Niet behandelen hoge bloeddruk bij ouderen: een gevaarlijke misvatting

Het niet behandelen van hoge bloeddruk bij ouderen en mensen met dementie kan leiden tot meer hart- en herseninfarcten. Dat is de conclusie van klinisch geriater Jurgen Claassen. Samen met collega’s schreef hij een overzichtsartikel over het mechanisme van de doorbloeding van de hersenen, dat deze en andere onjuiste aannames aan de kaak stelt.

Ongeveer 20 procent van de totale output van het hart is nodig om de hersenen te laten functioneren en ons bewustzijn in stand te houden. ‘20 procent is relatief veel bloed voor zo’n klein orgaan’, zegt Jurgen Claassen, klinisch geriater in het Radboudumc. Hij doet onderzoek naar de doorbloeding van de hersenen bij ouderen. ‘Daardoor gaat het al gauw mis als de bloeddruk daalt: je bent minder alert, je valt en verliest uiteindelijk het bewustzijn.’

Terwijl de bloeddruk in het lichaam allesbehalve stabiel is. Zo daalt hij wanneer je opstaat, en kan hij schommelen onder invloed van medicatie. Om die wisselingen op te vangen reguleren de hersenen de bloeddoorstroming met een proces dat autoregulatie heet. Doel is de hersendoorbloeding zo constant mogelijk te houden. ‘Het is een soort veersysteem dat de klappen opvangt’, zegt Claassen. ‘Zo vallen we niet iedere keer flauw als we opstaan.’

Gevaarlijke aannames

Claassen merkt dat autoregulatie een ondergeschoven kindje is in de geneeskunde. ‘De meeste artsen snappen nog steeds niet goed hoe autoregulatie werkt’, zegt Claassen. ‘Ze weten dat het bestaat, maar zijn nooit verder gekomen dat dat ene hoofdstuk in het leerboek.’ Hij schreef daarom samen met collega’s een groot overzichtsartikel over de huidige stand van zaken, dat onlangs is gepubliceerd in het tijdschrift Physiological Reviews.

Aan zo’n recent artikel was veel behoefte: het laatste overzichtsartikel op het gebied van autoregulatie stamde uit 1959. Dat kennishiaat is de oorzaak van hardnekkige misverstanden in de geneeskunde, die Claassen met het artikel hoopt te kunnen bevechten. Een daarvan is het idee dat het systeem van autoregulatie minder goed gaat werken naarmate de leeftijd vordert. ‘Het idee is ontstaan dat ouderen een hogere bloeddruk in de hersenen nodig hebben om de bloedvoorziening en het bewustzijn op peil te houden’, zegt Claassen. ‘Dat klinkt onschuldig, maar veel artsen hebben daaruit geconcludeerd dat ze hoge bloeddruk bij ouderen maar niet meer moeten gaan behandelen. Het gevolg is dat er decennialang ouderen hebben rondgelopen met een gevaarlijk hoge bloeddruk, die veel meer kans hadden om te overlijden aan een hart- of herseninfarct.’

Een andere misvatting is de aanname dat bij dementie de autoregulatie in de hersenen is verstoord, met hersenschade als gevolg. ‘Het klinkt logisch: bij dementie heb je al beschadigde hersenen, en zou het weefsel gevoeliger zijn voor zuurstoftekort’, zegt Claassen. ‘Daarnaast zie je bij mensen met dementie meer risico op bloeddrukinstabiliteit en vaatafwijkingen. Het idee is ontstaan dat je die mensen daardoor een hogere bloeddruk moet aanbieden ter compensatie.’

Vertekend beeld

Die gevaarlijke aannames zijn gebaseerd op het feit dat het – niet alleen bij mensen met dementie – lastig is om autoregulatie te bestuderen, zegt Claassen. ‘Dit is pas mogelijk sinds de jaren ’60 met ingewikkelde technieken, en alleen als mensen bleven liggen. Dat gaf een onvolledig beeld, en verklaart dat er weinig goed onderzoek is gedaan.’ Tegenwoordig hebben onderzoekers een beter beeld van het effect van autoregulatie op de bloeddruk in de hersenen dankzij een combinatie van verschillende technieken.

‘Inmiddels zijn er veel kleine studies gedaan naar autoregulatie’, zegt Claassen. ‘Als we die samenvoegen, tellen we genoeg proefpersonen om te concluderen dat er geen leeftijdsgebonden verandering optreedt bij autoregulatie.’ Ook wat betreft dementie gaat de vlieger niet op. ‘Er zitten serieuze consequenties aan het hoog houden van de bloeddruk in de hersenen, vooral bij deze mensen met dementie, die al gevoelig zijn voor vaatlijden.’

Bewijs in de hand

Claassen pleit voor een andere behandeling van hoge bloeddruk bij ouderen, met meer kennis van autoregulatie in het achterhoofd. ‘Ook al is het moeilijk: we moeten blijven proberen om zo oud mogelijke patiënten met een hoge bloeddruk te meten, zodat we in de echte wereld zien dat het verlagen van de bloeddruk niet leidt tot een verminderde hersendoorbloeding.’

Hetzelfde geldt voor mensen met dementie, zegt Claassen. ‘Ook hier geldt: als je deze mensen niet behandelt in geval van een hoge bloeddruk, loop je de kans dat het precies de verkeerde kant op gaat. Maar bewijs daarvoor ontbreekt, tot we dat hebben onderzocht. We moeten het proces van autoregulatie meer gaan bekijken met het bewijs in de hand.’

Over de publicatie in Physiological Reviews

Regulation of Cerebral Blood Flow in Humans: Physiology and Clinical Implications of Autoregulation - Jurgen AHR Claassen, Dick HJ Thijssen, Ronney B. Panerai and Frank M. Faraci. Published online ahead of printing on 26 March 2021.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen