Hersenen hebben baat bij rust en regelmaat, ook op vakantie - Zomerserie: ‘We zien in de zomer meer hersenletsel en epileptische aanvallen’

Nieuws Hersenen hebben baat bij rust en regelmaat, ook op vakantie

4 augustus 2022

Reizen, later naar bed, weg uit de vaste omgeving. In de zomervakantie wijken we vaak af van ons dagelijkse ritme. Maar dat is minder goed voor onze hersenen. Kinderneuroloog Jolanda Schieving van het Radboudumc legt in onze zomerreeks 'Gezond de zomer door' het belang van regelmaat uit. Dat geldt voor kinderen met een hersenaandoening, maar eigenlijk heeft iedereen er baat bij.

In de zomervakantie verandert bij veel mensen het ritme. Het is langer licht, warmer weer, we hebben meer vrije tijd en gaan op vakantie. Hierdoor gaan we later naar bed en verandert ons normale ritme. ‘Daar houden onze hersenen helemaal niet van’, vertelt Jolanda Schieving, kinderneuroloog van het Radboudumc Amalia kinderziekenhuis. ‘Ons brein gedijt het beste bij rust, reinheid en regelmaat. Dus op dezelfde tijd naar bed en er ‘s morgens weer uit.’

Je hersenen werken hard tijdens de slaap. Schieving: ‘Veel mensen denken dat slaap iets passiefs is, maar dat is het absoluut niet het geval. Ons brein moet actief aan de slag om te zorgen voor slaap. Als dat niet goed lukt, slapen we slechter. De gevolgen zijn direct merkbaar: je kan je slechter concentreren en hebt meer moeite met dingen onthouden.’ Vermoeidheid kan zorgen voor minder goede motorische vaardigheden en dat merken Schieving en haar collega’s in de zomer: ‘In de zomer zien we meer trauma’s, kinderen die met hersenletsel naar het ziekenhuis komen. Ze zijn uit een boom of van de glijbaan gevallen.’

Vasthouden aan het normale ritme

Het belang van regelmaat geldt in het bijzonder voor kinderen en volwassenen met een neurologische aandoening. Jolanda Schieving is gespecialiseerd in kinderen met een bewegingsstoornis, zoals ataxie. ‘Met de zomer in aantocht, krijg ik veel ouders op mijn spreekuur die vragen naar tips voor de vakantie met hun kind dat een neurologische aandoening heeft’, vertelt ze. ‘Zij hebben nog meer baat bij het vasthouden aan het dagelijks ritme. Kinderen met epilepsie krijgen vaker last van aanvallen als rust, reinheid en regelmaat worden losgelaten.’

Uit onderzoek weten we dat in de maand december, vol veranderingen door feestdagen en de kerstvakantie, meer epileptische aanvallen voorkomen. Voor de zomer is dat nooit onderzocht, maar volgens Schieving is het aannemelijk dat dit ook zo is: ‘Algemeen bekend is dat slaapgebrek en afwijken van het ritme, typisch voor de vakantieperiode, leiden tot meer aanvallen.’

‘Een epilepsieaanval is als een marathon voor je hersenen. De meeste aanvallen stoppen vanzelf binnen twee minuten, daarna moet je brein herstellen. Met slaapgebrek neemt de kans op een langere aanval toe. Hoe langer de aanval duurt, hoe moeilijker de aanval weer onder controle te krijgen is. Dat noemen we status epilepticus.’ Door te lang aanhoudende aanvallen kan hersenschade ontstaan. Er bestaat bovendien de kans dat je tijdens een aanval valt en met je hoofd ergens op terecht komt, met mogelijk hersenletsel tot gevolg.

Jongeren onder de achttien

Speciaal richt Jolanda Schieving zich op jongeren onder de achttien jaar met een hersenaandoening. ‘Je moet extra opletten als je bijvoorbeeld epilepsie hebt. Ga je naar een festival, kijk dan uit met het drinken van alcohol. Het vergroot de kans op het krijgen van een epilepsieaanval. Let ook op dat er iemand in de buurt is die weet dat jij epilepsie hebt en adequaat kan reageren bij een epilepsieaanval.’ Maar Schieving realiseert zich ook dat jongeren er op uit willen: ‘Pubers willen doen wat leeftijdsgenoten ook doen: uitgaan, ontdekken wie ze zijn en waar hun interesses liggen. Ik probeer ze zo goed mogelijk de mogelijke gevolgen van activiteiten voor te leggen, maar uiteindelijk maken ze zelf een keuze.’

Belang van medicatie

Iets anders dat Jolanda Schieving merkt, is dat in de zomer medicatie minder goed wordt ingenomen. Schieving: ‘We noemen dit therapietrouw. We weten dat hoe meer medicijnen mensen moeten innemen, hoe minder goed dit gaat. En dat geldt in de zomer, als het vaste ritme wegvalt, nog meer.’ En dat brengt risico’s met zich mee. De combinatie van veranderingen in combinatie met minder medicijnen, leidt tot meer epilepsieaanvallen. ‘Dat merk je soms al na een paar dagen van verminderde medicatie-inname’, aldus Schieving.

Ze probeert zoveel mogelijk met haar patiënten mee te denken. ‘Het helpt als we kinderen meenemen in de beslissing voor een bepaald geneesmiddel. Dus een tabletje of een drankje, hoeveel keer per dag, de bijwerkingen. En hoe wil je eraan herinnerd worden dat je je medicatie inneemt? Door een app, je horloge of een wekker? De betrokkenheid van patiënten is hierin van groot belang.’ Dit vergroot de therapietrouw en verkleint de kans op epilepsieaanvallen.

Vijf adviezen voor kinderen en jongeren met een hersenaandoening

Voor kinderen met een neurologische aandoening en hun ouders heeft Jolanda Schieving de volgende adviezen:

Houd rust, reinheid en regelmaat zoveel mogelijk intact. Dan hebben de kinderen, en daarmee het hele gezin, het meest plezier. Organiseer voor broertjes en zusjes losse activiteiten met de ene ouder, zodat het kind met hersenaandoening voldoende rust krijgt met de andere ouder of andere volwassene.
Verander de slaaptijden niet teveel. Het is verleidelijk om op vakantie later naar bed te gaan, maar probeer zoveel mogelijk het eigen ritme aan te houden en het schema niet meer dan een uur op te schuiven.
Neem contact met de eigen arts op als er op vakantie klachten, zoals een epilepsieaanval, ontstaan. We denken mee en kunnen eventueel doorverwijzen naar een ziekenhuis in de buurt. Laat de arts daar ook altijd contact met ons opnemen.
Een doktersverklaring met uitleg over de aandoening is voor sommige aandoeningen handig om bij te dragen. Vraag deze in het ziekenhuis aan.
Neem medicatie goed en op tijd in, zeker als ritme en eigen omgeving wegvallen tijdens vakantie. Denk ook aan de Schengen-verklaring, bij het meenemen van bepaald type medicatie naar het buitenland.