Geen oog voor variatie in cognitieve vaardigheden kan levenslang belemmeren Twee ERC Starting Grants voor onderzoekers Radboudumc, Rogier Kievit

Twee onderzoekers van het Radboudumc, Rogier Kievit en Geert Litjens, hebben een European Research Council (ERC) Starting Grant ontvangen. Ze krijgen ieder een bedrag van 1,5 miljoen euro om een ambitieus project vorm te geven en daarvoor een eigen onderzoeksgroep samen te stellen. Rogier Kievit gaat de cognitieve dynamiek bij kinderen in beeld brengen. In een en dezelfde persoon kunnen cognitieve vaardigheden sterk fluctueren van het ene moment op het andere, wat soms leidt tot levenslange negatieve consequenties. Meer oog voor de fluctuatie in cognitieve vaardigheden bij kinderen kan dat tegengaan.

Cognitieve vaardigheden zoals redeneren, onthouden en taal zijn belangrijk in een mensenleven. Ze stellen ons in staat om te plannen, problemen op te lossen en ingewikkelde taken uit te voeren. Dergelijke cognitieve vaardigheden zijn al vroeg in het leven te meten. Die uitkomsten leveren bovendien tamelijk betrouwbare voorspellingen op hoe een kind zich zal ontwikkelen als het gaat om een opleiding en baan. Zelfs de kans op ziekte en overlijden is er mee te voorspellen.

Variabele vaardigheden

Bij de bepaling van dergelijke cognitieve vaardigheden wordt echter een essentieel aspect over het hoofd gezien, stelt Rogier Kievit, hoogleraar Developmental Neuroscience in het Radboudumc en Donders Instituut. “Cognitieve vaardigheden kunnen fluctueren, ze zijn variabel en veranderlijk. Goed uitgerust kun je misschien een getal van tien cijfers onthouden, terwijl dat er maar zes zijn na een lange stressvolle dag. Bovendien weten we dat de een daar meer last van heeft dan de ander. Het is om verschillende reden belangrijk om juist kinderen op te sporen die heel variabel scoren.”

Figuur: Gegevens van twee personen met dezelfde gemiddelde prestatie, maar met een aanmerkelijk verschil tijdens de verschillende testmomenten. Bij prestaties onder de stippellijn is ondersteuning nodig.

Levenslange consequenties

‘Variabele’ kinderen die toevallig net op een slecht moment worden getest, scoren lager dan ze normaal doen en worden op basis daarvan verkeerd ingedeeld. Dat kan leiden tot schoolkeuzes en adviezen met levenslange consequenties. Daarom zouden kinderen vaker getest moeten worden om zowel hun gemiddelde prestaties als de variabiliteit in kaart te brengen. Alleen op basis van die beide kenmerken is adequate ondersteuning en monitoring van kinderen mogelijk.

Neurologische en cognitieve problemen

Maar er zit meer aan vast. Kievit: “De veranderlijkheid van cognitieve vaardigheden is waarschijnlijk ook een vroeg en sterk signaal (‘marker’) voor een ontwikkeling die afwijkt van de standaard. Variatie in cognitieve vaardigheden op latere leeftijd wijst bijvoorbeeld op een grotere kans op snelle cognitieve achteruitgang, dementie en overlijden. In het CODEC onderzoek zal die link tussen vroege variabiliteit en cognitieve capaciteiten bekeken worden, evenals de rol van hersenstructuur en links met ADHD.”

Interventies

Het is de bedoeling dat tijdens het onderzoek ook het fundament gelegd wordt voor eventuele gedragsinterventies. “Variabiliteit is heel karakteristiek voor neurologische ontwikkelingsstoornissen zoals ADHD”, zegt Kievit. “We zien bijvoorbeeld dat effectieve medicijnen tegen ADHD niet alleen de symptomen van de aandoening verminderen, maar óók de cognitieve variabiliteit. Dat wijst op een belangrijke rol van variabiliteit bij deze en mogelijk ook andere aandoeningen.”

Hersenscan

In het CODEC onderzoek worden 600 kinderen drie jaar lang gevolgd. Elk jaar krijgen ze een week lang dagelijks drie onderzoeken om de variatie in gedrags-, neuronale en omgevingsmechanismen vast te stellen. Verder worden veranderingen in cognitieve ontwikkeling en eventueel opduikende mentale problemen zoals ADHD in kaart gebracht. Bij een deel van de kinderen staan ook hersenscans op het programma, waardoor bijvoorbeeld de structuur van het brein gekoppeld kan worden aan cognitieve functie en ontwikkeling.

In totaal gingen ditmaal vijf ERC’s naar Nijmegen. Naast Rogier Kievit en Geert Litjens van het Radboudumc ontvangen ook Hans Rutger Bosker, Tim Kietzmann en Willem Velema van de Radboud Universiteit een ERC.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen