Oproep tot samenwerking spoedzorg kwetsbare ouderen

Nieuws Oproep tot samenwerking spoedzorg kwetsbare ouderen

21 april 2018

“Verspil nooit een goede crisis”, zei Winston Churchill terecht. Daarom pleiten geriaters van het Radboudumc, nu we net bekomen zijn van de dramatische effecten van een langdurige griepepidemie, in een open brief anders te kijken naar de spoedzorg voor kwetsbare ouderen.

We willen immers geen van allen dat ziekenhuizen en verpleeghuizen hun poorten sluiten voor crisissituaties, vanwege te weinig handen aan het bed. Laten we daarom nu in actie komen, zowel thuis als in de zorginstellingen. Hulpverleners dienen geen patiënten meer over de schutting van hun eigen instelling door te verwijzen naar andere instellingen om zo de eigen crisis op te lossen, maar moeten veel meer samen, planmatig de ouderenzorg bedienen. Kwetsbare ouderen en hun naasten sporen we aan om zelf ook een crisisplan te maken. Zo kunnen we die donkere crisisuren in de toekomst veel korter laten duren.

Calamiteitenplan ontbreekt voor crisissituaties kwetsbare ouderen
De spoedzorg voor kwetsbare oudere patiënten moet allereerst anders gaan kijken naar crisissituaties. Een griepgolf, hittegolf of extreme kou zijn voorspelbaarder dan de staatsloterij. Toch is afwachten de huidige houding van zorgverleners en managers. Bovendien bekijken hulpverleners een crisis niet vanuit het perspectief van de oudere of diens naaste. Huisartsen, geriaters en psychiaters spreken doorgaans pas van een crisisopname, wanneer ze zelf met de patiënt in hun maag blijven zitten door onvoldoende doorplaats mogelijkheden. Daardoor verstaan ze elkaar onvoldoende bij crisissituaties. Dit werd duidelijk in een workshop die we recent hielden. Juist vanwege het wederzijdse onbegrip rond het toenemende aantal ouderen in acute nood, pleiten we ervoor crisissituaties eens en voor altijd te definiëren vanuit het perspectief van de oudere zelf.

Wat is een crisis in ouderenzorg?
Bij een kwetsbare oudere is sprake van een crisissituatie wanneer er plotseling actie vereist is, vanwege een ernstige verstoring van het evenwicht tussen de hulp die thuis nodig is, en de hulp die de directe omgeving kan bieden. De oorzaak van de crisis kan gelegen zijn in ziekte van de persoon zelf, maar bijvoorbeeld ook in ziekte van de partner. Hoe kwetsbaarder de persoon of de woonsituatie is, hoe minder nodig is om een crisis uit te lokken. Bij een patiënt met dementie kan die oorzaak zelfs onvindbaar klein zijn en de stress van het dagelijks leven de spreekwoordelijke druppel worden.

Met spoed samenwerken
Het lastigste van die crisissituaties bij kwetsbare ouderen is dat geen hulpverlener zo’n situatie alleen kan oplossen. De huisarts heeft het ziekenhuis of het verpleeghuis nodig. De psychiater heeft de geriater nodig om lichamelijke ziektes uit te sluiten. En de wijkverpleegkundige heeft meer handjes nodig om de zorg de klok rond te kunnen bieden. Iedereen moet met spoed samenwerken en dat is veel lastiger dan doorverwijzen. Het vraagt meer tijd dan beschikbaar is. Daardoor wordt snel doorverwezen, en lopen de gemoederen op, wat de crisissfeer verder versterkt.

Calamiteitenplan Ouderenzorg
Met het toenemend aantal ouderen, neemt ook het aantal kwetsbare mensen en dus de kans op een onhandelbaar grote golf crisissituaties toe. Dat vraagt om een andersoortige oplossing. Waarom zijn er wel regionale plannen bij weeralarm of terreurdreiging en niet voor een grote influenza- of buikgriepepidemie? Net zoals een calamiteitenplan voor de Vierdaagse of een terreuraanslag kun je hier ook heel goed een plan de campagne voor maken. Laat professionals en managers van verschillende instellingen hier aan werken, dan leren ze meteen beter samenwerken. Ouderen en mantelzorgers kunnen ook worden gestimuleerd preventief noodscenario’s door te nemen met elkaar: als je griep krijgt en niet meer voor jezelf kunt zorgen, wat ga je dan doen? Bij luchtaanvallen wist ook iedereen hoe te handelen. Churchill liet ons de waarde van planmatig handelen zien wanneer de crisis te groot dreigt te worden. Laten we nu in de ouderenzorg niet bij de pakken neerzitten.

Marcel Olde Rikkert, Yvonne Schoon en Dieneke van Asselt, geriaters
Resp. hoogleraar en hfd geriatrie, hfd SEH, en opleider klinische geriatrie, allen Radboudumc.