NWO Zwaartekracht subsidie voor ontwikkeling van therapieën bij blindheid - Consortium geleid door Caroline Klaver ontvangt 22 miljoen euro

Nieuws NWO Zwaartekracht subsidie voor ontwikkeling van therapieën bij blindheid

25 maart 2024

Een consortium geleid door Caroline Klaver van het Radboudumc gaat nieuwe behandelingen ontwikkelen tegen blindheid. De onderzoekers willen kapotte genen gaan herstellen, een nieuw netvlies printen met een bio-printer, en uitzoeken hoe zebravissen het voor elkaar krijgen om zelf hun netvlies te repareren. Het consortium krijgt hiervoor 22 miljoen euro uit het NWO Zwaartekracht-programma van het ministerie van OCW.

Blindheid kan op verschillende manieren ontstaan. Bij jongeren is een erfelijke netvliesaandoening de belangrijkste oorzaak, voor ouderen is dat leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Het ministerie van OCW investeert nu 22 miljoen euro in het project Lifelong Vision, waarin onderzoekers nieuwe therapieën gaan ontwikkelen, die ingezet kunnen worden bij verschillende vormen van blindheid.

Een belangrijk onderdeel van het project is gentherapie. Als een fout in een gen leidt tot blindheid, kunnen artsen nu al een heel nieuw gen introduceren. Ze spuiten dat onder het netvlies in het oog, in de hoop dat het de juiste cellen bereikt en daar zorgt dat die cellen weer gezonde eiwitten gaan maken. ‘Dit werkt helaas nog niet zo goed’, zegt Hoogleraar epidemiologie en genetica van oogziekten Caroline Klaver van het Radboudumc. ‘Veel genen zijn hiervoor niet geschikt, omdat ze te groot zijn. We willen daarom de reparatie veel preciezer gaan uitvoeren, met gene editing. Hierbij herschrijven we alleen het foutje in het gen, en vervangen we dus niet langer het hele gen.’

Zebravissen

Daarnaast kijken de onderzoekers hoe ze cellen in het oog kunnen beschermen. Er is al uitgebreid in kaart gebracht waarom een cel in het oog met een genetisch defect dood gaat. Dat biedt aanknopingspunten om cellen in leven te houden, bijvoorbeeld met een speciale cocktail van eiwitten die de cellen daarbij helpen. En ook de strategie van zebravissen is heel interessant: zij kunnen hun netvlies zelf herstellen, iets dat mensen niet kunnen. De onderzoekers willen afkijken hoe zebravissen dat doen, en uitzoeken of dit ook geïntroduceerd kan worden bij mensen.

Verder gaan de onderzoekers celtherapie ontwikkelen. ‘Het netvlies is hersenweefsel. Het is een complex weefsel van wel tien verschillende lagen, waarin de zenuwcellen allemaal interactie hebben met elkaar’, vertelt Klaver. ‘Eerder probeerden we beschadigd netvlies te herstellen door injectie van stamcellen, maar dat werkt niet goed. We gaan nu kijken of we een netvlies kunnen maken met een bio-printer, die de verschillende cellagen op elkaar zet. En we zoeken uit hoe dat geprinte netvlies aansluiting kan vinden in het vaatvlies. Dit is hartstikke nieuw en mooi onderzoek.’

Tot slot wordt in het project AI ontwikkeld, die kan bepalen wie voor deze behandelingen in aanmerking komt. Zo krijgt de juiste patiënt op het juiste moment de juiste behandeling.

Consortium

Aan het project Lifelong Vision doen acht onderzoeksinstellingen mee. Het project staat onder leiding van Caroline Klaver van het Radboudumc. Andere hoofdonderzoekers zijn Rob Collin en Ronald Roepman van het Radboudumc, Camiel Boon en Arthur Bergen van Amsterdam UMC en Clarisa Sánchez van de UvA.

Zwaartekracht: Onderzoek van internationaal topniveau

Het programma Zwaartekracht wordt in opdracht van het ministerie van OCW door NWO uitgevoerd. De zeven consortia die dit jaar geselecteerd zijn krijgen samen 160,5 miljoen euro. Onderzoekers kunnen gedurende tien jaar toponderzoek doen en multidisciplinair samenwerken. Minister Robbert Dijkgraaf (OCW): ‘Met investeringen als deze zorgen we dat we in Nederland bij de wetenschappelijke wereldtop blijven. Dat levert niet alleen belangrijke nieuwe inzichten op, maar verstevigt ook de kracht van onze economie. En het brengt innovaties met zich mee waar we allemaal van profiteren. Ik ben er trots op dat we in ons eigen land zulk wetenschappelijk talent hebben. Dat is niet vanzelfsprekend. Echt iets om te koesteren.’

Projectleider Caroline Klaver