Dankzij scan veel minder onnodige operaties bij schildklierknobbels PET-scan met radioactief suiker is effectief, kostenbesparend en veilig

Bij mensen met een verdachte knobbel in de schildklier kan een scan met radioactief suiker heel betrouwbaar uitsluiten dat de knobbel schildklierkanker bevat. De scan voorkomt daarmee veertig procent van de diagnostische operaties bij goedaardige knobbels. Dat blijkt uit onderzoek in vijftien ziekenhuizen, onder leiding van Radboudumc en LUMC.

Knobbels in de schildklier komen vaak voor. Ongeveer zeven procent van de Nederlandse bevolking voelt gedurende het leven een keer een knobbel in de schildklier. Daarvan is slechts één op de twintig knobbels kwaadaardig. Met 900 gevallen per jaar in Nederland is schildklierkanker een zeldzame kankersoort. De eerste stap richting een diagnose bestaat uit een echo in combinatie met een biopt. Dat toont in driekwart van de gevallen of de knobbel goedaardig of kwaadaardig is.

Maar bij een kwart van de gevallen blijven de eigenschappen van de knobbel onduidelijk. “Dan volgt een diagnostische operatie,” vertelt Lisanne de Koster, arts-onderzoeker van het Radboudumc. “Daaruit blijkt dat slechts een kwart van die geopereerde knobbels kwaadaardig is. Bij driekwart van de patiënten voer je dus onnodig een operatie uit. Met nadelen, zoals een opvallend litteken en risico op complicaties. Zo ontstaat soms een stoornis van de schildklierfunctie, waarvoor een patiënt levenslang medicijnen moet slikken.”

Verdachte suikervreters

De onderzoekers wilden het aantal onnodige operaties terugdringen. “We keken in de EfFECTS studie of we de diagnostiek kunnen verbeteren, nog voor de operatie,” licht De Koster toe. “We gebruikten een scan met radioactief suiker, een zogenaamde FDG-PET/CT scan. Het idee is dat kwaadaardige tumoren veel meer suiker opnemen dan gewoon weefsel, omdat ze heel actief zijn en veel energie gebruiken. Dankzij het radioactieve label kunnen we met een scanner precies zien waar de suiker heen gaat. Bij een lage opname van suiker is de schildklierknobbel niet langer verdacht en vrijwel zeker goedaardig.”

Aan deze studie in vijftien ziekenhuizen deden 132 patiënten mee, die in aanmerking kwamen voor een diagnostische schildklieroperatie. Zij kregen allemaal een scan met radioactief suiker. Vervolgens werden zij via loting ingedeeld in twee groepen. De controlegroep kreeg de operatie, ongeacht de uitslag van de scan, zoals in de huidige richtlijn. Bij de andere groep bepaalde de scanuitslag of een operatie nodig was. Bij een hoge opname van suiker ging de operatie door, bij een lage opname niet. De knobbel werd dan alleen met echo gevolgd. Dat geen van deze knobbels na een jaar was gegroeid, bevestigt dat het goedaardig weefsel was.

Minder onnodige operaties

Uit de studie blijkt dat de suikerscan heel goed kan uitsluiten dat een knobbel schildklierkanker bevat, namelijk met 95% zekerheid. Bij een lage suikeropname op de scan is het daarom veilig om niet te opereren. De suikerscan kan iets minder goed een tumor bevestigen: bij een hoge suikeropname bleek tijdens de operatie soms dat de knobbel toch goedaardig was. Daardoor kon de scan niet bij alle goedaardige knobbels een operatie voorkomen. De studie laat zien dat de suikerscan leidt tot 40% minder operaties bij goedaardige knobbels. Dat betekent een paar honderd minder onnodige operaties per jaar alleen al in Nederland.

Enkele patiënten wilden ondanks een lage suikeropname in de knobbel toch graag een operatie, omdat ze last hadden van een grote knobbel, bijvoorbeeld bij het slikken. De Koster: “Deze patiënten hadden allemaal een goedaardig gezwel. Dit laat zien dat het erg belangrijk is dat de arts en patiënt van tevoren samen bespreken wat het behandeldoel is. Als er, naast de kans op kanker, een andere goede reden is voor een schildklieroperatie, kun je de suikerscan beter overslaan en kiezen voor een operatie om zorgkosten te besparen.” 

Update van de richtlijn

“Een heel mooi resultaat,” vindt nucleair geneeskundige Dennis Vriens van het LUMC. “We hebben naast de effectiviteit van de scan ook laten zien dat de kosten omlaag gaan. Een FDG-PET/CT scan is niet goedkoop, maar bespaart per saldo toch 7000 euro per patiënt in vergelijking met een operatie met de bijbehorende ziekenhuisopname, controles en eventuele complicaties. Daarom zijn we nu druk om te zorgen dat de scan opgenomen wordt in de richtlijn voor schildklierdiagnostiek.”

Over de publicaties

Dit onderzoek is gepubliceerd in European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging: 

[18F]FDG‑PET/CT to prevent futile surgery in indeterminate thyroid nodules: a blinded, randomised controlled multicentre trial. Elizabeth J. de Koster, Lioe‑Fee de Geus‑Oei, Adrienne H. Brouwers, Eveline W.C.M. van Dam, Lioe‑Ting Dijkhorst‑Oei, Adriana C. H. van Engen‑van Grunsven, Wilbert B. van den Hout, Tamira K. Klooker, Romana T. Netea‑Maier, Marieke Snel, Wim J. G. Oyen, Dennis Vriens.

Quantitative classification and radiomics of [18F]FDG‑PET/CT in indeterminate thyroid nodules. Elizabeth J. de Koster, Wyanne A. Noortman, Jacob M. Mostert, Jan Booij, Catherine B. Brouwer, Bart de Keizer, John M.H. de Klerk, Wim J. G. Oyen, Floris H. P. van Velden, Lioe‑Fee de Geus‑Oei, Dennis Vriens.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen