Predica Diagnostics ontwikkelt snelle precisietest baarmoederhalskanker

De huidige HPV-DNA-test in het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker heeft mogelijk zijn langste tijd gehad. Een nieuwe, in het laboratorium van het Radboudumc ontwikkelde onderzoeksmethode geeft binnen vier dagen uitsluitsel of iemand drager is van het Humaan Papillomavirus (HPV) én of zij in de gevarenzone zit om kanker te ontwikkelen. Dat laatste is een cruciaal verschil met de huidige test. Preciezer testen voorkomt dat meer dan 43.000 Nederlandse vrouwen per jaar onnodig vervolgonderzoek moeten ondergaan, stellen de Radboud-onderzoekers. Om de ontdekking snel en grootschalig met de rest van de wereld te delen, is in Nijmegen het bedrijf Predica Diagnostics opgericht.  

Baarmoederhalskanker is een silent killer: de ziekte werd in het verleden vaak te laat ontdekt om nog kans te maken op een succesvolle behandeling. Om die reden is in Nederland het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker opgezet. Meer dan 800.000 vrouwen tussen de 30 en 60 jaar ontvangen ieder jaar een uitnodiging. Ruim 450.000 van hen laten zich testen. Bij ruim 44.000 van de geteste vrouwen lijkt de uitkomst niet goed: in hun uitstrijkje is het HPV-virus aangetroffen. Ze krijgen aanvullende testen en leven weken- of zelfs maandenlang in grote onzekerheid. Uiteindelijk wordt bij nog geen 10 procent van deze groep een mogelijk voorstadium van kanker ontdekt. Kanker wordt in slechts 0,5 procent aangetroffen. Bij de overige vrouwen ruimt het lichaam het HPV-virus zelf op. Met preventie en behandeling van baarmoederhalskanker is jaarlijks in Nederland circa 134 miljoen euro gemoeid, waarvan naar schatting 30 miljoen opgaat aan onnodige onderzoeken van gezonde vrouwen door de gynaecoloog.

mRNA vervangt DNA

Onderzoeker in het Radboudumc en wetenschappelijk directeur van Predica Diagnostics William Leenders kwam op het idee om baarmoederhalskanker op te sporen door het gebruikelijke DNA-onderzoek te vervangen door een test op basis van mRNA. Dit zogeheten messengerRNA is net als DNA drager van genetische informatie. In tegenstelling tot DNA, bevat mRNA de directe blauwdruk voor de vorming van eiwitten, zoals ook HPV-eiwitten. Het zijn die eiwitten die verantwoordelijk zijn voor de eerste stappen in het proces naar kankervorming. ‘Op basis van mRNA kunnen we daarom niet alleen de aanwezigheid van het HPV-virus vaststellen, maar ook zien hoe actief het virus is’, legt Leenders uit. ‘Helaas is daarmee niet het hele verhaal verteld: alleen virus-activiteit is niet voldoende om kanker te veroorzaken. Daarom kijken we met onze techniek ook of een HPV de cellen al heeft aangezet tot abnormaal gedrag.  We kunnen precies zien welke genen die uit horen te staan, nu aanstaan of andersom. Daarmee kun je een betrouwbare berekening maken wat betreft de kans dat een vrouw een afwijking heeft die behandeld moet worden.’  

Sneller

Algemeen directeur en medeoprichter Marco de Boer maakt duidelijk dat de nieuwe test niet alleen preciezer is, maar ook veel sneller. De test levert alle noodzakelijke informatie in één keer en voorkomt allerlei vervolgonderzoek. De Boer: ‘Bovendien analyseren wij honderden uitstrijkjes tegelijk. Ook gebruiken we artificial intelligence voor de analyse van de resultaten. Op basis van duizenden samples leert de computer bij welke uitslagen er wel of niet een alarmbel moet afgaan. Na een bepaalde leerperiode is de beoordeling door de computer minimaal even goed of beter dan wanneer een laborant de uitstrijk had beoordeeld.’ Volgens De Boer kan het bedrijf binnen 3 tot 4 dagen testuitslagen leveren.

Internationaal

Is de nieuwe test al in gebruik? De Boer: ‘In het Radboudumc werkt men er inmiddels onderzoeksmatig mee en we breiden binnenkort uit naar andere ziekenhuizen. We zetten in op een revolutie: dat we niet alleen het Nederlandse bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker beter, sneller en persoonsgerichter kunnen maken, maar ook de testmogelijkheden voor vrouwen in de rest van de wereld verbeteren.’ Wereldwijd krijgen elk jaar 500.000 vrouwen baarmoederhalskanker, van wie de helft overlijdt.

Bredere toepassing

Het uit het Radboudumc voortgekomen bedrijf heeft inmiddels patent op de gebruikte onderzoekstechnieken. Volgens de initiatiefnemers is de testmethode in de toekomst breder inzetbaar. Met de mRNA-techniek is ook bij andere vormen van kanker op individueel niveau te voorspellen of een bepaalde therapie werkt. Marco de Boer: ‘Om nog sneller vooruit te kunnen, hopen we dat andere bedrijven met ons willen samenwerken. Door samenwerking kunnen we voor veel meer mensen met kanker iets gaan betekenen. Dat is onze droom en ambitie voor de langere termijn.’

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Artificial intelligenceNieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen