Donorledematen langer houdbaar door verbeterde bewaartechniek - Onderzoek Anne Sophie hielp mee bij dubbele handtransplantatie van Maartje

Nieuws Donorledematen langer houdbaar door verbeterde bewaartechniek

17 september 2021

Maartje Bijl was 2 jaar geleden in het Radboudumc de eerste persoon in Nederland die twee nieuwe handen kreeg. Een grote uitdaging bij zo’n operatie is het bewaren van de gedoneerde weefsels. Plastisch chirurg in opleiding Anne Sophie Kruit promoveert op 24 september op de ontwikkeling van een nieuwe bewaartechniek waarmee handen zeker drie keer zo lang houdbaar zijn. Haar werk droeg ook bij aan de operatie van Maartje.

Maartje Bijl (46) kan weer schrijven en de trapleuning vasthouden. Ze verloor in 2014 haar beide handen en voeten na een bacteriële infectie. Twee jaar geleden kreeg ze in het Radboudumc twee nieuwe handen van een donor tijdens een dubbele handtransplantatie. De nieuwe handen voelden direct vertrouwd. Na een lange revalidatie kan Maartje nu weer zelfstandig leven.

Een operatie als die van Maartje is een enorme uitdaging. De chirurgen oefenden uitvoerig op armen van mensen die hun lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap. Ook printten ze speciale mallen met een 3D printer. Dat kon in alle rust worden voorbereid. Maar toen het telefoontje kwam over beschikbare donorarmen, schakelde iedereen direct in de hoogste versnelling. Want waar een transplantatie in Amerikaanse ziekenhuisseries altijd net goed gaat dankzij het knappe stuurwerk van de ambulancebroeder en de sprint van de sportieve dokter, gaat het in de praktijk ook wel eens mis.

Smeltend ijs

“Het is een strijd tegen de tijd,” vertelt Anne Sophie Kruit, plastisch chirurg in opleiding in het Radboudumc. “De standaard procedure is nog altijd koelen op smeltend ijs. Een stuk huid blijft zo ongeveer een etmaal bruikbaar voor transplantatie, maar weefsels waar spieren in zitten lopen snel schade op. Spieren hebben veel zuurstof en voedingsstoffen nodig en beschadigen dus ook sneller. Op ijs blijft weefsel met spieren maar ongeveer 6 uur goed.”

Dat is erg kort voor een handtransplantatie. De hele operatie van Maartje duurde 24 uur, waarbij het vastmaken van de ene hand bijna 6 uur en de andere zelfs 9 uur in beslag nam. En dan hebben de donorhanden ook nog reistijd van donor naar ontvanger. “Hoe langer het duurt voordat een orgaan is aangesloten, hoe kleiner de kans op een succesvolle transplantatie. De schade die ontstaat in het weefsel tijdens het bewaren vergroot bovendien de kans op afstoting. De ingreep is heel heftig voor een patiënt en je wilt de kans op afstoting zo klein mogelijk maken.”

Energiedrank

Anne Sophie deed promotieonderzoek naar een nieuwe bewaartechniek en laat zien dat spieren en ledematen zo minstens 18 uur houdbaar zijn, een enorme winst vergeleken met 6 uur op ijs. Bij deze techniek sluiten artsen de donororganen of ledematen direct na het verwijderen aan op een aangepaste mini hart-long machine. Die pompt een speciale bewaarvloeistof door het weefsel, een soort energiedrank met zuurstof en voedingsstoffen. Deze techniek is al de standaard voor lever- en niertransplantatie, maar voor het gebruik bij ledematen waren veel aanpassingen nodig.

De mini hart-long machine is nog niet gebruikt bij de operatie van Maartje, maar de bewaarvloeistof wel. “Het was twee jaar geleden nog te spannend om de eerste dubbele handtransplantatie te combineren met de nieuwe bewaartechniek. Maar in de toekomst willen we de machine zeker gaan inzetten. We willen daarbij toe naar een handzaam apparaat op een trolleykarretje, dat qua formaat ook prima mee kan in de ambulance.”

Goede staat

Promotor professor Dietmar Ulrich, hoofd van de afdeling Plastische Chirurgie, ziet een mooie toekomst voor de techniek van spoelen met de mini hart-long machine: “Deze techniek zal de wereld van de plastische chirurgie veranderen. Eerder moesten we binnen 6 uur transplanteren, maar nu hebben we 18 uur de tijd. Ik verwacht dat het aansluiten van ledematen op de mini hart-long machine over 10 jaar wereldwijd de standaard techniek is voor transplantaties.”

Daarnaast ziet Ulrich ook nog andere toepassingen voor de techniek: “Denk bijvoorbeeld aan iemand die een been verliest tijdens een ongeluk. Soms kun je dat been niet direct terugplaatsen, omdat de persoon niet fit genoeg is voor een langdurige operatie. Maar een dag later lukt het misschien wel. Dan is het heel fijn als dat been in goede staat blijft. Ook kan de techniek nuttig zijn als je weefsels verplaatst binnen een patiënt, zoals bij een borstreconstructie uit buikweefsel. Bij complicaties zoals stolselvorming, geeft deze techniek meer tijd om dat eerst op te lossen voordat je verder gaat.”

In de media

Op 17 september vertelt Maartje Bijl haar verhaal samen met haar behandelend chirurg Steven Hovius bij de NOS op radio 1 en in het NOS journaal.

Symposium

Op 23 september organiseert de Afdeling Plastische Chirurgie van het Radboudumc een symposium over het bewaren en transplanteren van weefsels en organen. Op het programma staan internationale sprekers en een terugblik op de dubbele handtransplantatie samen met Maartje Bijl. Meer informatie en inschrijving via deze website.

Promotie

Op 24 september om 12.30 verdedigt Anne Sophie Kruit haar proefschrift getiteld ‘Extracorporeal perfusion for prolonged preservation of muscle flaps and limbs’. De livestream is te volgen via deze link.