Langer duiken door grote milt Zeenomaden in Zuid-Oost Azië hebben grote milt dankzij natuurlijke selectie

20 april 2018

Foto: Melissa Ilardo De Bajau in Zuid-Oost Azië staan bekend als de laatste zeenomaden. Ze brengen hun hele leven door op zee en wisselen elkaar af voor acht uur durende duikshifts tot dieptes van 70 meter waarin ze met traditioneel gereedschap vissen en schelpdieren proberen te vangen. Ze gebruiken hierbij geen perslucht maar houden hun adem in. Onderzoekers van onder andere het Radboudumc publiceren vandaag in Cell dat de Bajau hun uitzonderlijke duikprestaties mogelijk te danken hebben aan een ongewoon grote milt. Deze aanpassing is een zeldzame vorm van natuurlijke selectie bij de moderne mens. En eentje die belangrijke inzichten kan geven hoe mensen omgaan met acuut zuurstoftekort.

Mensen zijn goed in staat zichzelf aan extreme natuurlijke omstandigheden aan te passen met behulp van gedragsveranderingen. Het internationale onderzoeksteam ging er daarom niet meteen vanuit dat ze een genetische aanpassing bij het duikende volk zouden vinden. “Maar toen we zagen dat zowel de duikende als de niet-duikende mensen van de Bajau een grotere milt hadden dan het Saluan volk – een volk dat in de buurt leeft maar niet duikt – wisten we dat we iets op het spoor waren”, zegt Melissa Ilardo, onderzoeker aan de Universiteit van Kopenhagen.
 
Zeehonden
De grootte van de milt speelt een belangrijke rol bij onze eerste reactie als we onder water komen en onze adem inhouden. Je hartslag daalt en de bloedvaten in je ledematen vernauwen. De milt trekt samen waardoor er zuurstofrijke rode bloedcellen in het bloed terecht komen. Hoe groter de milt, hoe meer zuurstof er vrijkomt in het bloed. Zeehonden kunnen soms wel een half uur onder water blijven. Ook zij hebben een grote milt.
Toen de onderzoekers het genoom van de Bajau onder de loep namen, zagen ze 25 plekken in het DNA die afweken van twee andere, nauw verwante, Aziatische volken: de Saluan mensen en de Han-Chinezen. Een van die plekken lag op gen PDE10A en bleek gecorreleerd aan de grote milt van de Bajau. In muizen regelt dit gen de concentratie schildklierhormoon, die weer de grootte van de milt beïnvloedt. Dit ondersteunde de gedachte van de onderzoekers dat bij de Bajau selectie plaatsvond op een grotere milt om hun langdurige en frequente duiken vol te houden.


Een Bajau duiker vist met een traditionele speer (foto: Melissa Ilardo)

COPD en slaapapneu
Hoogleraar Experimentele Interne Geneeskunde Mihai Netea van het Radboudumc was ook betrokken bij de studie. “Het is uniek dat we bewijs vonden voor natuurlijke selectie die specifiek binnen één populatie plaats heeft gevonden.” Het onderzoek leverde ook interessante informatie voor de medische wereld. “Zuurstoftekort speelt een belangrijke rol bij bijvoorbeeld COPD en tijdens operaties.” Er is al veel onderzoek gedaan naar mensen die op grote hoogte leven, omdat de lucht daar veel minder zuurstof bevat en zij dus om moeten gaan met een chronisch zuurstoftekort. Onderzoek naar duikende volken is veel minder vaak gedaan. Die mensen hebben te maken met een acute vorm van zuurstoftekort, vergelijkbaar met iemand met slaapapneu. 


Een man demonstreert het gebruik van een traditionele duikbril van de Bajau (foto: Melissa Ilardo)

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen