Maak kennis met ... de physician assistant

In het Radboudumc lopen er ruim 120 rond: physician assistants. Patiënten kunnen deze zorgprofessionals, afgekort tot PA, op alle medische afdelingen tegenkomen. Hoog tijd om nader kennis te maken met deze beroepsgroep via physician assistants van het eerste uur Lisette Draaijer en Marijn Kraaijkamp .

1. PA’s kom je tegen op veel verschillende plekken in de zorg

PA’s kom je tegenwoordig in de gehele gezondheidszorg tegen. Bijvoorbeeld op de poli in het ziekenhuis, bij de huisarts, op een afdeling als ‘zaalarts’, in het verpleeghuis, bij de ambulancezorg, bij de bedrijfsgeneeskunde, op de spoedeisende hulp en in verloskundige praktijken. Je ziet ze steeds meer! Daarom is het ook belangrijk dat er meer bekendheid komt over deze functie in de zorg.

2. Een PA mag diagnoses stellen en behandelen

Een physician assistant (PA) is een erkende medische zorgverlener in Nederland die zelfstandig patiënten kan onderzoeken, diagnosticeren en behandelen. PA's werken in verschillende zorgsectoren, van basiszorg tot specialistische zorg, en mogen bepaalde risicovolle handelingen uitvoeren en medicijnen voorschrijven. Ze werken altijd nauw samen met een arts of medisch specialist en zijn officieel geregistreerd als zorgprofessional. Door hun brede inzetbaarheid en zelfstandige bevoegdheden spelen PA's een belangrijke rol in de Nederlandse gezondheidszorg.

3. De functie PA komt uit de Verenigde Staten

Het beroep is in de jaren 60 in de Verenigde Staten ontstaan om een tekort aan artsen op te vangen en de functie werd in Nederland omstreeks het jaar 2000 geïntroduceerd. De naam komt van origine uit de Verenigde Staten. Overigens is in mei 2021 de naam in de Verenigde Staten veranderd naar physician associate. In Nederland blijft de oorspronkelijke naam gehandhaafd.

4. Er is geen Nederlandse naam voor de functie

Een Nederlandse naam voor deze rol bleek lastig te bedenken. De letterlijke vertaling zou zijn ‘arts assistant’, maar zo heet in Nederland een arts in opleiding tot specialist. En dat is een PA niet. Er is in november 2023 zelfs een debat gevoerd over de naam maar uiteindelijk is in Nederland de oorspronkelijke naam physician assistant gehandhaafd. Na ruim 20 jaar is deze naam in de zorg al redelijk ingeburgerd geraakt. Bij het bredere publiek is de rol echter nog niet heel erg bekend.

5. Een zorgopleiding is nodig

Om PA te worden heb je een afgeronde HBO-zorgopleiding nodig. Je wordt PA door een Masteropleiding tot PA (MPA) te volgen. Hiervoor kan je in aanmerking komen als je een hbo-bachelor diploma hebt in de zorg en minimaal twee jaar werkervaring hebt op hbo-niveau. Je moet ook een fulltime aanstelling (32-36 uur) hebben als PA omdat de master een duale opleiding is. Dit betekent dat je tijdens je opleiding tegelijkertijd werkt en leert.

6.  Een dag in het leven van physician assistant Philip van Haren

Philip (Amalia kinderziekenhuis) start zijn dag vandaag om 7.00 uur met het sedatieprogramma (NB normaal om 7.30 uur). Op de agenda staat het sedatieprogramma*. Dat is een van de taken die een PA zelfstandig uitvoert. De kindergeneeskunde afdeling telt tien PA’s. (Het hele Amalia kinderziekenhuis telt er vijfentwintig). Van die  tien zijn er drie die de dagbehandeling en het sedatieprogramma onder hun hoede hebben. De andere PA’s hebben de kinderen die een operatie moeten ondergaan onder hun hoede en alle tien zijn inzetbaar in de medebehandeling bij de snijdende specialismes. De overige PA’s in het Amalia werken bij de Neonatologie, Verloskunde en Klinische Genetica. 

PA’s nemen veel taken over van de arts, zodat deze laatsten zich kunnen concentreren op het behandelen van de meest complexe patiëntenzorg in de operatiekamer, de poli etc. PA’s werken op de afdelingen veel samen met AIOS (Arts in opleiding tot Specialist). 

Bij het sedatieprogramma zorgen ze ervoor dat de kinderen die zeer angstig zijn, voldoende afgeleid worden en zonodig medicatie krijgen die ze helpen ontspannen, bijvoorbeeld bij een verbandwissel bij brandwonden. Lachgas is een van de middelen die bijvoorbeeld gebruikt worden bij deze handelingen. Soms is diepe sedatie nodig; dat gebeurt met behulp van een infuus, meestal voor de pijnlijke handelingen zoals beenmergonderzoek. PA’s van de afdeling anesthesie worden hierbij betrokken. Zij dragen zorg voor de diepe sedatie, terwijl de PA’s van de Kindergeneeskunde de sedatie met lichte en matige sedatie voorschrijven.

Wil je zíen hoe de dag van Philip eruit ziet? Kijk dan op Instagram van het Radboudumc. Radboudumc (@radboudumc) • Instagram-foto's en -video's (met account)

* Bij een behandeling onder sedatie krijgt een patiënt medicijnen die ervoor zorgen dat deze minder meekrijgt van de behandeling, terwijl hij/zij meestal gewoon wakker blijft. Het doel hiervan is comfort.

“Een PA is de verbindende schakel in de zorg voor de patiënt zijn,” zegt Lloret Hoenselaar, Amalia kinderziekenhuis, haar werk als physician assistant:

Kijk hier Physician assistant (P.A.) - Radboudumc 

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen