Laat je testen op HPV en geef gehoor aan de oproep voor een uitstrijkje

6 augustus 2018

Vandaag was er in het nieuws dat steeds minder vrouwen gehoor geven aan de oproep om een uitstrijkje te laten maken. Een zorgelijke ontwikkeling vindt Remko Bosgraaf, gynaecoloog in opleiding en arts-onderzoeker bij het Radboudumc. Bosgraaf doet onderzoek naar het gebruik van een zelftest voor HPV om het aantal vrouwen dat zich laat testen op baarmoederhalskanker te verhogen. In 2014 promoveerde hij op dit onderwerp. Wij vroegen hem naar het belang van het uitstrijkje en de resultaten van zijn onderzoek.

Wat is HPV?
HPV staat voor humaan papillomavirus. Het is een virus dat veel voorkomt en wordt overgedragen via seksueel contact. 80% van alle vrouwen maakt ooit een virusinfectie door. De meeste infecties met HPV gaan vanzelf weer over en je merkt meestal niets van deze infectie. In sommige gevallen wordt het virus niet opgeruimd door het lichaam. Wanneer je besmet bent met een hoog-risico variant van het virus kan, afhankelijk van de plaats van de besmetting, voorloperstadia van kanker of kanker ontstaan. Het virus verdwijnt bijna altijd binnen anderhalf jaar vanzelf weer uit het lichaam. Soms blijft het virus langer in het lichaam en kan dan kanker veroorzaken. Tussen besmetting met HPV en het ontstaan van kanker zit meestal 15 jaar of meer. De meest voorkomende vorm van kanker die door HPV wordt veroorzaakt is baarmoederhalskanker. Andere vormen zijn kanker in vagina, schaamlippen, anus, aan de penis, in de mondholte, in een gedeelte van de keel en in de slokdarm. Sommige laag-risicovarianten van HPV veroorzaken genitale wratten.

Wat gebeurt er als vrouwen positief testen op HPV?
Sinds 2017 wordt het uitstrijkje eerst onderzocht op de aanwezigheid van HPV. Daarvoor werd alleen gekeken naar de afwijkingen op celniveau. Pas als het virus aanwezig is, wordt hetzelfde uitstrijkje direct beoordeeld op afwijkende cellen. Deze vorm van beoordelen blijkt veel betrouwbaarder dan de eerdere vorm van beoordelen. Circa 9 op de 100 vrouwen krijgt de uitslag dat er HPV gevonden is. Bij ongeveer de helft daarvan worden er geen afwijkende cellen gevonden. Dat betekent dat er geen aanwijzingen zijn voor baarmoederhalskanker of een voorstadium daarvan. De grootste kans is dat het lichaam het virus weer vanzelf opruimt. Na 6 maanden volgt nog een controle-uitstrijkje. In een klein deel van de gevallen, circa 2 van de 100 vrouwen, wordt een lichte afwijking in de cellen gevonden. Verder onderzoek bij de gynaecoloog is dan het advies. Er zijn dan geen aanwijzingen voor baarmoederhalskanker. In het resterende deel van de gevallen gaat het om afwijkende cellen en is er vaak een voorstadium van baarmoederhalskanker. Een voorstadium is nog geen baarmoederhalskanker en meestal goed te behandelen. Door behandeling kan baarmoederhalskanker worden voorkomen.

Waarom is het uitstrijkje zo belangrijk?
Baarmoederhalskanker is een van de weinige vormen van kanker waar op gescreend kan worden. De aanwezigheid van HPV en afwijkende cellen zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van baarmoederhalskanker. Hiermee kan baarmoederhalskanker in de meeste gevallen voorkomen worden. In 2017 onderzochten wetenschappers van het Radboudumc of vrouwen met een ernstige afwijking in cellen van de baarmoederhals ook meer kans hebben op andere deels HPV-gerelateerde tumoren, zoals kanker van de mond-keelholte, schaamlippen, vagina en anus. Dit lijkt inderdaad het geval. Niet alleen is het uitstrijkje dus belangrijk om het risico op baarmoederhalskanker te verkleinen maar ook op andere vormen van kanker.  

Je deed onderzoek naar het gebruik van een zelftest voor HPV, wat kwam daar uit?
Wij stuurden 30 duizend vrouwen die niet hadden meegedaan aan het bevolkingsonderzoek een zelftest. Een derde van deze groep gebruikte de test ook. Met deze zelfafnametest kunnen vrouwen thuis cellen van de baarmoederhals afnemen. De afgenomen test wordt naar het laboratorium opgestuurd, waar de aan- of afwezigheid van HPV wordt vastgesteld. Zelfafnametests blijken net zo effectief te zijn in het vaststellen van HPV als een regulier uitstrijkje. Ook het gebruiksgemak is voldoende groot. 80 procent van de vrouwen die de zelfafnametest hebben gebruikt, geven hier de voorkeur aan in plaats van aan een uitstrijkje bij de dokter. De belangrijkste redenen hiervoor zijn het grotere comfort en de mogelijkheid om de afname zelf te kunnen plannen.

(Waar) kun je zo’n zelftest krijgen?
Alle vrouwen in Nederland tussen de 30 en 60 jaar krijgen van de screeningsorganisatie een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek thuisgestuurd. De zelfafnameset kun je bij de uitnodiging al direct aanvragen. Dit kan via de website van je screeningsorganisatie met je DigiD. Je kunt ook de informatielijn van de screeningsorganisatie van je regio bellen bellen of een e-mail sturen. De gegevens van jouw screeningsorganisatie kun je vinden op de uitnodigingsbrief of via de website van het RIVM. Je kunt ook wachten tot je de herinneringsbrief krijgt voor het bevolkingsonderzoek. Die ontvang je 4 maanden na de uitnodigingsbrief. Dan kun je ook het aanvraagformulier gebruiken dat bij de herinneringsbrief zit. Je ontvangt dan meteen de zelfafnameset.

Op de website van het RIVM vind je de screeningsorganisatie in jouw omgeving
 

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Radboudumc Centrum voor Oncologie Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen