Nieuws Studie toont verborgen correcties in wetenschappelijke papers aan

21 februari 2025

Wetenschappelijke artikelen aanpassen, zonder vermelding van de wijzigingen. Het gebeurt, ontdekte Radboudumc-onderzoeker René Aquarius. Samen met internationale collega's deed hij onderzoek naar deze zogeheten verborgen correcties. Ze vonden 131 gevallen bij verschillende uitgevers. Nu pleiten de auteurs voor betere documentatie van alle wijzigingen in wetenschappelijke publicaties. 

‘Hé, deze afbeeldingen zijn hetzelfde', dacht neuro-onderzoeker René Aquarius tijdens zijn research voor een dierexperimenteel onderzoek naar hersenbloedingen. Ter voorbereiding op een nieuw onderzoek dook hij de literatuur in, en stuitte op identieke plaatjes die hoorden bij verschillende groepen. ‘Hier is een foutje gemaakt, dacht ik', aldus Aquarius. Hij deed een melding op het forum PubPeer, waar wetenschappelijke papers besproken worden. De auteur van het artikel meldde zich, bedankte Aquarius en gaf aan ernaar te kijken.  

Een maand lang bleef het stil, tot Aquarius bij toeval het online paper nog een keer bekeek. Wat bleek? De afbeeldingen waren aangepast, zónder dat deze wijziging stond vermeld. Op PubPeer trof hij meer onderzoekers die melding maakten van aanpassingen in wetenschappelijke publicaties zonder dat ze gemeld worden, zogeheten stealth corrections, of in het Nederlands verborgen correcties. Ze verenigden zich, en onderzochten maandenlang niet gemelde wijzigingen. Ze maakten hierbij gebruik van onder meer social media en eerdere meldingen op PubPeer.

Verschillende uitgevers 

In totaal vonden ze 131 artikelen die tussen 2005 en 2024 verborgen correcties kregen, verspreid over verschillende uitgevers en vakgebieden. De resultaten tonen aan dat deze wijzigingen plaatsvinden bij onder meer MDPI, een uitgever waar kritisch naar gekeken wordt. Een groot deel van de gevonden verborgen correcties vonden de onderzoekers bij een onbekende uitgeverij, BAKIS, met niet-bekende bladen. Aquarius: ‘Deze artikelen zijn wel te vinden in PubMed, hét online zoeksysteem voor onderzoekers naar wetenschappelijke publicaties in het medische veld. Wetenschappers baseren hun hypothesen of subsidieaanvragen op deze artikelen.’

De aard van de gevonden verborgen correcties verschilt, blijkt uit het overzicht. Veel betroffen inhoudelijke aanpassingen, waarbij een figuur of cijfers in een tabel werden aangepast na een PubPeer-melding. Ook werden zonder opgaaf van reden namen van redacteuren van het blad veranderd, en bleken artikelen die oorspronkelijk binnen een speciale uitgave vielen, verplaatst naar een andere uitgave. Daarnaast zagen de onderzoekers voorbeelden van wijzigingen in auteursinformatie, bijvoorbeeld dat namen van auteurs werden verwijderd. Tot slot vonden de onderzoekers de term ‘regenerate response', die later weggehaald was. Regenerate response is een aanwijzing dat gebruik is gemaakt van AI.

Slechts een klein aantal artikelen ontving uiteindelijk een officiële correctie. Dit kan niet, vindt Aquarius. ‘Het kan de suggestie wekken dat uitgevers of redacteuren proberen fouten of wijzigingen te verdoezelen. Dat is ook niet in hun eigen belang, aldus Aquarius. ‘Dat gaat ten koste van hun betrouwbaarheid. Uit ethisch oogpunt vind ik dat alle correcties die worden doorgevoerd in een wetenschappelijk artikel, gemeld moeten worden, met datum en reden. Of het nu om een typefout gaat, om een verkeerde komma of een afbeelding die dubbel gebruikt is. Het gaat om wetenschappelijke integriteit.’

Bovendien wordt lezers zo de kans ontnomen om een kritisch oordeel te vormen, aldus Aquarius. ‘Met transparantie en juiste documentatie waarborg je de integriteit van wetenschappelijk onderzoek. Voor sommige lezers is het van belang om te weten of er iets is veranderd. Bijvoorbeeld als het hun eigen vakgebied betreft, of als ze een subsidie binnen hetzelfde onderwerp willen aanvragen.’

Aanbevelingen 

Aquarius en zijn internationale collega's doen drie suggesties om verborgen correcties tegen te gaan:  

  • Ontwikkel en implementeer een systeem dat alle wijzigingen aan het gepubliceerde werk op een transparante manier kan bijhouden.  
  • Maak duidelijke definities en richtlijnen voor alle soorten correcties. 
  • Bevorder de waakzaamheid onder wetenschappers om verborgen correcties openbaar te registreren. 

Zijn werk is hiermee nog niet klaar, vertelt Aquarius. ‘We weten niet hoe vaak dit voorkomt, omdat het stiekem gebeurt en dus niet zichtbaar is. Dat maakt deze zoektocht extreem moeilijk. We hebben nu laten zien dát het gebeurt. Dat betekent dat we als wetenschappelijke gemeenschap alert moeten zijn.’ 

Over deze publicatie 

Dit artikel is verschenen in Learned Publishing: The existence of stealth corrections in scientific literature – a threat to scientific integrity. Rene Aquarius, Floris Schoeters, Nick Wise, Alex Glynn, Guillaume Cabanac. DOI: https://doi.org/10.1002/leap.1660  

Meer informatie


Pauline Dekhuijzen

wetenschaps- en persvoorlichter

neem contact op

Meer nieuws

  • Medewerkers
  • Intranet