Erno Hermans ontvangt NWO Vici-subsidie voor onderzoek naar het vergroten van stressbestendigheid

Erno Hermans, onderzoeker bij het Donders Instituut en het Radboudumc, ontvangt een Vici-beurs van 1,5 miljoen euro. Hiermee gaat hij onderzoeken hoe stressbestendigheid ontstaat en hoe veerkracht versterkt kan worden. Die kennis moet leiden tot de ontwikkeling van een training voor preventie van stress-gerelateerde klachten en stoornissen.

Hoewel gezondheidsklachten gerelateerd aan stress veel voorkomen, zijn de meeste mensen goed bestand tegen stress. Ook worden sommige mensen mentaal sterker na stressvolle levenservaringen. Erno Hermans, cognitief neurowetenschapper bij het Donders Instituut voor Brein, Cognitie en Gedrag, wil achterhalen hoe mensen zulke weerbaarheid opbouwen. Hoe veranderen onze hersenen na stress? Hoe verschillen weerbare mensen van kwetsbare mensen? Kunnen we voorspellen wie sterker uit stressvolle situaties komt?

‘We kunnen gezondheidsklachten die gerelateerd zijn aan stress, zoals een burn-out, vaak moeilijk behandelen’, legt Hermans uit. ‘Daarom verschuiven we steeds meer van behandelen en therapie ontwikkelen, naar voorkómen dat mensen klachten ontwikkelen. Daarvoor is fundamentele kennis nodig over hoe we stressbestendigheid kunnen vergroten. Ik wil weten hoe veerkracht ontstaat en hoe we dat kunnen versterken.’

Controle

Hermans gaat met zijn VICI-beurs kijken naar de mechanismen die ten grondslag liggen aan de positieve effecten van stress. Hermans: ‘Mensen denken vaak dat stress alleen negatieve effecten heeft. Maar als je blootgesteld bent aan stress en je kunt daar op een goede manier mee omgaan, dan leren je hersenen daarvan. Vooral wanneer je leert dat bepaalde situaties controleerbaar zijn. Vervolgens kun je beter met toekomstige stressfactoren omgaan. Je bent dan minder stressgevoelig en hebt een kleinere kans op klachten.’

Controle lijkt cruciaal bij stressklachten. Vaak ontstaan dergelijke problemen doordat mensen onderschatten hoeveel controle ze kunnen uitoefenen. Ze reageren dan te reactief. Of mensen proberen juist proactief te veel alles onder controle te houden, terwijl dit niets oplevert. ‘Beide situaties kunnen tot klachten leiden’, vertelt Hermans. ‘Deze reactie willen we optimaliseren. Dat is een leerproces. We willen de stressreactie beter instellen en mensen leren dat ze herkennen wanneer een situatie wel of niet controleerbaar is.’

Hersenactiviteit

Hermans start daartoe met experimenten in het laboratorium. Hij kijkt met functionele MRI naar de hersenactiviteit van proefpersonen tijdens het kiezen tussen proactieve en reactieve strategieën. Zo moeten deelnemers bijvoorbeeld kiezen of zij mentale inspanning willen leveren om controle uit te oefenen in een stressvolle taak. Met behulp van farmacologische manipulaties kijkt hij daarbij ook naar de rol van verschillende neurotransmitters die vrijkomen onder stress. Hiermee wil hij het leerproces van omgaan met stress ontrafelen.

De volgende stap bestaat uit metingen in de echte wereld. Hermans maakt gebruik van een dataset van de Healthy Brain Study. ‘In die studie volgen we duizend mensen een jaar lang. We meten hoe mensen fysiologisch reageren op stressoren in het dagelijks leven met wearables, zoals smartwatches. Wat maken ze mee en hoe is hun mentale gezondheid? We meten hoe stressreacties over de tijd veranderen en hoe mensen veerkracht ontwikkelen.’ 

Op basis van de metingen in het lab en in de echte wereld wil Hermans vervolgens een training ontwikkelen voor de verbetering van veerkracht. Die training is gebaseerd op neurofeedback, een methode waarbij mensen live terugkoppeling krijgen van hun eigen hersenactiviteit. Hermans: ‘In de training leren we mensen hoe ze hun hersenen meer proactief of reactief in kunnen zetten. We willen mensen beter aanpassen aan de controleerbaarheid van de omgeving. Zo kunnen we stressklachten voorkomen in plaats van genezen.’

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  PreventieNieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen