Jaarbeeld Eerstelijns­geneeskunde 2024 Wij ontwikkelen de medisch-generalistische zorg van de toekomst

Onze afdeling in 2024

Aura Timen, afdelingshoofd Eerstelijnsgeneeskunde

‘We zijn een dynamische, continu groeiende afdeling. Wij hebben oog voor verdieping en differentiatie, en tegelijkertijd stimuleren we de onderlinge samenwerking en de verbinding met onze externe partners. Het afgelopen jaar hebben we weer belangrijke stappen gezet, waardoor we veel jonge talenten aan ons konden binden. Een nieuwe generatie medisch-generalisten die, juist door de verbinding tussen onderwijs en onderzoek, patiëntenzorg en vervolgopleidingen, zich in kan zetten voor mensgerichte, houdbare en duurzame eerstelijnszorg.’ 

De impact van onze afdeling

Voor ons zit een optimistische Aura: ‘In het vorige ELG Jaarbeeld hadden we het over samenwerken 2.0 en ik denk dat het ons gelukt is om in 2024 hier grote stappen in te zetten’. Er wordt meer samengewerkt tussen onze units en disciplines en we hebben mooie resultaten bereikt in onze  vervolgopleidingen, ons onderwijs, zorg en onderzoek. Zo komen praktijk, onderzoek, onderwijs en opleiding bij elkaar in onze academische werkplaatsen. Mooie, concrete voorbeelden hiervan zijn onze nieuwe academische werkplaatsen Huisartsenzorg en de academische werkplaats Arbeid en gezondheid - beiden in oprichting. En onze academische werkplaats ANAPHEM heeft een belangrijke doorstart gemaakt. ‘Maar het draait niet alleen om de werkplaatsen,’ zegt Aura ‘de  inbedding van de Klinisch Arbeidsgeneeskundigen in onze afdeling is bijvoorbeeld een belangrijke stap in onze groeiende samenwerking en verbinding met de kliniek.’

Verbinding als centraal thema

Verbinding stond, en staat, ook centraal in ons onderwijs en onze vervolgopleidingen. Dat zien we terug in de benoemingen van Bart Thoonen tot associate professor Netwerkzorg en netwerkleren in de eerstelijnsvervolgopleidingen en Marjolein van de Pol tot hoogleraar Studentenwelzijn en leven lang leren. Dit betekent ook de start van medewerkers vanuit de units onderwijs en vervolgopleidingen die als promovendus verbonden zijn aan één van onze onderzoeksprojecten. In het nieuwe jaar, in maart 2025, organiseren we ELG Verbindt!. Dit is de eerste editie van een serie ELG-brede bijeenkomsten met als thema verdere verbinding tussen onderwijs, vervolgopleiding, onderzoek en patiëntenzorg. ‘Echt een congres voor heel ELG!’ volgens Aura.

Mooie prestaties

Het afgelopen jaar zagen we veel mooie prestaties bij onze afdeling. Zo werden onze vervolgopleiding tot verslavingsarts (NOVA) en onze vervolgopleiding tot verzekeringsarts (SGBO) beiden voor onbepaalde tijd erkend. Tim olde Hartman, hoofd van onze unit onderzoek, werd benoemd tot President van de North American Primary Care Research Group (NAPCRG) – de eerste niet-noord Amerikaan die deze eer toebedeeld kreeg. Aura: ‘Belangrijk was ook de benoeming van de eerste medisch-generalist eerstelijn in Nederland in het Radboudumc.’ Dit betekent dat een eerstelijnsarts nu officieel als arts ook patiëntenzorg in de academie kan verrichten. Een ontwikkeling waarmee we een fundamentele stap zetten in de samenwerking met en verbinding tussen de eerstelijn en academie. ‘En dat zijn slechts een paar voorbeelden’ lacht Aura ‘Er is door iedereen, ook in onze ondersteuning, heel veel goed werk verricht!’

Mensen komen, mensen gaan

Het afgelopen jaar namen we, in verband met hun pensionering, afscheid van drie ELG-hoogleraren: Raymond Koopmans (ouderengeneeskunde), Maria van den Muijsenbergh (gezondheidsverschillen en persoonsgerichte integrale eerstelijnszorg) en Judith Wolf (maatschappelijke zorg). Jeanine Suurmond nam, vers benoemd als hoogleraar Persoonsgerichte inclusieve zorg voor kwetsbare burgers, het stokje van Judith en Maria over. Willemijn van Erp werd benoemd tot associate professor Neurologische aandoeningen in de langdurige zorg en Christian Bakker tot hoogleraar Zorg en ondersteuning bij dementie op jonge leeftijd. Bij onze unit onderwijs verrichte Natasja Looman als nieuw hoofd belangrijk werk in de herstructurering van de unit. Hetzelfde geldt voor Marielle Ouwens, die als nieuw hoofd van de unit vervolgopleidingen met een frisse blik naar de ontwikkelingen kijkt. Aura: ‘De afdeling Eerstelijnsgeneeskunde is een gezonde, continu groeiende afdeling. We zijn er in 2024 in geslaagd veel jonge talenten aan ons te binden en we gaan het komend jaar hard werken om hen ook de carrièrekansen in onderwijs, opleiding en onderzoek te bieden die ze verdienen.’

Thuiskomen 2.0

‘Het komend jaar wordt ook een spannend jaar’ zegt Aura. ‘Als afdeling doen we het financieel gezien erg goed, maar we zijn deels afhankelijk van externe financiering. Bezuinigingen op overheidsgelden zouden ons als afdeling raken. We moeten scherp aan de wind blijven zeilen.’ Als Aura gevraagd wordt hoe 2024 voor haar persoonlijk was, moet ze lachen: ‘Het voelde écht als thuiskomen! Het afgelopen jaar besef ik steeds meer dat deze afdeling ook echt mijn plek is. Wat dat betreft is ‘samenwerken 2.0’ waar we het in het vorige jaarbeeld over hadden, ook ‘thuiskomen 2.0’ geworden!’

Namens de afdelingsleiding,

Aura Timen, hoofd afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en Robert Opsteeg, manager bedrijfsvoering Eerstelijnsgeneeskunde

Meer weten?

Bekijk onze website 

Ons onderzoek

Tim olde Hartman, hoofd unit Onderzoek

Druk jaar

Voor ons zit een lachende Tim: ‘Het gaat supergoed met ons eerstelijnsonderzoek! We hebben een druk jaar achter de rug. Zo hebben we belangrijke onderzoeksubsidies binnengehaald, waarmee we onze positie in het eerstelijnsonderzoek verder hebben verstevigd.’ We zien de groei van het onderzoek ook terug in het sterk groeiend aantal publicaties, benoemingen van hoogleraren en het aantal wetenschappelijke promoties over het afgelopen jaar. Daarnaast wordt er hard gewerkt aan de ontwikkeling van twee nieuwe Academische werkplaatsen, namelijk die van Huisartsenzorg en van Arbeid en Gezondheid.

Aandacht en zorg voor iedereen

Wat Tim ook gelijk benoemd is de brede dekking van onze onderzoeksgroepen rondom het eerstelijnsonderzoek. ‘We hebben in ons onderzoek veel aandacht voor dat brede, generalistische gedachtengoed in de eerstelijn, dus onderzoek voor alle groepen in de maatschappij’ zegt Tim. Daarbij blijft er de typisch ‘Nijmeegse aandacht’ voor de verbetering van eerstelijnszorg voor kwetsbare patiënten.

Steeds meer verbinding – niet alleen intern, maar ook in het ziekenhuis en de regio

We zagen het afgelopen jaar veel nieuwe onderzoeksprojecten ontstaan, waarbij de verschillende onderzoeksgroepen van ELG vanaf de start van het project samenwerken. ‘Het samenwerken aan de voorkant van nieuwe projecten is een goede ontwikkeling die de maatschappij van ons vraagt en die we bij de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde goed proberen op te pakken’ zegt Tim. We zien dit bijvoorbeeld in de groeiende samenwerking en verbinding tussen onderzoek en onderwijs die goed verankerd wordt in de zeven academische werkplaatsen die onze afdeling inmiddels rijk is. De benoeming van Marjolein van de Pol, die dit jaar haar oratie hield, als hoogleraar Studentenwelzijn en leven lang leren, en de benoeming van Bart Thoonen als associate professor Netwerkzorg en netwerkleren in de eerstelijnsvervolgopleidingen zorgen daarnaast voor een enorme boost voor onderzoek naar onderwijs. Ook in het Radboudumc roeren we ons. Als unit onderzoek leveren we een enorme input aan de Radboudumc onderzoeksprogramma’s. ‘We zijn bij maar liefst vijftien van deze onderzoeksprogramma’s betrokken!’ zegt Tim. En dat geldt ook voor de regio, waar we een groei zien van de samenwerking met de regionale huisartsorganisaties (RHO) en andere stakeholders in de nulde, eerste en tweedelijnszorg. ‘Daarin ligt een belangrijke rol voor onze Academische werkplaatsen.’

Promoties, publicaties, leerstoelen en wervend vermogen

Dit jaar zagen we 13 promoties bij de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, waarmee we weer op ons pre-coronaniveau zitten. Qua publicaties staan we als afdeling in de top 5 van het Radboudumc met het afgelopen jaar een groei van maar liefst 40%. Tim: ‘Dat is echt een mooie en belangrijke prestatie van onze onderzoekers!’ En dat gaat het komend jaar alleen maar verder groeien met een aantal belangrijke benoemingen zoals die van Christian Bakker tot hoogleraar Zorg en ondersteuning bij dementie op jonge leeftijd, de benoeming van Jeanine Suurmond als hoogleraar Inclusieve persoonsgerichte zorg voor kwetsbare burgers en de benoeming van Willemijn van Erp als associate professor Neurologische aandoeningen in de langdurige zorg.

Tim: ‘We zien ook een flinke groei in ons wervend vermogen. Dit heeft te maken met de kwaliteit en kennis die wij hebben opgebouwd en het enorme (inter)nationale netwerk van onze onderzoekers. En dat wordt gezien door subsidieverstrekkende instanties!’ Een mooi voorbeeld over 2023 zijn de twee subsidie van meer dan anderhalf miljoen euro voor het onderzoek naar persoonsgerichte behandeling van depressie in de huisartsenpraktijk. ‘We timmeren goed aan de weg!’ zegt Tim.

In het centrum van ontwikkelingen

Het afgelopen jaar is duidelijk geworden dat we steeds meer in het centrum staan van ontwikkelingen op het gebied van onderzoek naar eerstelijnszorg en primary care. Tim: ‘We worden steeds meer gezien.’ En dat geldt ook internationaal: in 2023 werd Tim benoemd tot President-Elect van de wereldorganisatie voor eerstelijnsgeneeskundig onderzoek, de NAPCRG. In november dit jaar werd hij benoemd tot President - een belangrijke internationale rol waarmee we ons eerstelijnsonderzoek nóg beter op de internationale kaart zetten. ‘En al deze mooie resultaten over het afgelopen jaar zijn het resultaat van de gezamenlijke inspanning van onze onderzoekers en ondersteuning’ zegt Tim ‘En dat is een compliment aan iedereen meer dan waard!’

Meer weten?                  

• Grafieken Onderzoek 2023
• Measurement Based Care voor depressie

Ons onderwijs

Natasja Looman, hoofd unit Onderwijs

De basis wordt in het onderwijs gelegd

‘Onze docenten verzorgen ongeveer 25% van al het onderwijs aan studenten geneeskunde en biomedische wetenschappen.’ vertelt Natasja Looman, hoofd van de unit Onderwijs. ‘Dat is een uniek hoog aandeel in Nederland’, vult ze gelijk daarna aan ‘De basis voor goede medisch-generalistische zorg wordt in het onderwijs gelegd – persoonsgerichte, context-gerelateerde geneeskunde met aandacht voor duurzame inzetbaarheid van studenten én docenten.’

Duurzaam inzetbaar

Er is steeds meer aandacht voor duurzame inzetbaarheid. Studentenwelzijn is hierbij een belangrijk facet. Een concrete uiting hiervan is de recente benoeming van opleidingsdirecteur Geneeskunde Marjolein van de Pol tot hoogleraar Studentenwelzijn en levenslang leren. In, onder andere, een aantal promotietrajecten gaat zij onderzoeken hoe we in het onderwijs constructief en innovatief aandacht aan dit thema kunnen geven. Natasja: ‘Op de werkvloer hebben we hieraan het afgelopen jaar de nodige aandacht besteed - onder meer door coaching aan studenten op het gebied van werk-privébalans, aandacht voor generatieverschillen met studenten en binnen onze onderwijsontwikkeling.’

Een voorbeeld van dit laatste is de kwaliteitsslag die de Leerlijn ‘Praktijk en principes van de geneeskunde (PPG)’ heeft gemaakt binnen het project SIMPEL. Tijdens het huidige studiejaar plukken we hier ook echt de vruchten al van. Natasja: ‘De positieve resultaten en reacties van docenten en studenten nemen we mee voor onze andere leerlijnen. Een mooi streven voor het komend jaar’. Daar komt de uitdaging van  de ontwikkeling van een nieuwe structuur voor de Master Geneeskunde nog bij. ‘Genoeg te doen dus!’ lacht ze.

Innovatie en ontwikkeling

Goed onderwijs vraagt ook om continue aandacht voor toekomstige ontwikkelingen. Artificial Intelligence (AI) speelt een steeds grotere rol, ook in de onderwijswereld. Natasja: ‘De arts van de toekomst zal niet kunnen ontkomen aan de invloed van AI. Een onomkeerbare ontwikkeling waaraan wij willen meehelpen om die verantwoordelijk vorm en inhoud te geven. ‘We maken nu al gebruik van AI bij het maken van casuïstiek en toetsvragen. zegt Natasja.

We zien het enthousiasme voor innovatie bij onze docenten, maar zeker ook bij onze studenten. Zo sloot Bart Stuart zijn coschap bij ons af met een eigen cabaretvoorstelling over zijn coschapervaringen. ‘Het is inspirerend en ook gewoon leuk om hiervoor ruimte te geven’, stelt Natasja ‘We hebben een open blik voor dit soort initiatieven.’

Samenwerking en verbinding

2023 bracht ook een verandering in de structuur van de unit. Er zijn nu twee overlegstructuren: het managementteam overlegt over strategische ontwikkelingen en aansturing, teamleiders zijn verantwoordelijk voor operationele zaken en functioneel leidinggeven. Onze samenwerking met de Radboud Health Academy heeft het afgelopen jaar onder druk gestaan. Natasja: ‘Door meer inzicht in elkaars taken en werkzaamheden, hopen we de onderlinge afstemming het komend jaar beter te laten verlopen. De teerling hiervoor is geworpen.’

Het afgelopen jaar is ook meer ingezet op uitwisseling met onze eerstelijnsvervolgopleidingen en onderzoek. Het resultaat was onder meer de inzet van docenten bij de Unit Opleidinging en en vice versa en een aantal publicaties van de hand van onze docenten. ‘Het komend jaar gaan we hier zeker mee verder!’ zegt Natasja.

Over onderwijslust

‘We hebben in Nijmegen een mooie groep van enorm bevlogen docenten!’ vertelt Natasja enthousiast. Hóe bevlogen werd mooi verwoord in een interview met twee docenten, Evelien Kempen en Floris van de Laar. En die groep groeit: er is veel aanbod van artsen die, naast of in plaats van de praktijk, hun kennis willen delen met nieuwe generaties. Als unit Onderwijs zijn we een club met een heldere focus op ons werk – werk dat we met veel plezier doen!

Lees meer

• Wat is SIMPEL?
• Lees hier het interview met Evelien en Floris

Onze patiëntenzorg

Henk Schers, hoofd unit Patiëntenzorg

‘We hebben dit jaar hard gewerkt aan de unit Patiëntenzorg, daar waar de eerstelijnszorgpraktijk en het Radboud elkaar treffen’ zegt Henk. Een mooi voorbeeld hiervan is dat nu er nu een functieomschrijving is voor de Medisch Generalist Eerstelijn in het Radboud. ‘Dat lijkt op het eerste oog misschien een futiliteit,’ zegt Henk ‘maar het betekent dat een huisarts, een specialist Ouderengeneeskunde of een arts AVG nu binnen het Radboudumc patiëntenzorg kan doen. Dat is een unicum in Nederland en baanbrekend. Daarom zijn we dus ook met recht een medical department.’ Daarnaast is er in 2024 vooral verder gebouwd aan het leefstijlzorgloket en aan de inzet van Klinisch Arbeidsgeneeskundigen vanuit onze afdeling.

Leefstijlzorgloket en Klinisch Arbeidsgeneeskundigen

Het aantal leefstijlcoaches in het Radboudumc is het afgelopen jaar uitgebreid van twee naar drie. Die verzorgen niet alleen onderwijs aan medisch studenten, maar geven ook samen met studenten leefstijladviezen aan mensen die in het Radboud zijn geweest en die aangegeven hebben dat ze een leefstijladvies willen. Dat aantal patiënten groeit. Henk: ‘Daarmee is het een echte taak in de patiëntenzorg. En hoewel het een uitdaging is en blijft om leefstijl onderdeel van de reguliere zorg te maken, gaan we zeker verder op de ingeslagen weg. Zo onderzoeken we bijvoorbeeld hoe we de aandacht voor leefstijl in de master Geneeskunde nog verder vorm kunnen geven. Daar zijn diverse mogelijkheden voor.’

Daarnaast komen de Klinisch Arbeidsgeneeskundigen definitief naar onze afdeling. Dat heeft de nodige voeten in aarde gehad, maar het gaat lukken. Deze Klinisch Arbeidsgeneeskundigen hebben een belangrijke plek binnen de verschillende zorgpaden. Bijvoorbeeld bij patiënten met een neurologische of oncologische aandoening en die nog volop in het arbeidsproces zaten toen ze ziek werden. Henk: ‘Dan is vroege aandacht voor arbeid en daarmee zingeving cruciaal. Het is echt een verrijking voor de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde dat we daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan de zorg binnen de ziekenhuismuren.’

De medisch-generalist eerstelijn in de ziekenhuiszorg

‘5 september 2024 was een belangrijke dag voor de eerstelijnsgeneeskunde’ lacht Henk. Op die dag besloot de Raad van Bestuur van het Radboudumc positief over de functieomschrijving van de medisch-generalist eerstelijn. Tot die tijd kon een huisarts, specialist ouderengeneeskunde of arts AVG geen patiëntenzorg binnen de academische muren verrichten als arts. Dat kan nu dus wel. Henk: ‘Met deze functieomschrijving maken we de weg vrij voor nieuwe zorgvormen. We zijn trots dat we deze belangrijke stap nu in Nijmegen gezet hebben!’ Nog een bijzondere ontwikkeling in die richting is de benoeming van een eerstelijnszorgprofessional als voorzitter van het multidisciplinair overleg in het Centrum voor Geïntegreerde Zorg (CGZ). ‘Het is onze ambitie dat klinisch werk wat door eerstelijnsgeneeskundigen in het ziekenhuis wordt gedaan, ook vanuit onze afdeling plaatsvindt.’ stelt Henk.

Verbinding, netwerken en academische werkplaatsen

Onze academische werkplaatsen spelen een fundamentele rol in de verbinding tussen zorgpraktijk, wetenschappelijke onderzoek, onderwijs, opleiding en beleid. Eerstelijnsgeneeskunde kent er een heel aantal. Dit jaar hopen we de academische werkplaats Huisartsenzorg verder uit te kunnen breiden dankzij overheidssubsidie. Henk: ‘De academische werkplaats Huisartsenzorg zal zich vooral bezighouden met kennisontwikkeling en innovatie in de regio. Het is een verdere uitbreiding en formalisering van onze relatie en de samenwerking met een aantal huisartsorganisaties in de regio. De aansturing en aanstelling van medewerkers van de academische werkplaats vindt primair vanuit onze afdeling plaats, maar veel van het werk zal juist “buiten de muren” gebeuren. En er komt nog meer aan: het komend jaar werken we verder aan de oprichting en invulling van de academische werkplaats Arbeid en gezondheid.’

Onze vervolgopleidingen

Mariëlle Ouwens, hoofd unit Eerstelijnsvervolgopleidingen

Gezondheidszorg van morgen

‘Het gebeurt in de eerstelijn!’ Aan het woord is Mariëlle Ouwens, sinds augustus 2024 hoofd van onze unit Eerstelijnsvervolgopleidingen, ‘Maar liefst 80% van alle zorg vindt plaats in de eerstelijn. Wij spelen, zeker als de grootste aanbieder van eerstelijnsvervolgopleidingen in Nederland, een centrale rol bij de verbetering van de gezondheidszorg van morgen. En die rol, moeten we nóg meer pakken – samenwerking, verbinding en taakverdeling staan daarbij centraal.’ lees meer 

Op de foto: Mariëlle Ouwens, Anne van den Brink, Mary Janssen van Raay, Claudia Lobo en Marjolein Bastiaanssen.

• Vervolgopleiding tot huisarts (VOHA)

  Claudia Lobo: ‘De maatschappelijke behoefte aan voldoende goed opgeleide huisartsen wordt alleen maar groter. Wij spelen als vervolgopleiding een belangrijke rol om aan deze groei te voldoen.’ lees meer

• Vervolgopleiding tot specialist ouderengeneeskunde (VOSON)

  Anne van den Brink: ‘Samen met docenten, opleiders en aiossen hebben we een ‘Nijmeegse’ invulling gegeven aan het nieuwe landelijke opleidingsplan voor specialisten ouderengeneeskunde.’ lees meer

• Vervolgopleiding tot verslavingsarts (NOVA)

  

  Mary Janssen van Raay: ‘Erkenning voor onbepaalde tijd voor onze opleiding tot verslavingsarts en de verdere academisering van ons werkveld, de samenwerking met andere specialismen en meer evidence-based werken.’ lees meer

• Vervolgopleiding tot bedrijfsarts (SGBO)

  

  Marjolein Bastiaanssen: ‘Meer aandacht voor preventie en voor sociaal geneeskundige advisering in de opleiding tot bedrijfsarts en zicht op een nieuwe leerstoel Arbeidsgerichte netwerkzorg.' lees meer

• Vervolgopleiding tot verzekeringsarts (SGBO)

  

  Marjolein Bastiaanssen: ‘In het nieuwe landelijk opleidingsplan verzekeringsartsen staat zelfsturend leren centraal, zodat aiossen zich actief en verdiepend ontwikkelen. Een mooie bouwsteen waarmee wij onze opleiding het afgelopen jaar (nog) verder hebben verbeterd.' lees meer

• Kaderopleidingen

  Naast de eerstelijnsvervolgopleidingen verzorgen wij als afdeling Eerstelijnsgeneeskunde ook twee kaderopleidingen voor huisartsen:

  • NHG Kaderopleiding Urogynaecologie;
  • Kaderopleiding Astma en COPD.