Frank van de Veerdonk benoemd tot hoogleraar Immunotherapy for Infectious Diseases

Frank van de Veerdonk is per 1 november 2021 benoemd tot hoogleraar Immunotherapy for Infectious Diseases aan het Radboudumc / de Radboud Universiteit. Hij onderzoekt de werking van medicijnen die het afweersysteem beïnvloeden, bij infectieziekten zoals griep, COVID-19 en schimmelinfecties. Daarbij probeert hij verstoorde mechanismen in het lichaam die leiden tot ziekte weer in balans te brengen.

Internist-infectioloog Frank van de Veerdonk van de afdeling Interne Geneeskunde vond het in 2015 opvallend dat veel mensen met griep op de intensive care (IC) ook last hadden van infecties in de longen met de schimmel Aspergillus. Hij startte een systematisch onderzoek naar dit fenomeen en ontdekte dat één op de vijf patiënten met griep op de IC met de schimmel kampt, waaronder ook jonge mensen. Van de Veerdonk deed al jaren onderzoek naar de afweer tegen schimmels zoals Candida en Aspergillus en zocht uit waarom deze patiënten zo gevoelig zijn voor schimmels.

“We ontdekten dat een virus zoals influenza de afweer van een gastheer dusdanig verandert, dat de ideale omstandigheden ontstaan waarin een schimmel kan toeslaan,” vertelt Van de Veerdonk. “Vroeger pakten we alleen de ziekteverwekker aan bij een patiënt op de IC, dus antibiotica bij bacteriële ziekte en antischimmelmiddelen bij een schimmelinfectie. Maar we zagen dat sommige patiënten niet goed opknapten. Dan kan immunotherapie helpen. Dat zijn medicijnen die het afweersysteem weer in balans brengen.”

Grieponderzoek kopiëren naar COVID-19

Immunotherapie is al uitgebreid onderzocht bij patiënten met reuma of kanker. Van de Veerdonk: “Die mensen zijn chronisch ziek en daardoor heb je de tijd om te testen of een bepaalde therapie werkt. Bij een patiënt met een infectieziekte op de IC gaat het veel sneller en is immunotherapie lastiger in te zetten. Maar ik denk dat we veel winst kunnen behalen met immunotherapie voor de overleving en kwaliteit van leven van deze patiënten.”

Van de Veerdonk was druk met zijn onderzoek naar schimmelinfecties en immunotherapie bij griep, toen plotseling COVID-19 opdook. “We konden ons onderzoek bij griep kopiëren naar deze nieuwe infectieziekte: het in kaart brengen van de afweer van de patiënt, de onderliggende redenen voor vatbaarheid, de risico’s op schimmelinfecties en het toepassen van immunotherapie.” Van de Veerdonk testte met zijn team in een wereldwijd platform bij COVID-19 de medicijnen Tocilizumab en Anakinra. Ook onderzoekt hij bij infectieziekten de inzet van andere soorten immunotherapie, zogenaamde JAK remmers, GM-CSF en anti-TNF, en zal hij immunotherapie bij de griep bestuderen.

Persoonsgerichte zorg

Intussen weet Van de Veerdonk dat immunotherapie kan werken bij infectieziekten, maar niet voor iedere patiënt. “Waar hangt dat van af en hoe kunnen we patiënten stratificeren? Wij ontdekten bijvoorbeeld bij jonge mannen die op de IC terecht kwamen met COVID-19 dat ze een mutatie hebben in TLR7. Inmiddels weten we dat zij het virus niet goed klaren, dus je moet meteen iets doen aan de hoeveelheid virus. Voor immunotherapie geldt dat het vooral werkt voor subgroepen waarbij je de onderliggende ziektemechanismen kent en hierop de immunotherapie ontwerpt.”

Uitzoeken welke patiënten baat hebben bij een therapie, vereist goed georganiseerde klinische studies. Datzelfde geldt als je bij een nieuwe virusziekte zoals COVID-19 vlot wilt uitzoeken welke therapie effect heeft. “Die organisatie vind ik heel belangrijk. Het zou mooi zijn als in de toekomst artsen weten welke risicofactoren een patiënt heeft, op basis van bloedanalyse en genetische screening. Dan kun je ook direct familieleden opsporen en bijvoorbeeld in het geval van een TLR7 mutatie de familie vervroegd vaccineren. Samenwerking, communicatie en netwerken zijn daarbij cruciaal.”

Loopbaan

Frank van de Veerdonk (Oss, 1975) studeerde Geneeskunde aan de VU. Na enkele jaren bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis, startte hij in 2005 bij de afdeling Interne Geneeskunde van het Radboudumc. Daar voltooide hij in 2011 zijn opleiding tot internist en promoveerde in hetzelfde jaar cum laude op zijn proefschrift, getiteld ‘The interplay between innate immunity and Th17 responses in Candida infection’. Sindsdien werkt hij in het Radboudumc als internist-infectioloog. Hij verbleef meermaals in de Verenigde Staten voor onderzoek, zowel aan de Universiteit van Colorado als aan het St. Jude Children’s Hospital in Memphis.

Van de Veerdonk ontving voor zijn werk vele beurzen, waaronder VENI, VIDI en ZonMW aanvragen. Ook is hij de coördinator van ERARE en Horizon 2020 onderzoeksprojecten met financiering van de Europese Unie. Hij is nauw betrokken bij het Europese Referentie Netwerk voor Immuun-disregulatie, een platform voor patiënten met een zeldzame aandoening van het afweersysteem. Voor de toekomst richt Van de Veerdonk zich op het ontrafelen van ziektemechanismen en mutaties bij infectieziekten, de inzet van immunotherapie, en de organisatie van klinische studies en optimale zorg.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Subsidies en prijzenPrijzen en benoemingenNieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen