Zeer zeldzame trombose met laag aantal bloedplaatjes na vaccinatie AstraZeneca Trombose-expert Saskia Middeldorp legt uit

Saskia Middeldorp, hoofd Afdeling Interne Geneeskunde Radboudumc en trombose-expert, was de laatste tijd diverse malen in het nieuws om duiding te geven bij het optreden van zeer zeldzame trombose in combinatie met laag aantal bloedplaatjes in het bloed (trombocytopenie) na vaccinatie met het AstraZeneca vaccin. (foto: Simon Warmer)

Samenvatting bevindingen rondom zeer zeldzame trombose en oordeel EMA en Duits onderzoek (Bronnen: EMA, German Society of Thrombosis and Haemostasis)

Oordeel EMA AstraZeneca vaccinatie

Op 18 maart 2021 heeft het EMA de meldingen van trombose in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes in het bloed opnieuw beoordeeld. Tussen “gewone” trombose (in het been of in de longen) en het vaccin is geen verband gevonden, concludeerde het EMA. Een verband tussen de tromboseklachten in combinatie met de lage bloedplaatjes en het vaccin is echter niet uit te sluiten. Het EMA oordeelde dat de voordelen opwegen tegen de nadelen en dat de klachten sowieso dusdanig zeldzaam zijn dat gesproken kan worden van een veilig vaccin. Daarna is de vaccinatie met AstraZeneca in veel landen, inclusief Nederland en Duitsland, hervat.

Mechanisme zeldzame trombose met lage bloedplaatjes in kaart gebracht

Op 19 maart werden belangrijke onderzoeksresultaten naar buiten gebracht via de Duitse wetenschappelijke vereniging van Trombose en Hemostase. Het mechanisme van de zeer zeldzame combinatie van trombose op bijzondere plaatsen met een sterk verlaagd aantal bloedplaatjes (trombocytopenie genoemd) lijkt hierin opgehelderd. Er is sprake van een immuunrespons die bekend staat als heparine-geïnduceerde trombocytopenie (HIT). Dit zeldzame ziektebeeld gaat gepaard met trombose gecombineerd met lage bloedplaatjes en bloedingen en kan optreden na behandeling met heparine. In de gevallen die gemeld zijn na vaccinatie treedt het fenomeen op zonder dat er heparine in het spel was.

De antistoffen die, hoogstwaarschijnlijk als reactie op de vaccinatie worden gevormd, activeren de bloedplaatjes, die op hun beurt weer het stollingssysteem activeren. Dit leidt vervolgens tot een enorme “stollingsstorm”, waarbij de bloedplaatjes samenklonteren in stolsels die de bloedbaan blokkeren (trombose); hierdoor vermindert het aantal bloedplaatjes in de bloedbaan. Deze bevinding is heel belangrijk, omdat de gebruikelijke antistollingsbehandeling met heparine het ziektebeeld erger maakt. Onmiddellijke herkenning van dit hele zeldzame fenomeen zal leiden tot een betere behandeling met alternatieve antistollingsmiddelen en een betere uitkomst.

Geen relatie met ‘gewone’ trombose of longembolie

Het trombose-mechanisme zoals in de bovengenoemde gevallen beschreven, is nadrukkelijk heel anders dan bij de meeste patiënten voorkomt die trombose of longembolie hebben (gehad). Daar spelen de gebruikelijke risicofactoren zoals (erfelijke) aanleg, hormoongebruik, ziekenhuisopname etc. een rol. Deze patiënten hebben ook geen sterk verlaagde bloedplaatjes. Er is geen verband aangetoond tussen deze “gewone” vormen van trombose en het AstraZeneca vaccin en er is geen reden om af te zien van vaccinatie. Covid19 zelf verhoogt het risico op trombose en longembolie sterk en door te vaccineren wordt dit risico heel veel kleiner.

Bijwerkingen

Gewone bijwerkingen van de vaccinatie zoals spierpijn en hoofdpijn kunnen 1 tot 2 dagen na vaccinatie optreden. Als er langer dan 3 dagen na vaccinatie onbegrepen klachten ontstaan of aanwezig blijven, zoals (ernstige) hoofdpijn of duizeligheid of anderszins onwel zijn, is dit een reden om contact te zoeken met een arts.
Het is bij bijwerkingen van elke vaccinatie raadzaam om een arts te raadplegen als de bijwerkingen te lang aanhouden.

Kijk ook op de site van het RIVM en de Trombose Stichting voor meer informatie.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen