Vijf vragen over de risico’s van alcoholgebruik - Beantwoord door hoogleraar Verslaving Arnt Schellekens

Nieuws Vijf vragen over de risico’s van alcoholgebruik

11 januari 2024

Nieuw jaar, nieuwe start. Aan het begin van het jaar hebben veel mensen goede voornemens. Eén van die goede voornemens is vaak minder alcohol gebruiken. Hier speelt de campagne Dry January op in. En met succes: in 2023 deden 41.797* mensen mee met IkPas en stopten een maand lang met alcoholgebruik. Wat zijn de risico’s van (teveel) alcohol drinken? En wat betekent het voor je gezondheid? Hoogleraar verslaving Arnt Schellekens beantwoordt deze en andere vragen.

Is een wijntje of biertje nou echt zo schadelijk voor je gezondheid?

'Alcohol is van zichzelf een giftige stof voor ons lichaam. Dat betekent dat elk glas wijn of bier schadelijk is voor je lichaam. Beperk je jouw alcoholgebruik tot een enkel glas, een enkele keer in de week, dan kan je lichaam dit over het algemeen goed afbreken. Drink je dagelijks, of meerdere eenheden op een dag, dan wordt dit voor je lichaam schadelijker. Hoe meer je drinkt, hoe slechter dit is voor je gezondheid.'

Wat zijn de negatieve gezondheidseffecten van alcohol?

'Alcohol heeft effect op meerdere organen in je lichaam, van je maagdarmstelsel en je lever tot je hersenen. Alcohol verspreidt zich door het hele lichaam, waardoor het dus overal effecten heeft. Alcohol is kankerverwekkend en houdt verband met tenminste zeven verschillende soorten kanker. Daarnaast verhoogt alcoholgebruik het risico op hart- en vaatziekten, leverziekten, psychische aandoeningen en diverse neurologische aandoeningen, zoals dementie. Het leidt tot gewichtstoename en slechter slapen. Ook kan het leiden tot onvruchtbaarheid, bij zowel mannen als vrouwen. Tijdens de zwangerschap wordt het gebruik van alcohol sterk afgeraden (Gezondheidsraad).'

Zijn er ook positieve effecten op je gezondheid van een beetje alcohol?

'Elk glas alcohol is schadelijk. Er is geen gezonde hoeveelheid alcoholgebruik. Er wordt vaak gezegd dat een tot twee glazen alcohol gezond zouden zijn, omdat sommige onderzoeken laten zien dat mensen die een tot twee glazen alcohol per dag drinken een lager risico zouden hebben op overlijden aan hart- en vaatziekten. De resultaten van die studies zijn vertekend. Dit komt doordat ook mensen met ernstige chronische ziekten (die vaker niet drinken, maar een groter risico hebben op overlijden) zijn opgenomen in de cijfers. Als we de mensen met een chronische aandoening uit deze studies halen, dan zien we een rechte lijn tussen alcoholgebruik en gezondheidsrisico’s. Dat vertelt ons dat elk glas alcohol dat wordt gedronken bijdraagt aan gezondheidsrisico’s. Er is dus geen gezonde hoeveelheid alcoholgebruik en geen beschermend effect van één tot twee glazen alcohol per dag.'

Waarom raken sommige mensen verslaafd aan alcohol?

'Alcohol activeert, net als andere verslavende stoffen, een bepaald gebied in de hersenen, dat we ook wel het beloningssysteem noemen. Hierdoor voel je je prettig na het gebruik van alcohol. Het gevolg is meer behoefte aan alcohol, zodat je dat gevoel weer krijgt. Gebruik je regelmatig alcohol, dan went je lijf daaraan, waardoor dit prettige gevoel minder snel optreedt. Je hebt dan steeds meer alcohol nodig voor hetzelfde effect. Bovendien ga je je slechter voelen als je niet drinkt. Hierdoor kun je in een vicieuze cirkel terecht komen die tot verslaving leidt, waarbij je niet goed meer zonder alcohol kan. De één is daar gevoeliger voor dan de ander.'

Hoe kun je het beste stoppen met het gebruik van (teveel) alcohol?

'Als je geen verslaving hebt, kun je prima stoppen met het drinken van alcohol en bijvoorbeeld meedoen aan Dry January of een actie als IkPas. Dan kun je zelf ervaren hoe het is om geen alcohol te drinken, hoe lastig dit voor je is en wat het eventueel oplevert. Mensen gaan hierna vaak bewuster om met hun alcoholgebruik.
Stoppen met alcohol als je verslaafd bent, is lastig en gaat vaak niet van de ene op de andere dag. Vanwege ontwenningsverschijnselen kan stoppen met alcoholgebruik bij een verslaving veel klachten geven en zelfs gevaarlijk zijn. Ook kan de drang om toch weer alcohol te gebruiken heel sterk zijn. Goede begeleiding kan helpen bij het stoppen met alcoholgebruik, waarbij zowel medicatie als gesprekken ter ondersteuning ingezet kunnen worden. Je huisarts kan daarbij een rol spelen.
Als arts zie ik gelukkig ook dat mensen met een alcoholverslaving kunnen stoppen met alcoholgebruik. Dat kan henzelf, maar zeker ook hun naasten erg veel opleveren. Soms is dat een lange weg met vallen en opstaan. Je hoeft dat gelukkig niet alleen te doen en met de juiste hulp en steun kom je verder. Heb je vragen over je persoonlijke situatie, neem dan contact op met je huisarts.'