Een jaar corona: de rol van (anti)stolling bij COVID-patiënten

COVID-patiënten in het ziekenhuis hebben mogelijk baat bij een extra dosis antistollingsmedicatie, tenzij ze al op de intensive care liggen. Dat is de conclusie van een overzichtsartikel van internisten Jenneke Leentjes en Saskia Middeldorp, onlangs gepubliceerd in The Lancet Haematology. De eerste onderzoeken wijzen niet alleen op een lagere kans op trombose, maar ook op een minder ernstig verloop van de infectie met het coronavirus.

Ruim een jaar geleden, tijdens de eerste golf van de corona-pandemie, begon op te vallen dat een infectie met het coronavirus zorgt voor een sterk verhoogde stollingsneiging. Het virus tuigt een immuunrespons op, die ook het stollingssysteem van het bloed activeert. Mensen die met COVID-19 in het ziekenhuis belandden, bleken daardoor veel vaker dan verwacht te lijden aan trombose. De vorming van bloedstolsels in de aders belemmert de afvoer van bloed naar hart en longen. Trombose komt ook voor in de slagaders, waardoor de toevoer van zuurstof naar vitale organen in gevaar komt.

Omdat trombose bij COVID-19-patiënten zo vaak leek voor te komen, startten veel ziekenhuizen hun eigen wetenschappelijk onderzoek naar het risico op trombose. Daarnaast werden veel wetenschappelijke onderzoeken opgezet om de beste dosis antistollingsmedicatie bij COVID te onderzoeken: in juni 2020 stond de teller al op twintig. Een telling tot december van dat jaar kwam op 75 gerandomiseerde trials, zegt Saskia Middeldorp, hoofd Afdeling Interne Geneeskunde aan het Radboudumc. Zij komt vaak in het nieuws om te praten over de verhoogde stollingsneiging bij patiënten met COVID-19. “De COVID-pandemie heeft trombose stevig op de kaart gezet.”

Alsnog kwaliteitscontrole voor onderzoeken naar stolling

In die acute situatie was behoefte aan snelle resultaten. “Veel onderzoekers zaten op hun eigen eilandjes, maar wilden hun resultaten wel zo snel mogelijk wereldkundig maken. Daarom gooiden ze hun resultaten het publieke domein in.” Peer reviewing, de klassieke methode van toetsen van onderzoeksresultaten door collega’s of vakgenoten, is daarom nog niet altijd voltooid, zelfs niet van grote trials, zegt Middeldorp. Hoog tijd om de stand van zaken te bespreken en die onderzoeken alsnog te onderwerpen aan een kwaliteitscontrole, meende de redactie van The Lancet Haematology: een toonaangevend wetenschappelijk tijdschrift op het gebied van bloedonderzoek.

Onder leiding van Middeldorps collega Jenneke Leentjes kwam een overzicht tot stand van alle afgeronde gerandomiseerde onderzoeken op het gebied van antistollingsmedicatie bij COVID-patiënten in het ziekenhuis. De conclusie: een therapeutische dosis van antistollingsmedicatie bij patiënten die niet op de intensive care liggen, kan klinische voordelen opleveren. “Deze hoge dosis antistolling lijkt de klinische uitkomsten te verbeteren en zelfs een overlevingsvoordeel op te leveren”, zegt Middeldorp. “Patiënten moeten dan minder snel naar de intensive care.” Maar als een patiënt daar eenmaal is beland, heeft extra antistolling geen zin meer. “Gebruik dan een normale dosis. Alles wat je meer geeft, verbetert de uitkomst niet. Op de intensive care gaat het niet alleen om trombose, maar of mensen in leven blijven en sneller van de beademing af kunnen. Dat hangt van meer factoren af.”

Klinische COVID-data is en blijft belangrijk

Middeldorp weet nog niet of de resultaten van het overzichtsartikel genoeg bewijs bieden om de Nederlandse richtlijnen voor COVID-zorg op het gebied van antistollingsmedicatie te veranderen. “In het Verenigd Koninkrijk is dat wel al gebeurd, maar hier wachten we op de peer reviewed en volledig gepubliceerde resultaten.” Buiten dat hoopt Middeldorp dat de urgentie voor wetenschappelijk onderzoek naar COVID en trombose blijft bestaan. De kans bestaat immers dat de noodzaak voor snelle resultaten minder hoog is, nu de derde golf over zijn piek heen lijkt. “In hoeverre is deze infectie uniek?”, vraagt Middeldorp zich af. “De resultaten kunnen ons ook helpen bij andere virale ziektes en bij zieke mensen met een hoog tromboserisico.”

Bovendien denken de meeste virologen dat het coronavirus niet simpelweg zijn koffers pakt en vertrekt. “We maken ons op voor het eind van de crisis, maar houden rekening met een endemisch virus”, zegt Middeldorp. “Net als je in de winter mensen met de griep hebt, zal je COVID-patiënten blijven houden. Daarom ben ik blij met al die wetenschappers die volhouden om hun onderzoek af te ronden. Het blijft belangrijk om zoveel mogelijk data te verzamelen die we kunnen implementeren in de klinische praktijk.”

Over de publicatie in The Lancet Haematology

COVID-19-associated coagulopathy and antithrombotic agents—lessons after 1 year - Jenneke Leentjens, Thijs F van Haaps, Pieter F Wessels, Roger E G Schutgens, Saskia Middeldorp. DOI: 10.1016/S2352-3026(21)00105-8.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen