EN
DE
Juni 2022 is omgedoopt tot 'de maand van de macula' om aandacht te vragen voor oogziekten die de macula, het centrale deel van het netvlies, aantasten. Ook de afdeling Oogheelkunde van het Radboudumc levert een bijdrage. Oogarts Yara Lechanteur geeft aan de hand van vijf vragen uitleg over leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD).
1. Wat is de macula?
'De macula, beter bekend als de gele vlek, is het centrale deel van ons netvlies. Het netvlies is de binnenbekleding van het oog. Hier bevinden zich de fotoreceptoren. Deze lichtgevoelige cellen vangen lichtsignalen op en zetten deze om in elektrische signalen, die vervolgens via de oogzenuw in de hersenen terecht komen. We onderscheiden twee soorten fotoreceptoren, de staafjes en de kegeltjes. De staafjes liggen vooral aan de buitenranden van het netvlies en de kegeltjes zitten vooral in de macula. De macula is heel belangrijk om scherp te kunnen zien en kleuren waar te nemen.'
2. Wat is leeftijdsgebonden maculadegeneratie?
'Als we de term ontleden komen we eerst bij ‘leeftijdsgebonden’. Dat wil zeggen dat de aandoening optreedt bij toenemende leeftijd. ‘Macula’ is de plek in het oog waar de aandoening zich manifesteert. ‘Degeneratie’ betekent slijtage. We hebben het dus over slijtage van de gele vlek bij ouderen. Deze slijtage ontstaat door ophoping van afvalstoffen in de macula. Door een tekort aan voedingsstoffen in het netvlies kan een gevorderd stadium van ziekte ontstaan.
We onderscheiden hierbij een droge en een natte variant. Bij gevorderde droge LMD verdwijnen fotoreceptoren in de macula, wat geleidelijk leidt tot verlies van contrast en scherp zien. Als het een groter gebied betreft noemen we dit ook wel “geografische atrofie”. Hoe groter dit gebied, hoe ernstiger de beperking van het centrale zicht. Dit is over het algemeen een langzaam proces, wat zich over de jaren uitbreidt.
De andere vorm is natte LMD. Hierbij ontstaan nieuwe bloedvaten of vaatnetwerken onder het netvlies, die vaak van slechte kwaliteit zijn. Daardoor kan vocht of bloed makkelijk in of onder het netvlies lekken. Hierdoor daalt de gezichtsscherpte en ontstaat een typische vervorming of vertekening van het beeld (metamorfopsie). Vanaf dat moment spreken we van natte maculadegeneratie. Dit proces verloopt snel en kan in enkele dagen tot weken het gezichtsvermogen ernstig aangetasten. Droge LMD komt het vaakst voor, maar de meeste gevallen van slechtziendheid worden veroorzaakt door natte LMD.'
3. Waardoor ontstaat LMD?
'Bij de ontwikkeling van LMD spelen veel verschillende factoren een rol. De belangrijkste risicofactoren zijn hoge leeftijd, roken, overgewicht en specifieke erfelijke kenmerken. Beschermende factoren zijn gezonde eetgewoonten (een dieet met veel groene groenten en vette vis), voldoende beweging en bepaalde gunstige erfelijke kenmerken. Voor ieder individu bepalen al deze factoren samen óf iemand LMD ontwikkelt, op welke leeftijd de LMD zich manifesteert en hoe agressief het beloop zal zijn. Hoewel er al veel onderzoek naar gedaan is kunnen we nog steeds niet nauwkeurig voorspellen wie er LMD zal ontwikkelen en wie niet. Op basis van erfelijkheidsonderzoek kunnen we gelukkig wel steeds beter mensen selecteren die een verhoogd risico lopen.'
4. Welke behandelingen zijn er voor LMD?
'Voor droge maculadegeneratie is nog geen behandeling beschikbaar. Hier wordt veel onderzoek naar gedaan, en momenteel lopen een aantal veelbelovende klinische trials met medicijnen die de groei van atrofie kunnen remmen.
Natte maculadegeneratie wordt behandeld door middel van injecties in het oog. Deze injecties bevatten vaatgroeiremmers, die de vorming van nieuwe vaten onderdrukken en het vocht uit het netvlies laten verdwijnen. We starten met een serie van drie injecties om de vier weken, waarna we het effect evalueren. Het overgrote deel van de patiënten heeft langdurig (soms levenslang) injecties nodig om het netvlies rustig te houden. Tijdens het behandeltraject proberen we het interval tussen de injecties op te rekken, in het gunstigste geval kan dat oplopen tot 3 of 4 maanden. Helaas reageert zo’n 10% van de patiënten onvoldoende op de injecties.'
5. Wat kun je als patiënt zelf doen?
'Leefstijlaanpassingen kunnen het beloop van de ziekte vertragen. Niet roken, het nastreven van een gezond gewicht en een voedingspatroon rijk aan antioxidanten (bijvoorbeeld uit groene bladgroenten) vormen hiervoor de basis. Het advies van het voedingscentrum is hierbij een goede leidraad: voldoende groente en fruit en twee keer per week vette vis, zoals haring of zalm. Daarnaast is bewezen dat het gebruik van voedingssupplementen met hoge dosering zink, luteïne, zeaxanthine, vitamine C en vitamine E de ziekte kan remmen in patiënten met een voorstadium van LMD en patiënten die aan één oog al een gevorderd stadium van LMD hebben. We kunnen niet voorkómen dat iemand gevorderde LMD ontwikkelt of ook het tweede oog betrokken raakt, maar zo gezond mogelijk leven kan het proces zeker vertragen. Deze vertraging behoedt iemand langer voor slechtziendheid en heeft daarmee een grote impact op de kwaliteit van leven.'
In het kader van Maculamaand, werd op 24 juni de Maculadag georganiseerd.
Luister hier het interview met oogarts Niels Crama over maculadegeneratie.
-
Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.
