Nieuwe malariamug rukt op in Afrikaanse steden

Larven van een nieuwe malariamug blijken voor te komen in het merendeel van watercontainers in steden in Ethiopië. De mug, Anopheles stephensi, is een belangrijke malariamug in India maar komt pas sinds enkele jaren voor op het Afrikaanse continent. Onderzoekers van het Radboudumc en het Armauer Hansen Research Institute toonden aan dat de mug in Ethiopië inmiddels wijdverspreid is. Bovendien blijkt de oprukkende muggensoort zeer vatbaar voor lokale malariastammen. Malaria kan hierdoor een steeds groter probleem worden voor stedelijke gebieden in Afrika.

In Afrika is malaria traditioneel een ziekte van landelijke gebieden. In steden is veel minder of zelfs geen malaria omdat malariamuggen zich vooral voortplanten op het platteland. Daar kan verandering in komen. Sinds enkele jaren wordt de Aziatische muggensoort Anopheles stephensi namelijk gesignaleerd in de Hoorn van Afrika. Deze mug kan zich bijzonder goed voorplanten in door mensen gemaakte containers met schoon water. Hierdoor is Anopheles stephensi een beruchte muggensoort voor stadsmalaria.

Fitsum Tadesse, onderzoeker van het Radboudumc en het Armauer Hansen Research Institute (AHRI), ging op zoek naar larven van de nieuwe malariamug in de stad Awash Sebat Kilo in Ethiopië. In zijn zoektocht onderzocht hij tientallen waterreservoirs, containers en vaten en ontdekte larven van de nieuwe mug in meer dan 75% van de gevallen. “Ook in muggenvallen die we bij en in huizen plaatsten, vingen we de nieuwe mug ontzettend vaak”, aldus Fitsum Tadesse die in februari op dit onderzoek promoveert in Nijmegen. ”Hoewel ons genetisch onderzoek aantoont dat de mug waarschijnlijk afkomstig is van het Arabisch schiereiland, lijkt ze inmiddels een vaste bewoner van steden in Ethiopië.”

De Aziatische mug blijk bijzonder vatbaar voor Afrikaanse malaria

Een muggensoort is pas een gezondheidsrisico als ze lokale malariaparasieten kan verspreiden. “Daarom deden we experimenten met het bloed van Ethiopische malariapatiënten. Hiermee konden we vaststellen of de lokale malariaparasiet zich kan ontwikkelen in de nieuwe mug”, legt Hoogleraar Epidemiologie van Tropische Infectieziekten Teun Bousema van het Radboudumc uit. “Tot onze verrassing bleek de Aziatische mug nog vatbaarder voor lokale malariaparasieten dan onze Ethiopische muggenkolonie. Deze mug blijkt een buitengewoon efficiënte verspreider van de twee belangrijkste malariasoorten”.

Met dit belangrijke puzzelstukje nemen de zorgen over stadsmalaria in Afrika toe. In 2019 luidde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al de alarmbel over de mogelijke gevolgen van de invasie van Anopheles stephensi in Afrika. Met dit nieuwe onderzoek lijken deze zorgen terecht. ”Een agressieve aanpak van deze mug heeft nu de hoogste prioriteit”, concludeert Fitsum Tadesse. ”Alleen als we snel handelen kunnen we de verspreiding naar andere stedelijke gebieden op het continent voorkomen. We moeten de muggenlarven bestrijden op de plekken waar ze nu voorkomen en koste wat kost voorkomen dat muggen, bijvoorbeeld via luchthavens, zich over grote afstanden verspreiden. Als dat niet lukt, kan stadsmalaria oprukken in grote delen van Afrika.”

Over malaria

Malaria is met zo’n 216 miljoen gevallen en 400.000 doden per jaar één van de grootste infectieziekten van deze tijd. In vergelijking met de situatie van voor het jaar 2000 is er een duidelijke afname in het aantal zieken, vooral in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Amerika. Helaas lijkt malaria in de laatste drie jaar weer in opkomst in een aantal gebieden waar het eerder onder controle leek.

Plasmodium falciparum en Plasmodium vivax zijn de belangrijkste malariasoorten voor mensen. Ze worden door muggen overgedragen op mensen en andersom. Er zijn ongeveer zestig muggensoorten die menselijke malaria kunnen overdragen. In Afrika is een aantal muggensoorten traditioneel verantwoordelijk voor de meeste malariaverspreiding. Anopheles gambiae muggen zijn wel bestempeld als de gevaarlijkste diersoort op aarde en komen vooral in landelijke gebieden in Afrika veel voor. De bestrijding van muggen door insecticiden en geïmpregneerde klamboes behoort tot de meest efficiënte manieren om malaria te bestrijden. Sinds 2015 is er een vaccin, Mosquirix, dat enige bescherming biedt tegen Plasmodium falciparum malaria, de dodelijkste vorm van malaria. Het voorkomen van de verspreiding van malaria wordt gezien als één van de grootste uitdagingen in de strijd tegen malaria.

Over de publicatie

Publicatie in Emerging Infectious Diseases: Anopheles stephensi Mosquitoes as Vectors of Plasmodium vivax and falciparum, Horn of Africa, 2019 – Fitsum G. Tadesse, Temesgen Ashine, Hiwot Teka, … Endalamaw Gadisa, Teun Bousema.
 

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen