warme snack, zoals kroket, frikandel, knakworst, hamburger, bamischijf, nasibal, kroket of portie bitterballen.
- Kippen- of kalfsragout (eventueel met een pasteitje).
-
Adviezen voor een warme maaltijd.
lees meer
Warme maaltijd
Vlees, vis of variatie
Een eiwitrijke maaltijd bevat minimaal één portie (100 gram) vlees, vis, kip, ei of
een variatie, zoals:- (room) kaas, mozzarella, ricotta, feta of brie.
- kant-en-klare vegetarische vervangers, zoals Valess, Tivall, Quorn of sojablokjes.
- tahoe of tempé.
- ongezouten noten of peulvruchten.
Aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten
Als alternatief voor gekookte aardappelen kunt u ook denken aan:- Aardappelpuree bereid met volle melk, ongeslagen room, een klontje boter, margarine of olie.
- Gebakken of gefrituurde aardappelen.
- Witte rijst, zilvervliesrijst of rijst met noten.
- Pasta, zoals macaroni, spaghetti of gevulde pasta;
- Mie of mihoen.
- Bruine- of witte bonen, linzen of kapucijners.
- Tarly.
- Couscous.
- Taco’s of wraps.
- Quinoa.
Groenten
- Diepvriesgroenten en blik- en potgroenten kunnen prima gebruikt worden als afwisseling van verse groenten.
- Maak gekookte groente af met een klontje margarine, roomboter, olie of een sausje.
- Roerbak groente eens in olie of boter.
- Rauwkost geeft snel een vol gevoel. Gebruik rauwkost dan ook niet veel of vaak.
- Voeg eventueel geraspte kaas of ham toe aan de groente. Dit past bijvoorbeeld bij witlof, prei, andijvie en bloemkool.
Jus of saus
Voeg jus of saus toe aan groente of vlees.- U kunt hierbij denken aan kant-en-klare sauzen, zoals pindasaus, cocktailsaus, knoflooksaus, roomsaus, champignonsaus, kerriesaus, mayonaise of ketchup.
- Verdun de jus zo min mogelijk met water.
- Voeg aan de jus of saus extra room toe.
Alternatieven voor de warme maaltijd
Als u zelf weinig energie of tijd heeft om te koken, zijn er een aantal manieren om
toch een warme maaltijd te kunnen eten.- Kook voor twee of drie dagen en vries de rest in.
- Vraag familie of vrienden om voor u te koken.
- Eet een kant-en-klare maaltijd. Supermarkten verkopen kant-en-klare maaltijden.
- Slagers verkopen vaak koelverse maaltijden. Kies bij voorkeur een maaltijd met vlees, vis of een vegetarische variatie.
- Ga eten bij familie, vrienden of bij het zorgcentrum of verpleeghuis in de buurt.
- Laat maaltijden thuisbezorgen door maaltijdservices, zoals Tafeltje Dekje, Maaltijdservice.nl, Apetito, De DiepvriesMan, Bofrost, Lekker Thuis of Vers aan Tafel.
- Als afwisseling op de maaltijd kunt u ook eens een maaltijdsoep of maaltijdsalade eten. Kies bij voorkeur een salade met kip, vis of een vegetarische variatie.
- Als u kiest voor soep, kies dan voor een soep die groente, peulvruchten, vlees en/of een bindmiddel bevat. Voeg eventueel ongeklopte room toe aan de soep.
-
Adviezen voor het nagerecht.
lees meer
Nagerecht
U kunt het nagerecht ook een halfuur of een uur na de warme maaltijd nemen. Voeg eventueel honing, suiker, saus of slagroom toe aan uw nagerecht. Gebruik als nagerecht bijvoorbeeld:- Volle yoghurt of kwark.
- Volle vla.
- Pudding.
- Vruchtenyoghurt, bij voorkeur gezoet met suiker.
- Roomijs.
- Volle Bulgaarse, Griekse en Franse yoghurt.
- Chocolademousse.
- Appelmoes, compote of fruit. Kies hier niet te vaak voor. Deze producten bevatten bijna geen eiwitten.
-
Adviezen voor tussendoortjes.
lees meer
Tussendoortjes
Het is belangrijk om minimaal drie keer per dag een tussendoortje te nemen. Sommige tussendoortjes bevatten veel eiwitten. Andere tussendoortjes bevatten minder eiwitten of geen eiwitten. Kies minimaal twee keer per dag voor een tussendoortje met veel eiwit.
Tussendoortjes met veel eiwit (5 gram of meer):- Een blokje kaas (48+) of een plakje vleeswaren of worst ‘uit het vuistje’.
- Boterham, cracker, beschuit of toastje met een vlees- of vissalade, kaas of vleeswaren.
- Warme snacks, zoals kroket, frikandel, hamburger, bamischijf, nasibal, kroket, (mini)loempia, pizza(broodje) of een portie bitterballen.
- Saucijzenbroodje, worstenbroodje, kaasbroodje of frikandel broodje.
- Een bifi worstje.
- (ongezouten) Noten of pinda’s.
- Een puddingbroodje.
- Een krentenbol of mueslibol.
- Een schaaltje volle yoghurt of volle kwark. U kunt daar cruesli, muesli, cornflakes, slagroom, suiker of honing aan toevoegen
- Zoutjes of chips, eventueel met een dipsaus.
- Huzarensalade.
- Ontbijtkoek met margarine of roomboter.
- Koeken.
- Chocolade, bonbons en toffees.
- Gebak, cake, muffin, donut, appelflap of slagroomsoesjes.
- IJs.
- Fruit, eventueel met suiker en/of slagroom.
- Een schaaltje volle vla.
-
Adviezen voor eiwitrijke dranken.
lees meer
Dranken
Kies één of meerdere dranken per eetmoment. Probeer 1,5 -2 liter per dag te drinken. Alcoholische dranken mag u alleen gebruiken in overleg met uw behandelend arts. Gebruik bij voorkeur geen magere of lightproducten. Neem bij voorkeur een zuivelproduct, omdat zuivelproducten eiwit bevatten. U kunt denken aan de volgende dranken:- Volle melk, volle chocolademelk.
- Drinkyoghurt gezoet met suiker.
- Koffie met suiker en/of geklopte room en/of volle (koffie)melk.
- Cappuccino of Wiener melange.
- Thee met suiker en/of melk.
- IJskoffie.
- Vruchtensap.
- Frisdrank.
- Limonadesiroop.
- Een kant-en-klare milkshake (verkrijgbaar bij de supermarkt, snackbar of fastfood restaurant).
- Smoothie gemaakt van fruit met volle yoghurt, volle melk of slagroom. Voeg eventueel suiker of honing toe.
Overige eiwitrijke producten
In de supermarkt kunt u ook speciale producten met veel eiwitten kopen. lees meerWanneer normale voeding niet voldoende is
Soms lukt het niet om op gewicht te blijven met normale voedingsmiddelen. Het kan dan nodig zijn om medische voeding te gebruiken. lees meerWanneer normale voeding niet voldoende is
Soms lukt het niet om op gewicht te blijven met normale voedingsmiddelen. Het kan dan nodig zijn om medische voeding te gebruiken. Medische voedingen bevatten extra energie en eiwit. Medische voedingen zijn bijvoorbeeld drinkvoeding en sondevoeding (vloeibare voeding die via een slangetje rechtstreeks in de maagof darmen wordt gegeven).
Drinkvoeding
Drinkvoeding is een vloeibare voeding in een flesje van 125 ml of 200 ml. Drinkvoeding bevat energie, eiwit, vitaminen en mineralen. Er zijn verschillende soorten drinkvoeding met verschillende smaken. Er is drinkvoeding op melkbasis, yoghurtbasis, sapbasis en soepbasis. Drinkvoeding kan gebruikt worden als aanvulling of als volledige voeding. Wilt u drinkvoeding gebruiken? Overleg dan altijd met uw arts of diëtist.Nuttige links
Op onderstaande websites kunt u extra informatie of eiwitrijke recepten (met drinkvoeding) vinden.Voeding na herstel
Als u hersteld bent en/of u bent weer op gewicht dan kunt u gezonde voeding blijven gebruiken. lees meerVoeding na herstel
Als u hersteld bent en/of u bent weer op gewicht dan kunt u gezonde voeding blijven gebruiken. Het is dan vaak niet meer nodig om volle producten te gebruiken en extra te eten. Probeer uw gebruikelijke gewicht te handhaven.Kijk voor meer informatie over een gezonde voeding op de website van het Voedingscentrum.