Vijf vragen over hitte en gezondheid beantwoord door Thijs Eijsvogels, inspanningsfysioloog

19 juli 2023

Het houdt iedereen al een paar weken bezig: de extreme hitte in delen van Europa. Wat voor effect heeft de (langdurige) hitte op je gezondheid, wat gebeurt er met en in je lichaam en hoe kun je er het beste mee omgaan. Duizenden Nederlanders gaan rond deze tijd op vakantie; velen gaan naar het buitenland waar het nu extreem warm is. Een goed moment voor Thijs Eijsvogels, inspanningsfysioloog van het Radboudumc, om vijf veel gestelde vragen hierover te beantwoorden.

Vraag 1 Wat gebeurt er met je lichaam als het heel warm is?

Als het heel warm is, meer dan 35 graden, is het moeilijker voor ons lichaam om de warmte kwijt te raken omdat het verschil met de huidtemperatuur (ongeveer 34 graden) en lichaamstemperatuur (ongeveer 37 graden) beperkt is. Als de omgevingstemperatuur lager is, dan kan je lichaam de warmte kwijt. Maar als de buitentemperatuur gelijk of zelfs hoger is, lukt dat niet. En kan je bij een hoge luchtvochtigheid zelfs opwarmen terwijl je rustig zit.

Vraag 2 Wat kun je het beste doen bij extreme hitte?

Meestal kan ons lichaam binnen tien dagen wennen aan hogere temperaturen en kunnen we er beter in functioneren. Het is juist niet slim om de hele dag binnen in een koude omgeving, bijvoorbeeld met airconditioning, te blijven. Het is goed om de warmte af en toe op te zoeken om er aan te kunnen wennen.
Maar bij aanhoudende temperaturen boven de 37 graden is het zaak om je niet te veel in te spannen, de koelte op te zoeken en tussen 12.00 en 15.00 uur binnen te blijven.

Blijf drinken
Het is ook belangrijk om voldoende vocht tot je te nemen. Voldoende drinken is essentieel, omdat je lichaam door het zweten veel vocht verliest zonder dat je het vaak zelf in de gaten hebt. Het lichaam raakt namelijk zijn warmte kwijt door te zweten. Daarom is voldoende drinken belangrijk. De hoeveelheid verschilt per persoon. Je weet dat je voldoende drinkt als de kleur van je urine helder en doorzichtig is. Is het erg geel of zelfs donker van kleur, dan drink je te weinig. Drink bij voorkeur water of thee. Alcohol drijft vocht af en kan dus juist uitdroging veroorzaken.

Bij ouderen neemt de dorstprikkel af, waardoor ze niet in de gaten hebben dat ze uitdrogen. Het is daarom belangrijk om extra aandacht te hebben voor ouderen en kwetsbaren.

Pas je kleding erop aan
Bij hoge temperaturen is het motto hoe minder kleding, hoe beter. Of lichte of donkere kleding beter is, is niet bewezen. Onderzoekers van het Radboudumc doen hier nu onderzoek naar tijdens de Vierdaagse. Materiaal is hierbij belangrijker. Het dragen van luchtige kleding, zodat er goede ventilatie is tussen de huid en kleding, zorgt ervoor dat de lichaamswarmte makkelijker afgevoerd wordt, zweet verdampt hierdoor sneller. 
Het is belangrijk om bij extreme hitte je dag aan te passen aan de temperatuur. Het is onverstandig om te sporten in de brandende zon. Ga juist aan de randen van de dag: dus heel vroeg of juist laat. Ook is het goed om je tempo aan te passen. Zoek de grenzen niet op bij hoge temperaturen. Dan vraag je teveel van je lichaam. In extreme gevallen kan het zelfs een hitteberoerte veroorzaken. 

Vraag 3 Waarom loop je meer risico op hart- en vaatziekte bij (extreem) warm weer?

Het is belangrijk voor het lichaam om de warmte af te kunnen voeren. Je bloedvaten rond je huid worden wijder om meer bloed naar je huid te kunnen voeren. Dit betekent dat je hart harder moet werken. Omdat er meer bloed naar de huid gaat, moet het hart harder pompen om ook de andere organen en spieren van bloed te voorzien. Bij uitdroging wordt dit effect nog eens verder versterkt. Deze extra hittebelasting voor het lichaam wordt ook wel hittestress genoemd. Bij aanhoudende hittestress, bijvoorbeeld bij extreme temperaturen of als de avond-/nachttemperatuur hoog blijft, krijgt het lichaam onvoldoende de kans om te herstellen van deze (langdurige) blootstelling. Overbelasting van het hart kan daardoor optreden en resulteren in ernstige gezondheidsproblemen bij ouderen en personen met chronische ziekten. Zij kunnen kortademig en vermoeid raken. In het ergste geval kan de hitte zorgen voor een hartinfarct of beroerte.
Lees ook het interview dat Thijs had met de Hartstichting.

Vraag 4 Hoe herken je een hitte beroerte?

Een hitteberoerte kan het lichaam zó opwarmen dat organen uitvallen, soms zelfs met overlijden tot gevolg. Het is daarom belangrijk om een hitteberoerte te herkennen en deze te voorkomen. 

Herken de tekenen van een hitte beroerte:
•    Het heel erg warm hebben tijdens de inspanning
•    Hoofdpijn
•    Duizeligheid, minder scherp zien
•    Coördinatieverlies, waardoor je moeite krijgt met lopen of gaat zwalken
•    Misselijkheid

Bij bovenstaande klachten, zorg er dan voor dat je direct start met koelen en bel 112. Blijf de persoon actief koelen totdat de lichaamstemperatuur voldoende is gedaald en er hulp is.  

Vraag 5 Hoe kun je je het beste voorbereiden op een (lange) reis in extreme hitte? 

Veel mensen gaan in deze periode op vakantie naar het zuiden, velen gebruiken hiervoor de auto. Het is belangrijk om je hierop goed voor te bereiden.

Zorg in ieder geval voor meer dan genoeg water, zodat je voldoende kan blijven drinken. Heeft je auto een airco, stel die in op een aangename temperatuur, niet te koud, want dan is de overgang met de warme buitenlucht erg groot (en het is zonde van de energie). Extra luchtcirculatie bevordert de verdamping van het zweet. Heeft je auto geen airco, zorg dan voor ventilatie. Om de warmte buiten te houden kun je de achterramen afdekken, zodat de instraling van zonlicht beperkt wordt. Zo stijgt de temperatuur in de auto minder snel.

Lees ook de tips van het RIVM Vanaf maandag 18 juli hitteplan en smogwaarschuwing | RIVM

De NOS gaf in het 20.00 uur Journaal van dinsdag 18 juli uitleg over de oorzaak van de extreme hitte in delen van Europa. (kijk vanaf 3.49 min). 

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen