Hersenoperatie bij ziekte van Parkinson hoeft niet in wakkere toestand Vooral vrouwen kiezen veel vaker voor operatie als dat met narcose kan

Tijdens een operatie voor diepe hersenstimulatie bij Parkinson is de patiënt meestal wakker, zodat artsen kunnen testen of de elektrode juist is geplaatst. Niet nodig, blijkt uit het proefschrift van neurochirurg Saman Vinke van het Radboudumc. Een MRI-scan maakt metingen en testen tijdens de operatie overbodig. Hierdoor kan de operatie onder narcose en is het mogelijk om twee in plaats van één operatie per dag uit te voeren. De narcose trekt vooral vrouwen met Parkinson over de streep, die minder vaak kiezen voor een operatie in wakkere toestand.

Trillen, traagheid en stijfheid, het zijn vervelende symptomen van de ziekte van Parkinson. Kleine stroomstootjes in de hersenen, zogenaamde deep brain stimulation (DBS), kunnen helpen. Daarvoor plaatst een neurochirurg via gaatjes in de schedel twee elektrodes in een diep gelegen deel van de hersenen. Via een pacemaker geven de elektrodes stroomstootjes, waardoor de klachten sterk kunnen verminderen. In Nederland gaat het om driehonderd ingrepen per jaar.

Koffieboon

Bij de klassieke operatiemethode is de patiënt grotendeels wakker. ‘Deze methode is dertig jaar oud’, vertelt neurochirurg Saman Vinke. ‘De chirurg zoekt met kleine stroompjes de juiste plek voor de elektrodes. Dankzij de wakkere toestand kan de chirurg meteen checken of de symptomen verminderen.’ Maar aan die klassieke methode kleven nadelen. Zo duurt de operatie bijna een hele werkdag, waarvan de patiënt het grootste deel wakker is terwijl het hoofd vast ligt. Daarnaast moet de patiënt tijdelijk stoppen met medicijnen, waardoor de klachten verergeren.

Vinke onderzocht of de metingen en testen tijdens de operatie, waarvoor een patiënt wakker en zonder medicatie moet zijn, bijdragen aan het bepalen van de beste plek van de DBS-elektrode. ‘Zo’n elektrode heeft de grootte van een spaghettisliert. Die plaatsen we in een kern in de hersenen ter grootte van een koffieboon, de zogenaamde nucleus subthalamicus’, licht Vinke toe. ‘Wij gebruiken een op maat gemaakte MRI-scan, waarmee we de koffieboon goed op kunnen sporen. Onze studie laat zien dat de metingen en testen niet bijdragen aan het bepalen van de juiste plek bij het plaatsen van de spaghettisliert, wanneer we deze MRI gebruiken.‘

Meer vrouwen

Dankzij de MRI-scan kunnen artsen de operatie onder narcose uitvoeren en dat biedt grote voordelen. Vinke: ‘De procedure is veel korter. We kunnen nu twee patiënten op een dag opereren in plaats van één. Daarnaast blijven patiënten gewoon hun medicijnen slikken, waardoor de klachten voor de operatie stabiel blijven.’

Een ander opvallend voordeel dat Vinke in zijn proefschrift beschrijft, is dat met name vrouwen veel vaker kiezen voor een DBS-operatie als dat onder narcose kan. ‘Parkinson komt in veertig procent van de gevallen voor bij vrouwen. Maar in onze studie was slechts zeventien procent van de patiënten bij de klassieke operatiemethode vrouw’, legt Vinke uit. ‘Sinds we onder narcose zijn gaan opereren, is dat percentage gestegen naar ruim veertig procent, zoals de ziekte ook verdeeld is in de populatie.’ Waarom vrouwen minder kiezen voor een wakkere operatie kon Vinke niet achterhalen. Dit zal in vervolgonderzoek verder worden bekeken.

Topje van de ijsberg

Het Radboudumc voert inmiddels alleen nog DBS-operaties bij Parkinson uit op geleide van de MRI en onder narcose. Wereldwijd gebeurt de ingreep in veruit de meeste situaties nog steeds volgens de traditionele wakkere, of gedeeltelijk wakkere methode. Regelmatig komen chirurgen uit het buitenland kijken hoe de nieuwe methode in zijn werk gaat. Vinke: ‘Ik denk dat we deze operatie nog veel vaker zouden kunnen uitvoeren. De ingreep is echter niet voor iedereen geschikt en kent ook bijwerkingen, dus daar moeten we rekening mee houden, maar we behandelen nog slechts het topje van de ijsberg.’  

Meer informatie over deze promotie

Promotie op 20 januari 2023 om 12.30 uur van Saman Vinke. Titel proefschrift: Paradigm shifts in the surgical treatment of Parkinson’s disease (online beschikbaar na 20 januari). Promotor: prof. dr. R.H.M.A Bartels. Copromotoren: dr. R.A.J. Esselink en dr. P.L. Kubben (Maastricht UMC+). De verdediging is te volgen via deze livestream.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen