Schimmels worden gevaarlijker Gezondheidsraad: ernstige bedreiging gezondheidszorg door toename resistente schimmels

Steeds meer schimmelinfecties zijn niet meer met medicijnen te behandelen. Deze toenemende resistentie wordt een steeds groter probleem voor patiënten en artsen. De Gezondheidsraad noemt het in een Advies aan de overheid ‘een ernstige bedreiging voor de gezondheidszorg’ en pleit voor de oprichting van een Kennisplatform Schimmelziekten. Verder stelt de Raad: pak bronnen van resistentievorming in het milieu aan, beperk het gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen in de landbouw en stel een Nationaal Actieplan Schimmelresistentie op. Actie is dringend nodig.

Schimmels zijn nuttig bij de productie van brood, bier, kaas, wijn, geneesmiddelen en chemicaliën. Aan de andere kant veroorzaken zo’n driehonderd van de vermoedelijk miljoenen soorten schimmels ook ziektes bij de mens. Een kwart miljoen Nederlanders heeft bijvoorbeeld last van een ernstige, chronische schimmelinfectie op huid, nagels of slijmvliezen. En elk jaar lopen ongeveer 3000 mensen een moeilijk te behandelen, levensbedreigende invasieve schimmelinfectie op. De Gezondheidsraad constateert dat medicijnen die dergelijke schimmelinfecties bestrijden (antimycotica/fungiciden) steeds vaker niet meer werken. Schimmels worden in toenemende mate ongevoelig (resistent). Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd.

Grootschalig gebruik in landbouw

Eén oorzaak van die toenemende resistentie is het gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen in de landbouw. Onderzoek van arts-microbioloog Paul Verweij en collega’s liet zien dat patiënten met een verminderde afweer rond het jaar 2000 voor het eerst geïnfecteerd raakten met resistentie varianten van de schimmel Aspergillus fumigatus. In de jaren daarna werd duidelijk dat de resistentie niet ontstond door behandeling in het ziekenhuis, maar door grootschalig gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen (fungiciden) in de landbouw en industrie. Verder onderzoek wees in de richting van hotspots die resistentievorming stimuleren, zoals compostering en afval van bloembollen en aantal andere gewassen die fungiciden bevatten.

Serieus probleem

Er zijn meer factoren van belang, schrijven Verweij en tien andere experts die het Advies hebben opgesteld. Ook globalisering en mogelijk klimaatverandering spelen resistentievorming in de kaart. Zo zorgt de schimmel Candida auris, voor het eerst opgedoken in 2009 en resistent tegen meerdere bestrijdingsmiddelen, in steeds meer landen voor serieuze problemen. Verder rukt de multiresistente huidschimmel Trichophyton indotineae wereldwijd op, ook in Nederland. De problemen met schimmelresistentie zijn niet nieuw. De Wereldgezondheidsorganisatie presenteerde in oktober 2022 een lijst (zie illustratie) met gevaarlijke, ziekmakende schimmels als leidraad voor verder onderzoek en beleidsmaatregelen voor de volksgezondheid.

Nationale, liefst mondiale aanpak

Nederlandse media schonken ook al aandacht aan de problematiek, zoals bijvoorbeeld EenVandaag in de reportage Infectie met resistente schimmel werd Stefani bijna fataal: 'Ik wist niet hoe dodelijk het eigenlijk was'. De reportage maakt duidelijk dat veel mensen het gevaar van resistente schimmels niet kennen, maar dat het politiek wel degelijk al op de radar staat. Zo laat Ernst Kuipers – destijds minister van Volksgezondheid – weten dat het een serieus probleem is dat op veel fronten en liefst internationaal moet worden aangepakt.

Nauwelijks effectief beleid

Toch constateert de Gezondheidsraad: ‘Effectief beleid komt tot nu toe nauwelijks van de grond door de geringe belangstelling voor schimmelinfecties en omdat de trekkersrol voor de aanpak van het vraagstuk nationaal en internationaal nergens is belegd.’ De vergelijking met de antibioticaresistentie dringt zich op. Daar heeft Nederland volgens de Raad wel succesvol beleid op gevoerd. Eerder dit jaar werd dit beleid nog eens opgefrist met het Nationaal Actieplan Antimicrobiële Resistentie 2024-2030 dat op 16 mei 2024 werd aangeboden aan de Tweede Kamer.

WHO prioriteitenlijst van ziekteverwekkende schimmels

Actie is nodig

Volgens de Adviescommissie is daarom ‘dringend actie nodig’. Dat kan onder andere door een coördinator aan te wijzen die het probleem echt gaat aanpakken en de oprichting van een Kennisplatform Schimmelziekten. Dat Kennisplatform kan een Nationaal Actieplan Schimmelziekten opstellen in het verlengde van het al gepresenteerde Nationaal Actieplan Antimicrobiële Resistentie.

Zie ook het Advies Gezondheidsraad Resistentie ondermijnt de behandeling van schimmelinfecties

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen